Vikipedio

Lingvo: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
Robotoj
112 941 redaktoj
e Roboto: anstataŭigo de "Ŝablono:El" per "Ŝablono:EL" (laŭ VP:AA); kosmetikaj ŝanĝoj
→‎Homa lingvo kaj besta lingvo: provo de parta neŭtraligo
Linio 14:
|temo=lingvo
|dato=oktobro 2015}}
Lingvon ofte uzas oni kiel argumenton por aŭ kontraŭ la kvalita malsamo inter bestoj kaj homoj pri penskapablo.
Inter homoj kaj bestoj la diferenco estas kvalita kaj fundamenta: ĝi kuŝas en la teoria racio kaj en la volo, kiu estas libere amkapabla, pri kiuj estas dotita nur la homo.
Laŭ iuj subtenantoj de reduktita [[bestoprotektemo]] , inter homo kaj besto interstaras neniu malsameco kvalita, sed nur kvanta, eĉ ŝuldita al pli progresa evolua stadio de la homo. Reale, tamen, inter homo kaj besto alestiĝas multaj diferencoj-malsamecoj kvalitaj. Jen almenaŭ du:▼
 
▲Laŭ iuj subtenantoj de reduktita [[bestoprotektemo]] , inter homo kaj besto interstaras neniu malsameco kvalita, sed nur kvanta, eĉ ŝuldita al pli progresa evolua stadio de la homo. Reale, tamen, inter homo kaj besto alestiĝas multaj diferencoj-malsamecoj kvalitaj. Jen almenaŭ du:
=== Porteoria racio ===▼
CertaTiu certa bestoprotektismo asertas ke inteligento ne estas ekskluziva prerogativo de la homo, sed ĝi estas karakterizo ankaŭ de la superaj bestoj.▼
IujTiuj bestoprotektemulojuloj rebatas ĉi-rilatediras: “ estas iuj bestoj kiuj oferas pro amo sian vivon, tial ili ne estas trude memreferenciataj, ili kapablas ami aliulon volante ties bonon kaj provante ĝin realigi. Reale, tamen, iliaj sintenoj ne estas senkompensaj amagadoj kaj estas ĉiam esprimoj meminteresitaj. Fakte:▼
 
Laŭ aliaj, tamen, inter homo kaj besto alestiĝas multaj diferencoj-malsamecoj kvalitaj. Jen du:
▲Certa bestoprotektismo asertas ke inteligento ne estas ekskluziva prerogativo de la homo, sed ĝi estas karakterizo ankaŭ de la superaj bestoj.
 
▲===* Porteoria racio ===:
Tamen, kontraŭobĵetas aliaj simpatiantojSimpatiantoj pri prerogativoj de homoj – jam kun [[Aristotelo (]]<ref>Politiko, I, 1253 a 10-18)</ref> – ke la scikapablo de la superaj bestoj estas kvalite malsama. Fakte, besto:
 
'''1.'''Laŭ tiuj, besto: unue, ekrimarkiĝas nur pri iuj aspektoj, nome tuŝiĝas nur per/pri la aspektoj utilaj/ aŭ malutilaj, plaĉaj/ aŭ malplaĉaj, danĝeraj/ aŭ avantaĝaj dum aliajn aspektojn eĉ ne perceptas (ĉi-rilate vidu aliajn pensulojn kiel [[Plessner]], [[Scheler]], [[Gehlen]], [[Cassirer]]); due, se la atento kaj intereso de la besto konverĝas nur sur tiujn perceptitajn aspektojn signifas ke la besta scipovo estas nur pragmata, util- altira.
 
'''2.'''Male, lihomo: unue, konsciiĝas pri ĉiuj aspektoj de ĉiu ajn aĵo-afero, kaj ne nur pri tiuj utilaj kaj malutilaj; due, sin demandas ne nur pri utileco/ aŭ malutileco ktp de la aĵaro, sed ankaŭ pri ĝia naturo, nome litiu sin demandas: “kio estas tio?” ĉar litiu volas ĝin koni eksklude de ĝia eventuala utilo/ aŭ malutilo, litiu volas scii ankaŭ pri la vero pri la aĵaro, la bono kaj malbono, justo kaj maljusto, litiu volas distingi la belon kaj malbelon.▼
'''2.''' se la atento kaj intereso de la besto konverĝas nur sur tiujn perceptitajn aspektojn signifas ke la besta scipovo estas nur pragmata, util- altira.
 
Tial, laŭ tiuj pensistoj, la homa inteligento estas ne nur pragmata/util- altirita, sed ankaŭ teoriumanta (porteoria). TiuJen la rilato pri lingvo: tiu malsameco (laŭ Aristotelo kaj la aliaj) riveliĝas en la komunikado: dum la besta komunikado sin esprimas pere de gestoj/ aŭ krioj kaj pragmate signalas danĝeron aŭ petas nutraĵon ktp, la homo sin esprimas pere de la vorto, kiu ne estas nur pragmata, sed ankaŭ porteoria (abstraktema), nome kapabla komuniki la veron, la belon la bonon ktp.<ref>Oni notu ke la konekto inter la homa racio kaj homa lingvo estas jam indikata de la du nocioj de la greka (Aristotelo estis Greko) vorto “[[logoso]]”, kiu signifas kaj racion kaj vorton: nur la posedanto de logoso - porteoria racio - povas komuniki pere de la vorto.</ref>▼
Male, homo:
 
===* Libera volo kaj amo ===:▼
'''1.''' konsciiĝas pri ĉiuj aspektoj de ĉiu ajn aĵo-afero, kaj ne nur pri tiuj utilaj /malutilaj;
Krome, plu laŭ tiuj filozofiistoj, besto sin kondutas laŭ meĥanismo stimulo-ripozo, nome reagas al la stimuloj necese inkliniĝante al siaj instinktoj, ĝi agas kiel ero de domeno kiu ricevas stimulon kaj, foje, ĝin plutransdonas.▼
 
Male, homo ne respondas al la stimuloj devigmaniere, sed li kapablas elekti ne konsenti al siaj instinktoj, li kapablas komenci novan serion de agoj anstataŭeanstataŭ necese reagi al la stimuloj. <ref> [[Hannah Arendt]]: “Agadi [...] signifas iniciati, decidi komenci” kaj “por ke alestiĝu, komenciĝo estis kreita la homo [...]” ('''Vita activa,''' pag. 187-188).</ref>▼
▲'''2.''' li sin demandas ne nur pri utileco/malutileco ktp de la aĵaro, sed ankaŭ pri ĝia naturo, nome li sin demandas: “kio estas tio?” ĉar li volas ĝin koni eksklude de ĝia eventuala utilo/malutilo, li volas scii ankaŭ pri la vero pri la aĵaro, la bono kaj malbono, justo kaj maljusto, li volas distingi la belon kaj malbelon.
 
Krome, ĉar la bestoj (kiel dirite) estas ĉiam kondiĉita de la kategoriodu kategorioj utilo/ kaj malutilo, sekvas ke ili ne ĝuas de senkompensa amo, ili fakte reagas al la percepto nur pro konveneco aŭ manko de konveneco harmonie kun siaj vivaj postuloj, kun siaj instinktoj ĉar ne kapabla esti ne-najlite al memreferencemo aŭ utilemo. Nome li ne kapablas ami aliulon volante ties bonon kaj provante ĝin realigi.▼
▲Tial la homa inteligento estas ne nur pragmata/util- altirita, sed ankaŭ teoriumanta (porteoria). Tiu malsameco riveliĝas en la komunikado: dum la besta komunikado sin esprimas pere de gestoj/krioj kaj pragmate signalas danĝeron aŭ petas nutraĵon ktp, la homo sin esprimas pere de la vorto, kiu ne estas nur pragmata, sed ankaŭ porteoria (abstraktema), nome kapabla komuniki la veron, la belon la bonon ktp.<ref>Oni notu ke la konekto inter la homa racio kaj homa lingvo estas jam indikata de la du nocioj de la greka vorto “[[logoso]]”, kiu signifas kaj racion kaj vorton: nur la posedanto de logoso - porteoria racio - povas komuniki pere de la vorto.</ref>
 
Iliaj sintenoj ne estas senkompensaj amagadoj kaj estas ĉiam esprimoj meminteresitaj. Fakte: unue, iliaj konduto ne estas frukto de elekto, sed trudita de la instinkto, dum amo estas libera ago. Due, bestoj oferantaj sian vivon por idoj konsideras idon kiel plilongigon de si mem, tiun ili perceptas kiel eron de si mem, dum la patrina amo – kaj patra – vidas en la filo subjekton aŭtonoman (certe se tia amo estas “sana”, ĉar eksistas homaj gepatroj kiuj volas ke gefilojn estu iliaj plilongigo): "Pruvon" de tiu maniero konsideri la idojn flanke de bestoj tiuj homoj vidas en la fakto, ke la besta zorgemo elĉerpiĝas en la momento kiam la ido disĝas de la gepatroj, dum la homa amo estas zorgema al filoj ankaŭ kiam tiuj ĉi estas plenkreskaj, ankaŭ kiam ili estas tute aŭtonomoj kaj eĉ foraj je miloj da kilometroj.
▲=== Libera volo kaj amo ===
▲Krome, besto sin kondutas laŭ meĥanismo stimulo-ripozo, nome reagas al la stimuloj necese inkliniĝante al siaj instinktoj, ĝi agas kiel ero de domeno kiu ricevas stimulon kaj, foje, ĝin plutransdonas.
 
▲Male, homo ne respondas al la stimuloj devigmaniere, sed li kapablas elekti ne konsenti al siaj instinktoj, li kapablas komenci novan serion de agoj anstataŭe necese reagi al la stimuloj. <ref> Hannah Arendt: “Agadi [...] signifas iniciati, decidi komenci” kaj “por ke alestiĝu, komenciĝo estis kreita la homo [...]” ('''Vita activa,''' pag. 187-188).</ref>
 
▲Krome, ĉar la bestoj (kiel dirite) estas ĉiam kondiĉita de la kategorio utilo/malutilo, sekvas ke ili ne ĝuas de senkompensa amo, ili fakte reagas al la percepto nur pro konveneco aŭ manko de konveneco harmonie kun siaj vivaj postuloj, kun siaj instinktoj ĉar ne kapabla esti ne-najlite al memreferencemo aŭ utilemo. Nome li ne kapablas ami aliulon volante ties bonon kaj provante ĝin realigi.
 
▲Iuj bestoprotektemuloj rebatas ĉi-rilate: “ estas iuj bestoj kiuj oferas pro amo sian vivon, tial ili ne estas trude memreferenciataj, ili kapablas ami aliulon volante ties bonon kaj provante ĝin realigi. Reale, tamen, iliaj sintenoj ne estas senkompensaj amagadoj kaj estas ĉiam esprimoj meminteresitaj. Fakte:
 
'''1.''' iliaj konduto ne estas frukto de elekto, sed trudita de la instinkto, dum amo estas libera ago;
 
'''2.''' bestoj oferantaj sian vivon por idoj konsideras idon kiel plilongigon de si mem, tiun ili perceptas kiel eron de si mem, dum la patrina amo – kaj patra – vidas en la filo subjekton aŭtonoman (certe se tia amo estas “sana”, ĉar eksistas homaj gepatroj kiuj volas ke gefilojn estu iliaj plilongigo).
 
'''2.1.''' Pruvo de tiu maniero konsideri la idojn flanke de bestoj oni vidas en la fato la besta zorgemo elĉerpiĝas en la momento kiam la ido disĝas de la gepatroj, dum la homa amo estas zorgema al filoj ankaŭ kiam tiuj ĉi estas plenkreskaj, ankaŭ kiam ili estas tute aŭtonomoj kaj eĉ foraj miloj da kilometroj.
 
Nun, estas senpaga tio kion oni faras ne je propra avantaĝo, sed je alia avantaĝo. Tiel ke, se la idaro estas sentita instinkte de la besto kiel plilongigo de si mem signifas ke tio kion la besto faras por la ido, tion ĝi faras meminterese por si mem.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Lingvo"