Vikipedio

Kotono: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Linio 39:
 
Dum la [[Dinastio Han]], kotono estis kultivata de neĉinaj popoloj en la sudĉina provinco [[Junano]].<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=H5VDA90eDUoC&pg=PA410|title=Textiles of Southeast Asia: tradition, trade and transformation|author=Maxwell, Robyn J. |year=2003|publisher=Tuttle Publishing|edition=revised|isbn=0-7946-0104-9|page=410}}</ref>
{{redaktata}}
En [[Peruo]], kultivado de la indiĝena kotonspecio ''[[Gossypium barbadense]]'' estis la vertebrraro de la disvolvigo de marbordaj kulturoj kiaj la [[Civilizacio Norte Chico|Norte Chico]], [[Moĉe]], kaj la [[Nazka Kulturo|Nazka]]. Koton was grown upriver, made into nets, and traded with fishing villages along the coast for large supplies of fish. The Spanish who came to Mexico and Peru in the early 16th century found the people growing cotton and wearing clothing made of it.▼
{{redaktata}}
During the late medieval period, cotton became known as an imported fiber in northern Europe, without any knowledge of how it was derived, other than that it was a plant. Because [[Herodotus]] had written in his ''[[Histories (Herodotus)|Histories]]'', Book III, 106, that in India trees grew in the wild producing wool, it was assumed that the plant was a tree, rather than a shrub. This aspect is retained in the name for cotton in several Germanic languages, such as German ''[[wikt:Baumwolle|Baumwolle]]'', which translates as "tree wool" (''Baum'' means "tree"; ''Wolle'' means "wool"). Noting its similarities to wool, people in the region could only imagine that cotton must be produced by plant-borne sheep. [[John Mandeville]], writing in 1350, stated as fact the now-preposterous belief: "There grew there [India] a wonderful tree which bore tiny lambs on the endes of its branches. These branches were so pliable that they bent down to allow the lambs to feed when they are hungrie {{sic}}." (See [[Vegetable Lamb of Tartary]].) By the end of the 16th century, cotton was cultivated throughout the warmer regions in Asia and the Americas.
{{redaktata}}
[[File:Vegetable lamb (Lee, 1887).jpg|thumb|left|The [[Vegetable Lamb of Tartary]]]]▼
India's cotton-processing sector gradually declined during British expansion in India and the establishment of [[British Raj|colonial rule]] during the late 18th and early 19th centuries. This was largely due to aggressive colonialist mercantile policies of the [[British East India Company]], which made cotton processing and manufacturing workshops in India uncompetitive. Indian markets were increasingly forced to supply only raw cotton and were forced, by British-imposed law, to purchase manufactured textiles from Britain.
 
▲En [[Peruo]], kultivado de la indiĝena kotonspecio ''[[Gossypium barbadense]]'' estis la vertebrraro de la disvolvigo de marbordaj kulturoj kiaj la [[Civilizacio Norte Chico|Norte Chico]], [[Moĉe]], kaj la [[Nazka Kulturo|Nazka]]. KotonKotono wasestis grown upriverlultivata, madekonvertita intoen netsretoj, andkaj tradedkomercita withĉe fishingfiŝkaptaj villagesvilaĝoj alonglaŭlonge thede coastla formarbordo largepor suppliesgrandaj ofkvantoj fishda fiŝoj. TheLa Spanishhispanoj whokiuj camevenis toal MexicoMeksiko andkaj PeruPeruo inen thela earlykomenco 16thde centuryla 16a jarcento trovis, foundke thepopoloj peopleestis growingkultivantaj cottonkotonon andkaj wearingvestanta clothingtolaĵojn madefaritajn ofel itĝi.
===Industrial Revolution in Britain===
 
{{redaktata}}
Dum la fino de la mezepoka periodo, kotono iĝis konata kiel grava fibro en norda Eŭropo, sen ajna kono pri kiel ĝi estis derivita, krom ke temas pri planto. Ĉar [[Herodoto]] estis verkinta en sia ''[[Historioj (Herodoto)|Historioj]]'', Libro III, 106, ke en Hindio kreskiĝas arboj en naturo kiuj produktis lanon, oni estis supozinta ke tiu planto estas arbo, pli ol arbusto. Tio estis retenita en la nomo de kotono en kelkaj ĝermanaj lingvoj, kiaj en germana ''Baumwolle'', kio estas tradukebla kiel "lanarbo" (''Baum'' signifas "arbo"; ''Wolle'' signifas "lano"). Notinte ties similaĵojn ku lano, popolo en la regiono povus nur imagi, ke kotono estu produktita el plantnaskitaj ŝafoj. [[John Mandeville]], verkante en 1350, asertis kiel fakton la the nuntempe ridinda kredo: "Kreskas tie [Hindio] mirinda arbo kiu havas fajnajn ŝafojn en la pintoj de ties branĉoj. Tiuj branĉoj estas tiom faldeblaj ke ili klinas por permesi al la ŝafoj manĝi kiam ili estas malsataj." Fine de la 16a jarcento, kotono estis kultivata tra la plej varmaj regionoj en Azio kaj Ameriko.
The advent of the [[Industrial Revolution]] in Britain provided a great boost to cotton manufacture, as textiles emerged as Britain's leading export. In 1738, [[Lewis Paul]] and [[John Wyatt (inventor)|John Wyatt]], of [[Birmingham]], England, patented the roller spinning machine, as well as the flyer-and-bobbin system for drawing cotton to a more even thickness using two sets of rollers that traveled at different speeds. Later, the invention of the [[James Hargreaves]]' [[spinning jenny]] in 1764, [[Richard Arkwright]]'s [[spinning frame]] in 1769 and [[Samuel Crompton]]'s [[spinning mule]] in 1775 enabled British spinners to produce cotton yarn at much higher rates. From the late 18th century on, the British city of [[Manchester]] acquired the nickname ''"[[Cottonopolis]]"'' due to the cotton industry's omnipresence within the city, and Manchester's role as the heart of the global cotton trade.
 
▲[[File:Vegetable lamb (Lee, 1887).jpg|thumb|left|TheLa [[Vegetable"Vegetala Lambŝafo ofde Tartary]]Tartario."]]
La koton-proceza sektoro de Hindio laŭgrade malpliiĝis dum la britia etendo en Hindio kaj la establado de la [[Brita Hindio|kolonia regado]] dum la fino de la 18a kaj komenco de la 19a jarcentoj. Tio okazis multe pro la agresema koloniisma komerca politiko de la [[Brita Orienthinda Kompanio]], kiu faris la koton-procezaj kaj fabrikaj atelieroj en Hindio nekonkurencaj. Hindiaj merkatoj estis pli kaj pli devigitaj al liverado nur de kruda kotono kaj estis devigitaj ankaŭ fare de briti-truditaj leĝoj aĉeti fabrikitajn tekstilojn el Britio.
 
===Industria Revolucio en Britio===
La alveno de la [[Industria Revolucio]] en Brition havigis grandan stimulon al la kotonfabrikado, ĉar tekstiloj aperis kiel la ĉefa brita eksportaĵo de Britio. En 1738, [[Lewis Paul]] kaj [[John Wyatt]], de [[Birmingham]], Anglio, patentis la rulspinilong, same kiel la the flugbobenan sistemon por elpreni kotonon al pli eĉ dikeco uzante du seriojn de rulaĵoj kiuj moviĝis je diferencaj rapidoj. Poste, la inventoj de [[James Hargreaves]] de [[spinilo Jenny]] en 1764, de [[Richard Arkwright]] de [[spinilkadro]] en 1769 kaj de [[Samuel Crompton]] de [[spinilmulo]] en 1775 permesis al britaj spinistoj produkti kotonfadenon je multe pli altaj indicoj. El la fino de la 18a jarcento antaŭen, la brita urbo [[Manĉestero]] akiris la kromnomon ''"[[Cottonopolis]]"'' pro la ĉieesto de la kotona industrio ene de la urbo, kaj pro la rolo de Manĉestero kiel koro de la tutmonda kotonkomerco.
{{redaktata}}
Production capacity in Britain and the United States was improved by the invention of the [[cotton gin]] by the American [[Eli Whitney]] in 1793. Before the development of cotton gins, the cotton fibers had to be pulled from the seeds tediously by hand. By the late 1700s a number of crude ginning machines had been developed. However, to produce a bale of cotton required over 600 hours of human labor,<ref name=r1>{{Cite journal | last1 = Hughs | first1 = S. E. | last2 =Valco | first2 = T. D. | first3=J. R. | last3 = Williford | year = 2008 | title = 100 Years of Cotton Production, Harvesting, and Ginning Systems | journal = Transactions of the ASABE | volume =51 | issue = 4 | pages = 1187–98 | publisher = | jstor = | doi =10.13031/2013.25234 | url = http://naldc.nal.usda.gov/catalog/23069 | format = | accessdate = }}</ref> making large-scale production uneconomical in the United States, even with the use of humans as slave labor. The gin that Whitney manufactured (the Holmes design) reduced the hours down to just a dozen or so per bale. Although Whitney patented his own design for a cotton gin, he manufactured a prior design from [[Henry Odgen Holmes]], for which Holmes filed a patent in 1796.<ref name=r1/> Improving technology and increasing control of world markets allowed British traders to develop a commercial chain in which raw cotton fibers were (at first) purchased from [[British Empire|colonial]] [[plantations]], processed into cotton cloth in the mills of [[Lancashire]], and then exported on British ships to captive colonial markets in [[British West Africa|West Africa]], [[British Raj|India]], and China (via Shanghai and Hong Kong).
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Kotono"