Laŭzio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
+{{Informkesto biografio}}
e +formatado de ŝablonoj per AWB
Linio 21:
'''Laozio''' (6-a jarcento a. K.) (ĉine ''Lao-tse'' aŭ [[Laozi]]), laŭlitere "La maljunulo", estas grava [[Ĉinio|ĉina]] [[filozofio|filozofo]] kaj [[poeto]] kiu, laŭ la legendo, skribis la libron [[Daŭdeĝingo]] (ĉine ''Tao Te Ching'', laŭ la traskribsistemo de Wade, aŭ ''Dao De Jing'', en ''[[pinjino]]'': "La sankta skribo pri la Vojo kaj la Virto")<ref name=stanford/> kaj fondis la [[taoismo]]n, unu el la tri ĉefaj religioj de tradicia [[Ĉinio]] (kune kun [[budhismo]] kaj [[konfuceismo]]), kaj, kun konfuceismo, parto de la fundamento de [[ĉina filozofio]]. Laozio kaj taoismo profunde influis la ĉinajn pensaron, arton kaj spiriton. Budhisma skolo influita de la taoismo estas la [[zen-budhismo]]. Li eĉ estas adorata kiel diaĵo en taoismo kaj en tradicia ĉina religio.
 
Kvankam li estas [[legendo|legenda]] figuro, li estis kutime datita el ĉirkaŭ la 6-a jarcento a. k. kaj rekonita kiel samtempulo de [[Konfuceo]], sed kelkaj historiistoj polemikas, ke fakte li vivis dum la epoko de la [[Milit-ŝtatoj]] de 5-a aŭ 4-a jarcento a.K.<ref>{{Harvtxt|Kohn|2000|p=4}}</ref> Centra figuro en [[ĉina kulturo]], Laozio estis postulita kaj de la imperiestroj de la [[Dinastio Tang]] kaj de modernaj homoj de familinomo Li (李) kiel fondinto de ties stirpo. Tra historio, la verko de Laozio estis adoptita de diversaj [[Kontraŭ-aŭtoritatismo|kontraŭ-aŭtoritatismaj]] movadoj.
 
== Nomoj ==
Linio 39:
 
== Historieco ==
En la mezo de la 20-a jarcento, interkonsento aperis inter akademiuloj ke la historia ĝusteco de la persono konata kiel Laozio estas dubinda kaj ke la [[Daŭdeĝingo]] estis "kompilo de [[taoismo|taoistaj diraĵoj]] de multaj manoj."<ref>{{Harvtxt|Watson|1968|p=8}}</ref> [[Alan Watts]] instigis al pli da singardo, dirante ke tiu vido estis parto de akademia modo por skeptiko koncerne historiajn spiritajn kaj religiemajn figurojn kaj deklaris, ke ne sufiĉe estos konataj dum jaroj - aŭ eventuale iam ajn - por fari firman juĝon. <ref>{{Harvtxt|Watts|1975|p=xxiii}}</ref> [[Ursula K. Le Guin]] asertas ke la stilo estas kongrua kun ununura verkinto kun kelkaj aldonoj de pli postaj taoistoj.<ref>{{citecitaĵo bookel libro||last1=Le Guin|first1=Ursula K.|titletitolo=Lao Tzu Tao Te Ching|datedatoj=1997|publishereldoninto=Shambala Publications, Inc.|isbnISBN=1-57062-395-3|editioneldono=1st pbk.}}</ref>
 
La plej frua certa referenco al la nuna figuro de Laozio estas trovita en la ''Registroj pri la Grandioza Historiisto'' de 1-a jarcento a.K. kolektita fare de la historiisto [[Sima Qian]] el pli fruaj raportoj. En unu rakonto, Laozio laŭdire estis samtempulo de [[Konfuceo]] dum la 6-a aŭ 5-a jarcento a.K. Lia familia nomo estis Lio kaj lia persona nomo estus Er aŭ Dan. Li estis oficialulo en la imperiaj arkivoj kaj skribis libron en du partoj antaŭ forirado en la okcidento. En alia, Laozio estis alia samtempulo de Konfuceo titolita Laa Laizi (老 莱 子) kaj skribis libron en 15 partoj. En tria, li estis la tribunala astrologo Lao Dan kiu vivis dum la 4-a jarcento a.K dum regado de duko Xian de Qin.<ref>{{Harvtxt|Fowler|2005|p=96}}</ref><ref>{{Harvtxt|Robinet|1997|p=26}}</ref> La plej malnova teksto de la [[Daŭdeĝingo]] ĝis nun reakirita estis skribita sur bambuaĵoj datita el la fino de la 4-a jarcento a.K.<ref name="stanford">{{citecitaĵo webel la reto||url=http://plato.stanford.edu/entries/laozi/|titletitolo=Laozi|publishereldonisto= Stanford Encyclopedia of Philosophy de Stanford University|quotecitaĵo=The discovery of two ''Laozi'' silk manuscripts at Mawangdui, near Changsha, Hunan province in 1973 marks an important milestone in modern ''Laozi'' research. The manuscripts, identified simply as “A” (jia) and “B” (yi), were found in a tomb that was sealed in 168 BCE. The texts themselves can be dated earlier, the “A” manuscript being the older of the two, copied in all likelihood before 195 BCE}}</ref>
 
Laŭ tradiciaj raportoj, Laozio estis akademiulo kiu laboris kiel la Gardanto de la Arkivoj por la reĝa tribunalo de Zhou.<ref>{{citecitaĵo webel la reto||url=http://www.edepot.com/taoism_lao-tzu.html |titletitolo=Lao Tzu (Lao Zi) Scroll Paintings and Posters |publishereldonisto=Edepot.com |datedato= |accessdatealirdato={{subst:FormatoDato|2013-02-15}}}}</ref> Tio laŭdire permesis al li larĝan aliron al la verkoj de la ''Flava Imperiestro'' kaj aliaj klasikaĵoj de la tempo. La rakontoj asertas ke Laozio neniam malfermis formalan lernejon sed tamen altiris grandan nombron da studentoj kaj lojalaj disĉiploj. Ekzistas multaj varioj de rakontoj rerakontantaj lian renkonton kun Konfuceo, plej fame en la ''Ĝuangzio''.<ref name="Simpkins 1999 pp 12-13">{{Harvtxt|Simpkins|Simpkins|1999|pp=12–13}}</ref><ref>{{Harvtxt|Morgan|2001|pp=223–224}}</ref>
 
[[Dosiero:Representation of Laozi.PNG|eta|dekstra|180px|<!-- cs:250ppx|Lao-c' na dřevorytu cs->eo:_250ppx_|_Lao_-c' _na_ _dřevorytu_ de:''Lǎozǐ<br>Nach einem chinesischem Holzschnitt -->]]
== Vidu ankaŭ ==
* [[Tao]]
 
== Aliaj projektoj ==
{{projektoj|commons=Category:Laozi}}
 
== En Esperanto ==
 
* ''La Laoco tao-te-ĉin aŭ la libro de moralo'' (trad. Seiho Nishi, Amika Esperanto-Rondo / Laŭte!, Beauville 1996, 25 p.)
* Richard Garnett: ''La pocio de Lao-ce'' (Brita Antologio, Roterdamo, p. 272-278)
* Laozi: ''Lao-Cu Esperanta'' (Yamaga Taiji, Biblioteko Yamaga, 1992)
* Laozi: ''Vojo kaj virto'' (Tutmonda sonoro, Budapessto 1981)
* [[Wang Chongfang]]: ''La saĝeco de Laŭzi'' (La Gazeto, n-ro 155, julio 2011, p. 3-12)
* ''Lao Zi - Esperanta-ĉina'' (trad. Sugin, 2011)
 
== Notoj ==
{{referencoj}}
<references/>
 
== Bibliografio ==
* {{Citation |last1=Ariel |first1=Yoav |last2=Gil |first2=Raz |year=2010 |title=Anaphors or Cataphors? A Discussion of the Two qi 其 Graphs in the First Chapter of the Daodejing |journal=PEW |publisher= |pages=391–421 |volume=60 |series=3 |oclc= |doi= |ref={{Harvid|Ariel|Gil|2010}}}}
Linio 92 ⟶ 79:
* {{Citation |last1=Watts |first1=Alan |last2=Huan |first2=Al Chung-liang |title=Tao: The Watercourse Way|publisher=Pantheon Books |location=New York |year=1975 |page=134 |isbn=0-394-73311-8 |oclc= |doi=}}
* [[Wolfgang Kosack]]:''Laotse Von der Kraft und Vom Sinn''. Buch der Sinnsprüche in 81 Abschnitten und 2 Teilen. Uebertragen aus den Seidentexten zu Ma Wang Dui <Provinz Honan> Christoph Brunner, Basel 2014. ISBN 978-3-906206-18-9.
 
== En Esperanto ==
 
* ''La Laoco tao-te-ĉin aŭ la libro de moralo'' (trad. Seiho Nishi, Amika Esperanto-Rondo / Laŭte!, Beauville 1996, 25 p.)
* Richard Garnett: ''La pocio de Lao-ce'' (Brita Antologio, Roterdamo, p. &nbsp;272-278)
* Laozi: ''Lao-Cu Esperanta'' (Yamaga Taiji, Biblioteko Yamaga, 1992)
* Laozi: ''Vojo kaj virto'' (Tutmonda sonoro, Budapessto 1981)
* [[Wang Chongfang]]: ''La saĝeco de Laŭzi'' (La Gazeto, n-ro 155, julio 2011, p. &nbsp;3-12)
* ''Lao Zi - Esperanta-ĉina'' (trad. Sugin, 2011)
 
== Vidu ankaŭ ==
* [[Tao]]
 
== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj|q=Laozio}}
* http://taopage.org/laotzu <!-- th:Lao Tzu Page en:Lao Tzu Page en->eo:_Lao_ _Tzu_ (Paĝo, Paĝio) bs:Lao Tzu Page he:הסברים ומידע על לאו צה hr:Lao Tzu Page hr->eo:Laozio _Page_ -->
* http://www.synaptic.bc.ca/ejournal/laotse.htm <!-- th:Critical Thinkers: Lao Tse & Daoism en:Critical Thinkers: Lao Tse & Daoism bs:Critical Thinkers: Lao Tse & Daoism bs->eo:_Critical_ _Thinkers_: Laozio & _Daoism_ he:קישורים ומידע על לאו צה hr:Critical Thinkers: Lao Tse & Daoism -->
Linio 101:
* [http://www.tao-te-king.org 老子 Lǎozĭ 道德經 Dàodéjīng Chinese+English+German]
 
{{Bibliotekoj}}
{{havenda artikolo|Laozio}}
 
[[Kategorio:Taoismo]]