Bagdado: Malsamoj inter versioj

La kvar ĉirkaŭaj muregoj de Bagdado estis nomitaj [[Kufa]], [[Basra]], [[Ĥorasan]], kaj [[Sirio]]; nomitaj tiele ĉar ties pordegoj indikis al la direktoj de tiuj celvojoj. La distanco inter tiuj pordewgoj estis iomete malpli ol 2.4 km (1.5 mi). Ĉiu pordego havis duoblajn pordojn kiuj estis faritaj el fero; la pordegoj estis tiom pezaj ke necesis kelkaj homoj por fermi kaj malfermi ilin. La muro mem estis ĉirkaŭ 44 m dikaj ĉe la bazo kaj ĉirkaŭ 12 dikaj ĉe la pinto. Krome, la murego estis 30 m alta, kio inkludis [[krenelo]]jn, nome fortikiga parto de eroj de parapeto kutime trapasataj de [[Embrazuro (fortikaĵo)|embrazuroj]]. Tiu murego estis ĉirkaŭata de alia murego kun dikeco de 50 m. Tiu dua murego havis turojn kaj rondoformajn krenelojn, kiuj ĉirkaŭis la turojn. Tiu ekstera murego estis protektita de fortika [[glaciso]], kiu estis farita el brikoj kaj [[kalko]]. Ekster la ekstera murego estis fosaĵo plenigebla je akvo.

 

 

En la mezo de Bagdado, sur la centra placo estis la Orporda Palaco. Tiu Palaco estis la rezidejo de la kalifo kaj de lia familio. En la centra parto de la konstruaĵo estis verda [[kupolo]] kiu estis 39 m alta. Ĉirkaŭ la palaco estis ĉeakva promenejo, en kiu nur la kalifo rajtis veni rajde surĉevale. Aldone, la palaco estis ĉe aliaj domegoj kaj oficiraj loĝejoj. Ĉe la Pordego de Sirio konstruaĵo servis kiel hejmo por la gvardioj. Ĝi estis farita el [[briko]]j kaj [[marmoro]]. La palaco guberniestro loĝis en tiu laata parto de la konstruaĵo kaj la komandanto de la gvardio antaŭe. En 813, post la morto de la kalifo [[Al-Amin]] la palaco ne estis plu uzata kiel hejmo por la kalifo kaj lia familio.<ref>Wiet, paĝo 15.</ref>

*''[[Encyclopædia Iranica]]'', [[Columbia University]], p. 413.</ref> La du desegnistoj kiuj estis dungitaj de [[Al-Mansur]] por plani la urbajn desegnojn estis Naubaĥto, nome [[Zoroastrismo|zoroastristo]] kiu determinis ankaŭ ke la dato de la fondo de la urbo estos astrologie favora, kaj Maŝallah ibn Athari, nome judo el [[Ĥorasano]], [[Irano]].<ref name="ref2">{{cite book|title=Islamic Science and Engineering|first=Donald R.|last=Hill|year=1994|page=10|isbn=0-7486-0457-X|publisher=Edinburgh Univ. Press|location=Edinburgh}}</ref>

 

[[File:Baghdad 150 to 300 AH.gif|300px|thumb|La [[Rondurbo Bagdado]] inter 767 kaj 912 n.e.]]

La Abasida Kaliflando estis bazita sur la fakto ke oni supozis tiujn kalifojn descendantoj aŭ posteuloj de la onklo de [[Muhammad]] kaj estis tiele parto de la tribo de [[Kurajŝoj]]. Ili uzis malamikecon [[Ŝijaismo|Ŝijaisman]], movadon por Granda [[Ĥorasano]] kaj alvokojn al ambicioj kaj tradicioj de la ĵus konkerita [[Persio|persa]] aristokrataro por superi la [[Umajadoj]]n.<ref>Atlas of the Medieval World paĝo 78.</ref>

[[Dosiero:The historical city of Babylon.jpg|eta|900px||Panorama vido super la antikva urbo de [[Babilono]], situanta je 85 km sude de Bagdado.]]

 

[[File:Baghdad old Abbasid Minaret.jpg|thumb|upright|Minareto de Suq al-Ĝazel (Tolbazaro) en Bagdado, [[Mezopotamio]] ([[Irako]]). Tiu estas la plej malnova [[minareto]] en Bagdado. Ĝi apartenis al la Kalifa Moskeo, konstruita de la kalifo Muktafi 901–907 n.e.]]

Ĉirkaŭ la 10a jarcento, la urba loĝantaro estis inter 1.2 milionoj<ref name=Modelski>George Modelski, ''World Cities: –3000 to 2000'', Washington, D.C.: FAROS 2000, 2003. ISBN 978-0-9676230-1-6. Vidu ankaŭ [http://faculty.washington.edu/modelski/ Evolutionary World Politics Homepage].</ref> kaj 2 milionoj.<ref>{{Cite journal|title=International dictionary of historic places, Volume 4: Middle East and Africa|last=Trudy Ring, Robert M. Salkin|first=K. A. Berney, Paul E. Schellinger|year=1996|publisher= Taylor and Francis|page=116|postscript=<!--None-->}}</ref> La frua spektakla kresko de Bagdado finfine malakcelis pro malfacilaĵoj ene de la [[Kaliflando]], kiaj relokigoj de la ĉefurbo al [[Samaro (Irako)|Samaro]] (dum 808–819 kaj 836–892), la perdo de la plej okcidentaj kaj orientaj provincoj, kaj periodoj de politika dominado fare de la [[Irano|iranaj]] Buŭajidoj (945–1055) kaj de [[Turko-Selĝukoj]] (1055–1135).

La [[Selĝukoj]] estis klano de [[Oguzaj lingvoj|Oguzaj Turkoj]] el Centra Azio kiuj estis konvertintaj al la [[Sunaismo|sunaisma]] branĉo de Islamo. En 1040, ili detruis la hegemonion de la [[Gaznavida Imperio]], kaj konkeris ties teritorion kaj en 1055, Tughril Beg, nome la estro de la Selĝukoj, konkeris Bagdadon. La Selĝukoj forigis la [[Ŝijaismo|ŝijaisman dinastion]] de Buŭajidoj kiuj estis reganta dum iome da tempo kaj ekprenis povon kaj kontrolon de Bagdado. Ili regis kiel [[Sultano]]j ja la konto de la Abasidaj kalifoj (ili vidis sin mem kiel parto de la Abasida reĝimo). Tughril Beg vidis sin mem kiel la protektanto de la Abasidaj kalifoj.<ref>Atlas of the Medieval World, paĝo 170</ref>

 

Militoj kiuj tuŝis Bagdadon laŭlonge de jarcentoj estis la jenaj:

 

* Batalo de Bagdado (2003), Usona invado de Irako

 

[[File:DiezAlbumsFallOfBaghdad.jpg|thumb|left|Konkero de Bagdado fare de Mongoloj en 1258.]]

 

Bagdado kaj suda Irako restis sub Otomana regado ĝis 1917, kiam ĝi estis kaptita de la Britoj dum la [[Unua Mondmilito]]. En 1920, Bagdado iĝis la ĉefurbo de la Brita Mandato de Mezopotamio kaj post ricevi sendependon en 1932, la ĉefurbo de la [[Regno de Irako]]. La urba loĝantaro kreskiĝis el ĉirkaŭkalkulitaj 145,000 en 1900 al 580,000 en 1950. Dum la Mandato, la grava [[Judoj|juda]] komunumo de Bagdado konsistis el kvarono de la urba loĝantaro.<ref name="GhareebDougherty2004">{{cite book|author1=Edmund A. Ghareeb|author2=Beth Dougherty|title=Historical Dictionary of Iraq|url=https://books.google.com/books?id=RIB5qT9sGnwC&pg=PA125|date=18 March 2004|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-6568-6|page=125|quote=Jews represented 2.5 percent of 'Iraq's population and 25 percent of Baghdad's.}}</ref>

{{redaktata}}

 

On 14 July 1958, members of the [[Iraqi Army]], under [[Abd al-Karim Qasim]], [[14 July Revolution|staged a coup to topple the Kingdom of Iraq]]. King [[Faisal II]], former Prime Minister [[Nuri as-Said]], former Regent Prince [['Abd al-Ilah]], members of the royal family, and others were brutally killed during the coup. Many of the victim's bodies were then dragged through the streets of Baghdad.