Henry Ford: Malsamoj inter versioj

'''Henry FORD''' (naskiĝis la [[{{daton|30-an de |julio]], [[|1863]]}} ĉe Dearborn kaj mortis la [[{{daton|7-an de |aprilo]], [[|1947]]}}) estis [[Usono|usona]] [[inventisto]] kaj entreprenisto, kiu fondis la aŭtomobilan konzernon [[Ford]] en [[Dearborn]], [[Michigan]] kaj estis pioniro de la [[muntoĉeno|muntoĉena tekniko]] kaj de la [[amasproduktado]].

Kvankam Ford ne inventis la [[aŭtomobilo]]n aŭ la [[muntoĉeno|muntoĉenon]]n,<ref>{{citecitaĵo webel la reto||titletitolo=The Life of Henry Ford|url=http://www.hfmgv.org/exhibits/hf/|accessdatealirdato=28a de Novembro 2013}}</ref> li disvolvigis kaj fabrikis la unuan [[aŭtomobilo]]n kiuj multaj mezklasaj usonanoj povis permesi al si aĉeti. Farinte tion, Ford konvertis la aŭtomobilon el multekosta kuriozaĵo en praktika ilo kiu tiom ŝanĝis la pejzaĝon de la 20a jarcento. Lia enkonduko de la [[aŭtomobilo]] Modelo T revoluciis transportadon kaj [[Usono|usonan]] [[industrio]]n. Kiel posedanto de la entrepreno [[Ford Motor Company]], li iĝis unu el la plej riĉaj kaj konataj personoj en la mondo. Oni atribuis al li la "[[Fordismo]]n": nome amasproduktadon de malmultekostaj varoj kongrue kun altaj salajroj por la laboristoj. Ford havis tutmondan vidon, kun [[konsumo|konsumismo]] kiel ŝlosilo por la [[paco]]. Lia intensa enĝaĝiĝo al sistema malaltigo de kostoj rezultis en multaj teknikaj kaj negocaj plinovigoj, kiaj la sistemo de [[Franĉizo|franĉizojfranĉizo]]j kiu metis filiojn tra plej el [[Nordameriko]] kaj en ĉefaj urboj de ses kontinentoj. Ford lasis plej el siaj ampleksaj riĉaĵoj por la [[Ford Fondaĵo]] kaj aranĝis por ke lia familio kontrolu la kompanion permanente.

Krom la laboro en la aŭtomobila industrio, Ford ankaŭ engaĝiĝis en politiko. Por ekzemplo li estis [[Pacismo|pacisma]] dum la unuaj jaroj de la [[Unua Mondmilito]], tio estas partiano ke Usono ne eniru en milito kontraŭ [[Germanio]]; tiukadre li estis ankaŭ [[Antisemitismo|antisemita]], kiu publikigis kontraŭjudajn [[broŝuro]]jn, pro kio li estis admirata de [[Adolfo Hitlero]] kaj ricevis premion de la [[Nazioj]].<ref> Baldwin, N. (2001). Henry Ford and the Jews. New York: Public Affairs.</ref>

Henry Ford naskiĝis la 30an de Julio, 1863, en farmo de Greenfield Township, [[Miĉigano]].<ref>[http://www.hfmgv.org/exhibits/hf/default.asp www.hfmgv.org The Henry Ford Museum: ''The Life of Henry Ford'']</ref> Lia patro, [[William Ford (negocisto)|William Ford]] (1826–1905), estis naskiĝinta en la [[Graflando Cork]], [[Unuiĝinta Reĝlando de Granda Britio kaj Irlando|Irlando]], al familio kiu estis origine el [[Somerset]], [[Anglio]],<ref>{{citecitaĵo webel la reto||titletitolo=The history of Ford in Ireland Family Crest and Name History|url=http://www.ford.ie/AboutFord/CompanyInformation/HistoryOfFord}}</ref> Lia patrino, Mary Ford (denaske Litogot) (1839–1876), estis naskiĝinta en Miĉigano kiel plej juna filo de [[Belgio|belgaj]] enmigrantoj; ŝiaj gepatroj mortiĝis kiam ŝi estis infanino kaj ŝi estis adoptita de najbaroj, nome O'Herns. La idoj de Henry Ford estis Margaret Ford (1867–1938); Jane Ford (ĉ. 1868–1945); William Ford (1871–1917) kaj Robert Ford (1873–1934).

En 1879, Ford lasis sian hejmon por labori kile [[metilernanto]] de [[maŝinisto]] en [[Detroit]], unua ĉe James F. Flower & Bros., kaj poste ĉe [[Detroit Dry Dock]] Co. En 1882, li revenis en Dearborn por labori en la familia farmo, kie li entuziasmiĝis por la funkciado de la [[George Westinghouse|Westinghouse portebla vapormotoro]]. Li estis poste dungita de [[Westinghouse Electric Corporation|Westinghouse]] por servi ties vapormotorojn. Dum tiu periodo Ford ankaŭ studis librotenadon ĉe la Negoclernejo Goldsmith, Bryant & Stratton en Detroit.<ref>{{citecitaĵo bookel libro|first |unua=Steven |lastlasta=Watts |titletitolo=The People's Tycoon: Henry Ford and the American Century |publishereldoninto=Random House, Inc. |yearjaro=2006 |pagepaĝo=28 |url=https://books.google.com/books?id=LIDyU91YMHAC&source=gbs_navlinks_s}}</ref>

[[FileDosiero:Henry Ford 1888.jpg|thumbeta|rightdekstre|uprightaltdekstre|Henry Ford en 1888<br />

Ford edziĝis al Clara Jane Bryant (1866–1950) la 11an de Aprilo, 1888, kaj eltenis sin pere de la farmo kaj regante [[segilejo]]n.<ref>{{citecitaĵo newsel novaĵo||titletitolo=Widow of Automobile Pioneer, Victim of Coronary Occlusion, Survived Him Three Years|quotecitaĵo=Friday, Sept. 29 (Associated Press) Mrs. Clara Bryant Ford, 84&nbsp;year-old widow of Henry Ford, died at 2 A. M. today in Henry Ford Hospital. A family spokesman said her death was the result of an acute coronary occlusion.|agency=Associated Press|datedatoj=29a de Septembro, 1950}}</ref> Ili havis unu filon: [[Edsel Ford]] (1893–1943) kiu mortiĝis 49jaraĝa pro malsano.<ref>{{citecitaĵo newsel novaĵo||titletitolo=Edsel Ford Dies in Detroit at 49. Motor Company President, the Only Son of Its Founder, Had Long Been Ill.|quotecitaĵo=Edsel Ford, 49-year-old president of the Ford Motor Company, died this morning at his home at Grosse Pointe Shores following an illness of six weeks.|agency=Associated Press|datedatoj=26a de Majo, 1943}}</ref>

[[FileDosiero:Henry Ford and Barney Oldfield with Old 999, 1902.jpg|thumbeta|rightdekstre|250px|Henry Ford stare ĉe la unua aŭto de [[Barney Oldfield]] en 1902.]]

[[FileDosiero:Ford Edison Firestone1.jpg|eta|maldekstre|200px|Henry Ford kun [[Thomas Edison]] kaj [[Harvey Firestone]]. [[Fort Myers (Florido)]], 11a de Februaro, 1929.]]

Reage, Malcomson allogis alian grupon de investistoj kaj konvinkis la fratojn Dodge akcepti parton de la nova kompanio.<ref name=birth/> Ford kaj Malcomson estis rekunigitaj kiel la [[Ford Motor Company]] en la 16a de Junio, 1903,<ref name=birth/> kun [[kapitalo]] de 28,000 dolaroj. La originaj investistoj estis Ford kaj Malcomson, la fratoj Dodge, la onklo de Malcomson nome John S. Gray, la sekretario de Malcolmson nome James Couzens, kaj du advokatoj de Malcomson, nome John W. Anderson kaj Horace Rackham. Ford tiam montris nove desegnita aŭton sur la glacio de la [[Lago de Sankta Claire|Lago Sankta Claire]], ŝoforante 1 mejlon (1.6 &nbsp;km) en 39.4 sekundoj kaj atingante novan [[rapido|rapidan rekordon]] je 91.3 mejloj por horo (146.9 kilometroj por horo). Konvinkita per tiu sukceso, la kurŝoforo [[Barney Oldfield]], kiu nomigis tiun novan modelon Ford "[[Ford 999|999]]" honore al la plej rapida lokomotivo tiama, portis la aŭton tra la tuta lando, kio faris la markon Ford konata tra tuta Usono. Ford ankaŭ estis unu el la fruaj financantoj de [[Indianapolis 500]].

[[FileDosiero:1925.ford.model.t.arp.750pix.jpg|thumbeta|1925 Ford "New Model" T Tudor Sedan.]]

Ford kreis enorman reklaman maŝinon en Detrojto por sekurigi ke ĉiu [[gazeto]] rakontu historiojn kaj publikigu reklamaĵojn pri la nova produkto. La reto de Ford de lokaj liveristoj faris la aŭton videbla en preskaŭ ĉiu urbo de Nordameriko. Kiel sendependaj liveristoj, la [[franĉizo]]j kreskis kaj publikigis ne nur Ford sed ankaŭ la koncepton de aŭtomobilado; lokaj aŭtokluboj disvastigis la modon por helpi novajn ŝoforojn kaj kuraĝigis esplori la landon. Ford emis ĉiam vendi al farmistoj, kio ŝajnigis kvazaŭ la vehiklo estas komerca aparato por helpi sian negocon. Vendoj multobliĝegis — kelkaj jarojn atingis 100% el la gajnoj de la antaŭa jaro. Ĉiam serĉe de pli efikaj kaj malaltaj kostoj, en 1913 Ford enkondukis la moveblajn muntozonojn en siaj [[fabriko]]j, kio permesis enorman pliiĝon en la produktado. Kvankam al Ford oni atribuas often la ideon, tiutempaj fontoj indikas ke la koncepto kaj ties disvolviĝo venis el dungitoj Clarence Avery, Peter E. Martin, Charles E. Sorensen kaj C. Harold Wills.<ref>Nevins (1954) 1:387–415</ref>

[[FileDosiero:Ford assembly line - 1913.jpg|leftmaldekstre|thumbeta|Forda muntoĉeno, 1913.]]

{{havenda artikolo|Henry Ford}}