Libera ĵazo: Malsamoj inter versioj

'''Libera ĵazo''' estas unuaflanke historia termino por harmonie libera [[improvizado (muziko)|improvizado]] en [[ĵazo]] ekde la 1960-aj jaroj. Aliaflanke ĝi estas modelo ĝis nun disradianta, kiu propponas la eblecon de libera disvolviĝo de ĉiam novaj formoj en ĵazo kaj trans ĵazo (ekzemple en [[intuitiva muziko]]). La termino mem povas konduki al miskomprenoj, ĉar libereco rilate la tradiciajn ludmanierojn nur limigite estas uzata kaj krom plena libereco je la formo (''liberforma ĵazo'') nepre ekzistas improvizaĵoj, kiuj baziĝas sur komponaĵoj kaj kompoziciecaj interkonsentoj pri strukturoj.

 

[[Dosiero:Ornette-coleman 06N7116sw.jpg|maldekstra|eta|[[Ornette Coleman]] dum la ĵazfestivalo je [[Moers]] en 2011]]

Ekde la fino de la 1950-aj jaroj junaj nigrusonaj kaj eŭropaj ĵazmuzikistoj eksperimentis per eksterordinare novaj sonoj: per enrompo en la spacon de libera tonaleco, per rezigno de [[Harmoniscienco|funkcia harmoniaro]] resp. disonantaj (do streĉoplenaj) akordoj, kiaj ĝis tiam ne estis imageblaj en ĵazo. Ĉi tiun plilarĝigon de la muzika materialo preparis jam ekde 1941 la [[Lennie Tristano|Tristano-Lernejo]], sed ankaŭ [[George Russell]], Paul Bley, [[Charles Mingus]], Jaki Byard, [[Jackie McLean]] kaj la ĉambromuzikaj eksperimentoj de [[Jimmy Giuffre]]. La ŝoka efiko de ĉi tiu muziko – en la fruaj 1960-aj jaroj ankaŭ nomata „pionira ĵazo“ - estis eĉ intensigita per novspecaj ludoteknikoj kaj eksterordinaraj sonaj kaj bruaj efektoj, ekzemple ekstreme altaj, akresonaj, „kriaj“, „siblaj“, „kvakaj“ aŭ „gruntaj“ tonoj. Alvenis akcentado de la intenseco nekonata en pli fruaj ĵazstiloj. Neniam antaŭe en la [[historio de ĵazo]] oni atribuis grandan signifon al forta ludo kaj intenseco laŭ tiel ekstaza senco.

Ekde la mezo de la 1960-aj jaroj formiĝis, sendepende de antaŭuloj (Joe Harriott evoluigis jam en 1960 memstaran aliron) eŭropa libera ĵazo, kies evoluon antaŭenigis muzikistoj kiel ekz. Derek Bailey, Willem Breuker, Gunter Hampel, Peter Kowald, Joachim Kühn, Maggie Nicols, Evan Parker, Friedhelm Schönfeld, Manfred Schulze, Irène Schweizer, John Stevens aŭ Keith Tippett.

 

 

== Stilaj distingiloj ==