Konservativismo: Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:EdmundBurke1771.jpg|eta|dekstra|200px|[[Edmund Burke]], la brita politikisto kiun oni konsideras la filozofia patro de konservativismo en [[Britio]]]]

[[Dosiero:Prise de la Bastille.jpg|eta|265px|[[Sturmado de la Bastilo]], [[14-an de julio]] [[1789]].]]

'''Konservismo''' (aŭ '''konservativismo''') estas [[politika ideologio]] ekzistanta en pluregaj kulturoj, kiu celas subtenon de la tradicia ordo de [[socio]] kaj de ties kulturaj, politikaj kaj religiaj kutimoj. Kompreninde, la precizaj postuloj de konservismuloj varias laŭ la karakterizaĵoj de la unuopa kulturo; kelkaj konservismaj grupoj kaj [[politika partio|politikaj partioj]] pledas por restarigo de pasintecaj kutimoj kaj kredoj, dum aliaj defendas la nun ekzistantan sistemon.

 

 

Kvankam konservativuloj kontraŭbatalis provojn permesi pli grandan reprezentadon de la burĝa klaso en parlamento, en 1834 ili koncedis ke elekt-reformo ne povus esti inversigita kaj promesita por apogi plu reformojn tiel longe kiel ili ne eroziu la instituciojn de eklezio kaj ŝtato. Tiuj novaj principoj estis prezentitaj en la Tamworth Manifesto kiu laŭ [[historiisto]]j estas la baza deklaro de la kredoj de la nova [[Konservisma Partio (Britio)|Konservativa Partio]].<ref>Eccleshall, pp. 79–80</ref>

 

Kelkaj konservativuloj priploris la morton de pastoreca mondo kie la etoso de nobelaro devis antaŭenigi respekton por la malsuperaj klasoj. Ili vidis la Anglikanan Eklezion kaj la aristokrataron kiel ekvilibroj kontraŭ komercista riĉeco.<ref>Eccleshall, p. 83</ref> Ili laboris direkte al leĝaro por plibonigi laborkondiĉojn kaj urban loĝigon.<ref>Eccleshall, p. 90</ref> Tiu vidpunkto poste estus nomita Toria Demokratio. .<ref>Eccleshall, p. 121</ref> Tamen ekde Burke ĉiam ekzistos malamikeco inter tradicia aristokrata konservativismo kaj la riĉa komercista klaso.<ref>Eccleshall, pp. 6–7</ref>

En 1835, konservativula ĉefministro [[Robert Peel]] publikigis la Tamworth Manifeston en kiu li promesis aprobi moder-politikan reformon. Tio markis la komencon de la transformo de brita konservativismo de ''High Tory'' reagismo direkte al pli moderna formo bazita sur "konservado." La partio iĝis konata kiel la [[Konservisma Partio (Britio)|Konservativa Partio]] kiel rezulto el tio, nomo kiun ĝi retenis ĝis nune. Peel, aliflanke, ankaŭ estus la radiko de disigo en la partio inter la tradiciaj konservativuloj (gviditaj fare de la Grafo de Derbio kaj [[Benjamin Disraeli]]) kaj la "Peelitoj" (kondukitaj unue fare de Peel mem, poste de la Grafo de Aberdeen). La disigo okazis en [[1846]] pro la temo de libera komerco, kiun Peel apogis, kontraŭ protektismo, apogita de Derbio. La plimulto de la partio helpis al Derbio, dum proksimume trionofordisiĝis, poste kunfalante kun la ŭig-liberaloj kaj la radikaluloj por formi la [[Liberala Partio (Britio)|Liberalan Partion]]. Malgraŭ la disigo, la ĉefa Konservativa Partio akceptis la doktrinon de libera komerco en [[1852]].

 

En la dua duono de la jarcento estis la liberaluloj kiuj estis alfrontitaj kun politikaj skismoj, la plej grava pro la irlanda aŭtonomeco. Gvidanto [[William Gladstone]] (mem iama ''Peelite'') serĉis doni al Irlando gradon da [[aŭtonomio]], movo kiu estis kontraŭbatalita de elementoj en kaj la maldekstraj kaj dekstraj flankoj de lia partio. Tiuj forfendetiĝas por iĝi la Liberalaj Uniistoj (gvidite de [[Joseph Chamberlain]]), formante koalicion kun la Konservativuloj antaŭ kunfalado kun ili en 1912. La liberaluniista influo trenis la partion direkte al la maldekstro; kaj tiele konservativulaj registaroj pasis kelkajn progresemajn komence de la 20-a jarcento. Ekde la fino de la 19-a jarcento, la tradiciaj komercistaj subtenantoj de la britia Liberala Partio eniris en la Konservativulojn, igante ilin la partio de negoco kaj [[komerco]].<ref>Feuchtwanger, p. 273</ref>

 

 

[[Historiisto]] Gregory Schneider identigas plurajn konstantojn en usona konservativismo: respekto por tradicio, subteno de respublikanismo, "la jurŝateco kaj la kristana religio", kaj defendo de "okcidenta civilizo de la defioj de modernisma kulturo kaj totalismaj registaroj."<ref name="GregorySchneider">Gregory Schneider, ''The Conservative Century: From Reaction to Revolution '' (Rowman & Littlefield. 2009) p. xii</ref>

 

==== Latinida Eŭropo ====

 

=== Imposta konservativismo ===

Imposta konservativismo estas la ekonomia filozofio de prudento en registarelspezoj kaj ŝuldo.<ref>{{cite book |url=http://books.google.com/books?id=B10JkvO82x8C&pg=PA109 |title=Correctional Organization and Management: Public Policy Challenges, Behavior, and Structure |first=Robert M. |last=Freeman |publisher=Elsevier |year=1999 |page=109 |isbn=978-0-7506-9897-9}}</ref> [[Edmund Burke]], en siaj ''[[Pensoj pri la Revolucio en Francio]]'' (''Reflections on the Revolution in France''), argumentis ke registaro ne havas la rajton prizorgi supren grandajn ŝuldojn kaj tiam ĵeti la ŝarĝon sur la impostopaganto.

 

==== Nacia kaj tradicia konservativismo ====

{{Ĉefartikolo|Nacikonservatismo}}

Nacikonservatismo estas politika esprimo uzita ĉefe en Eŭropo por priskribi variaĵon de konservativismo kiu koncentriĝas pli en naciaj interesoj ol norma konservativismo same kiel klopodas konfirmi kulturan kaj etnan identecon,<ref>{{cite book |title=Dictionary Of Public Administration |last=Mandal |first= V.C. |authorlink= |coauthors= |year=2007 |publisher=Sarup & Sons |location= |isbn=978-81-7625-784-8 |page=306 |url=http://books.google.com/?id=Hs0xJORVIHwC&pg=PA306&dq=%22National+conservatism%22+-inpublisher:icon&cd=8#v=onepage&q=%22National%20conservatism%22%20-inpublisher%3Aicon&f=false |accessdate=}}</ref> dum ne aperas sincere naciisma aŭ apogas ekstremdekstran aliron. En Eŭropo, naciaj konservativuloj estas kutime eŭroskeptikuloj..<ref>http://www.parties-and-elections.de/content.html</ref><ref name="gua">Traynor, Ian, [http://commentisfree.guardian.co.uk/ian_traynor/2006/04/post_15.html The EU's weary travellers] ''The Guardian'', 4a de Aprilo, 2006</ref>

 

==== Religia konservativismo ====

 

Religiemaj konservativuloj ĉefe serĉas apliki la instruon de specialaj religioj al politiko, foje simple proklamante la valoron de tiuj instruoj, en aliaj tempoj havante tiujn instruan influoleĝojn.<ref>Andersen, Margaret L., Taylor, Howard Francis. [http://books.google.com/books?id=LP9bIrZ9xacC&pg=PA469 ''Sociology: Understanding a Diverse Society''] Cengage Learning, 4th Ed. (2005), pp. 469–70. ISBN 978-0-534-61716-5</ref>