Simfonio: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Tradukis sekcion el la angla-lingva Vikipedio; kreis referenco-sekcion. |
||
Linio 1:
'''Simfonio''' estas [[muzika]] komponaĵo, ofte longa kaj kutime por [[orkestro]]. La termino "simfonio" ne devigas specifan formaton. Kvankam multaj simfonioj prezentas certan [[tonalo]]n en kvar movimentoj, kun la unua en [[sonata]] formato, kaj tio estas ofte konsiderata de muzikaj teoriistoj kiel klasika strukturo de simfonio, eĉ kelkaj simfonioj de majstroj kiel [[Haydn]], [[Mozart]] kaj [[Beethoven]] ne sin prezentas laŭ tia modelo.
==18th century==
Dum la 18a jarcento, "la simfonio kultiviĝis kun eksterordinara intenseco".
{{sfnp|LaRue|2001|loc=§I.2, citas du klerulaj katalogoj, kiuj listigas pli ol 13,000 apartajn verkojn: LaRue 1959 and 1988}} Ĝi ludis rolon en multaj partoj de publika vivo, inkluzive de ekleziaj diservoj,{{sfnp|LaRue|2001|loc=§I.2}} sed precipe forta fonto de subteno por simfonia ludado estis la nobelaro. En Vieno, eble la plej grava loko en Eŭropo por la komponado de simfonioj, "senmetafore centoj da noblaj familioj subtenis muzikajn organizojn, ĝenerale dividantaj la tempon inter Vieno kaj iliaj familiaj bienoj [aliloke en la Imperio]".
{{sfnp|LaRue|2001|loc=§I.10}} Pro la tipa malgrando de la tiama orkestro, multaj el ĉi tiuj kortumaj organizoj povis ludi simfoniojn. La juna [[Joseph Haydn]], je la akcepto de sia unua posteno kiel muzikestro en 1757 por la [[Grafo Morzin|familio Morzin]], trovis, ke dum la
ĉeesto en Vieno de la domanaro Morzin, sia orkestro estis nur parto de viva kaj konkurencema muzika medio, kun pluraj aristokratoj, kiuj subtenis koncertojn de la propraj ensembloj.
(Carpani 1823, 66, cited in Gotwals 1968).<ref name="Carpani 1823"/>
LaRue, Bonds, Walsh, kaj Wilson{{sfnp|LaRue|2001|loc=§I.4}} montras la iom-post-ioma pligrandiĝo de la simfonia orkestro dum la 18a jarcento. Komence, simfonioj estis simfonioj de kord-instrumentoj, verkitaj en nur kvar partoj: unua [[Violono|violono]], dua violono, [[aldviolono]], kaj baso. La basa parto ludiĝis de [[Violonĉelo|violonĉeloj]], [[Kontrabaso|kontrabasoj]], kiuj ludis la basan parton je oktavo sub ili, kaj eble ankaŭ [[Fagoto|fagoto]].
Foje la fruaj simfonistoj eĉ en inkluzivis aldviolonan parton, kaj tiel kreis tri-partajn simfoniojn. Baso kontinua parto, kun fagoto kune kun klaviceno aŭ alia instrumento, kiu povas ludi agordojn, ankaŭ eble ĉeestis.{{sfnp|LaRue|2001|loc=§I.4}}
La unuaj aldonoj al ĉi-tiu simpla ensemblo estis paro da [[Korno (muzikinstrumento)|kornoj]], poste kune kun [[Hobojo|hobojoj]]. Dum la jarcento, aliaj instrumentoj aldonigis al la klasika orkestro: [[Fluto|flutoj]], kiuj foje anstataŭis la hobojojn, apartaj partoj por [[Fagoto|fagotoj]], [[Klarneto|klarnetoj]], [[Trumpeto|trumpetoj]], kaj [[Timbalo|timbaloj]].
Verkoj utilis multajn kombinaĵojn el ĉi tiuj aldonaj instrumentoj. La plena klasika orkestro, je la fino de la jarcento por la plej grandskalaj simfonioj, enhavas la norman kordinstrument-ensemblon, kiu menciiĝis supre, parojn da lignaj blovinstrumentoj (flutoj, hobojoj, klarnetoj, kaj fagotoj), paron da kornoj, kaj timbalojn. Klavaro instrumento, kiu ludis la kontinuan basan parton, ankoraŭ disponeblis.
La "Itala" simfonio-stilo, ofte uzita kiel [[Uverturo|uverturo]] kaj interakto en operejoj, iĝis norma tri-movimenta formo: rapida movimento, malrapida movimento, kaj alia rapida movimento.
Dum la 18a jarcento iĝis kutima verki kvar-movimentajn simfoniojn,<ref name="Hepokoski 2006"/>
laŭ la linioj priskribataj en la sekva paragrafo. La tri-movimenta simfonio malrapide formortis;
preskaŭ la duono el la simfonioj de [[Joseph Haydn|Haydn]] havis nur tri movimentojn;
<ref>Kalkulo el Graham Parkes, "The symphonic structure of ''Also sprach Zarathustra'': a preliminary outline," in {{cite book |first=James |last=Luchte |year=2011 |title=Nietzsche's Thus Spoke Zarathustra: Before Sunrise |publisher=Bloomsbury Publishing |isbn=1441118454}}. Excerpts on line at [https://books.google.com/books?id=UFBS4Kpz9ooC&pg=PT24&lpg=PT24&dq=haydn+four+movements+three+movements+symphony&source=bl&ots=9c9h-UiF73&sig=SOnba4k4vSRAEoiXgqprfGEc_og&hl=en&sa=X&ved=0CEcQ6AEwCGoVChMIlKioyPz3xwIVAzGICh0eEQBP#v=onepage&q=haydn%20four%20movements%20three%20movements%20symphony&f=false].</ref> kaj por la juna [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozarto]], la tri-movimenta simfonio estis tipa, eble pro la influo de lia amiko [[Johann Christian Bach]].<ref>La supozo pri la tri-movimenta prefero de la infana Mozarto fariĝis de Gärtner, kiu atentigas, ke la patro de Mozarto, [[Leopold Mozart]] kaj aliaj pli aĝaj komponistoj jam preferis kvar movimentojn. Vidu {{cite book |first=Heinz |last=Gärtner |year=1994 |title=John Christian Bach: Mozart's Friend and Mentor |publisher=Hal Leonard Corporation |isbn=0931340799 }} Elĉerpaĵoj elŝuteblaj ĉe [https://books.google.com/books?id=7mw7Mw9GgSgC&pg=PA216&dq=mozart+four+movements+three+movements+symphony&hl=en&sa=X&ved=0CDgQ6AEwBGoVChMIlLO2vP73xwIVwTOICh2X1A6b#v=onepage&q=mozart%20four%20movements%20three%20movements%20symphony&f=false].</ref> Elstara malfrua ekzemplo de tri-movimenta Klasika simfonio estas la Simfonio N-ro 38 de Mozarto (Simfonio "Prago"), de 1787.
La kvar-movimenta formo, kiu disvolviĝis el ĉi tiu evolu-proceso estis la jena:<ref name="Jackson 1999"/>
# komenca sonato aŭ alegro
# malrapida movimento, ekzemple adaĝo
# minueto aŭ skerco kun trio
# alego, rondo, aŭ sonato.
Komponistoj ofte ŝanĝis ĉi tiun planon, ekzemple per reordigo de la mezaj movimentoj, aŭ per aldono de malrapida komenco al la ununa moviment. Haydn, Mozarto, kaj ilia samtempuloj uzis kvar-movimentan formon nur en orkestra aŭ plurinstrumenta ĉambro-muziko, ekzemple kvartetoj, malgraŭ ke post Beethoven solo-sonatojn verkiĝas tiom ofte en kvar, kiom en tri movimentoj.
<ref name="Prout1895"/>
La komponado de fruaj simfonioj centriĝis ĉe [[Milano]], [[Vieno]], kaj [[Mannheim]]. Elstara membro de la milana skolo estis [[Giovanni Battista Sammartini]], kaj enhavis [[Antonio Brioschi]]-on, Ferdinando Galimberti-on and [[Giovanni Battista Lampugnani]]-on. Inter la fruaj komponistoj en la formo en Vieno estis [[Georg Christoph Wagenseil]], [[Wenzel Raimund Birck]] kaj [[Georg Matthias Monn]]. Postaj gravaj Vienaj simfonio-komponistoj estis [[Johann Baptist Wanhal]], [[Karl Ditters von Dittersdorf]] kaj [[Leopold Hoffmann]]. Membro de la mannheim-a skolo
estis [[Johann Stamitz]].<ref name="Britannica Mannheim School"/>
La plej gravaj simfoni-verkistoj de la posta parto de la 18a jarcento estas Haydn, kiu verkis almenaŭ 107 simfoniojn dum 36 jaroj,<ref name="Webster 2001"/> kaj Mozarto, kiu verkis almenaŭ 47 simfoniojn dum 24 jaroj.<ref name="Sadie 2001"/>
{{Reflist|colwidth=32em|refs=
<ref name="Carpani 1823">{{cite work |title=Le Haydine, ovvero Lettere su la vita e le opere del celebre maestro Giuseppe Haydn |author=[[Giuseppe Carpani]] |year=1823 |edition=Second |page=66}}</ref>
<ref name="Britannica Mannheim School">{{Citation |authors=Anonymous |contribution=Mannheim School |contribution-url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/362596/Mannheim-school |title=[[Encyclopedia Britannica]] |ref=harv}}</ref>
<ref name="Hepokoski 2006">{{cite book |first1=James |last1=Hepokoski |first2=Warren |last2=Darcy |year=2006 |title=Elements of Sonata Theory : Norms, Types, and Deformations in the Late-Eighteenth-Century Sonata |url=https://books.google.com/books?id=fHasTaNQmK0C&dq=mozart+four+movements+three+movements+symphony&source=gbs_navlinks_s |publisher=[[Oxford University Press]] |page=320 |isbn=0198033451 |ref=harv}}</ref>
<ref name="Jackson 1999">{{cite book |last=Jackson |first=Timothy L. |year=1999 |chapter=Tchaikovsky, Symphony no. 6 (Pathétique) |title=Cambridge Music Handbooks |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=0-521-64111-X |page=26}}</ref><ref>{{cite book |last=Stein |first=Leon |authorlink=Leon Stein |year=1979 |title=Structure & Style: The Study and Analysis of Musical Forms |edition=expanded |location=Princeton, N.J. |publisher=Summy-Birchard Music |isbn=0-87487-164-6 |ref=harv |page=106}}</ref>
<ref name="Prout1895">{{cite book |last=Prout |first=Ebenezer |authorlink=Ebenezer Prout |year=1895 |title=Applied Forms: A Sequel to 'Musical Form' |url=https://books.google.com/books?id=JuQsAAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=Prout+%22Applied+Forms:+A+Sequel+to+'Musical+Form'+%22&hl=en&sa=X&ved=0CB4Q6AEwAGoVChMI_uzyu-X3xwIVwVyICh3C2wbC#v=onepage&q=Prout%20%22Applied%20Forms%3A%20A%20Sequel%20to%20'Musical%20Form'%20%22&f=false|edition=third Augener's Edition, no. 9183. London: Augener. Facsimile reprint, |place=New York |publisher=AMS Press, 1971 |isbn=0-404-05138-3 |ref=harv |page=249}}</ref>
<ref name="Sadie 2001">{{Citation |last1=Eisen |first1=Cliff |last2=Sadie |first2=Stanley |author-link2=Stanley Sadie |year=2001 |contribution=Mozart (3): (Johann Chrysostum) Wolfgang Amadeus Mozart |title=[[The New Grove Dictionary of Music and Musicians]] |edition=Second |editors=[[Stanley Sadie]] and [[John Tyrrell (musicologist)|John Tyrrell]] |place=London |publisher=Macmillan Publishers|ref=harv}}</ref>
<ref name="Webster 2001">{{Citation |last1=Webster |first1=James |first2=Georg |last2=Feder |year=2001 |contribution=Haydn, (Franz) Joseph |title=[[The New Grove Dictionary of Music and Musicians]] |edition=Second |editors=Stanley Sadie and John Tyrrell |place=London |publisher=Macmillan Publishers |ref=harv}}</ref>
}}
== Eksteraj ligiloj ==
| |||