Kotono: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 6:
'''Kotono''' estas milda, kuzeneca planta [[fibro]] kiu kreskiĝas en semoŝelo aŭ protektujo kiu formiĝas ĉirkaŭ la semojn de kotonaj plantoj de la genro ''[[Gossypium]]'' en la familio ''[[Malvacoj]]''. Tiu fibro estas preskaŭ pura [[celulozo]]. En naturaj kondiĉoj, la kotonaj semujoj tendencas pliigi la disigon de la semoj. Kotono estas tiu silkeca [[lanugo]], kiu kovras la semon de [[kotonujo]] kaj el kiu oni [[teksado|teksas]] diversajn ŝtofojn (kardita, kombita kotono).
 
La planto estas [[arbusto]] indiĝena de tropikaj kaj subtropikaj regionoj ĉirkaŭ la mondo, inklude Amerikon, Afrikon kaj Baraton. La plej granda diverseco de specioj de natura kotono troviĝas en Meksiko, sekve de Aŭstralio kaj Afriko.<ref>[http://web.archive.org/web/20080625045134/http://www.ogtr.gov.au/pdf/ir/biologycotton08.pdf The Biology of ''Gossypium hirsutum'' L. and ''Gossypium barbadense'' L. (cotton)]. ogtr.gov.au</ref> Kotono estis sendepende aldomigita kaj en la Malnova kaj en la Nova Mondoj. [[Ekologio|Ekologie]] la [[intensa agrikulturo]] de kotono estas la plej problema, ĉar ĝi uzas multe da [[irigacio]] kaj de [[agrotoksaĵo]]j. De kelkaj jaroj kelkaj provoj pri komercigo de kotonaĵoj ekologie kultivitaj estas faritaj.
 
La fibra kotono estas plej ofte spinita en fadeno kaj uzata por fari mildan, spireblan tekstilon. La uzado de kotono por fabrikado estas konata el prahistoriaj tempoj; fragmentoj de kotonfabriko datitaj el 5000 a.K. estis elfositaj en Meksiko kaj en la [[Induso-civilizacio]] de Antikva Hindio (moderntempa Pakistano kaj kelkaj partoj de Barato). Kvankam kultivata ekde antikveco, estis la invento de la [[kotonseparilo]] kio malaltigis la koston de produktado kio kondukis al ties disvastigita uzado, kaj ĝi esta tla plej amplekse uzata natura vestofibrov en la nuntempa vestaĵaro.
Oni nomas brilkotono, al kiu oni donas per kemia traktado silkecan aspekton. Fulmokotono estas celuloza [[nitrato]], preparata per nitrado de kotona [[celulozo]] kaj flagrante kiel pulvo. Puriga kotono estas fasko el kotonaj fadenoj por purigi kaj poluri malpurajn objektojn.
 
Oni nomas brilkotono, al kiu oni donas per kemia traktado silkecan aspekton. Fulmokotono estas celuloza [[nitrato]], preparata per nitrado de kotona [[celulozo]] kaj flagrante kiel pulvo. Puriga kotono estas fasko el kotonaj fadenoj por purigi kaj poluri malpurajn objektojn. La lum- kaj varmo-bezono de la planto estas granda.
La lum- kaj varmobezono de la planto estas granda.
 
Lastatempaj ĉirkaŭkalkuloj pri tutmonda kotonproduktado estas de ĉirkaŭ 25 milionoj da [[tuno]]j aŭ 110 milionoj da pakoj ĉiujare, kio estus kalkulo por 2.5% de la tutmonda [[plugebla tero]]. Ĉinio estas la plej granda produktanto de kotono de la mondo, sed plej el tiu estas uzata hejme. Usono estis la plej granda eksportisto de la mondo dum multaj jaroj.<ref>[http://www.naturalfibres2009.org/en/fibres/cotton.html "Natural fibres: Cotton"], International Year of Natural Fibres</ref> Dum la 19a jarcento la produktado de kotono estis malmultekosta pro la ĝenerala uzado de sklavoj en la laboroj de rikoltado en [[Sudorienta Usono]], kio iel kondukis al la [[Usona Enlanda Milito]]. Ankoraŭ dum la unua duono de la 20a jarcento la laborkosto estis sufiĉe eltenebla pro la uzado de malmultekosta laborforto de la posteuloj de la iamaja sklavoj. En Usono kaj aliaj landoj, kotono estas kutime mezurata en pakoj, kio mezuras proksimume 0.48 kubajn metrojn (17 kubajn futojn) kaj pezas 226.8 kilogramojn (500 funtojn).<ref>National Cotton Council of America, "[http://www.cotton.org/tech/bale/bale-description.cfm U.S. Cotton Bale Dimensions]" (alirita la 5an de Oktobro 2013).</ref>
 
==Historio==