Latina lingvo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 6:
|Denaske=
|Fremdlingve=
|Klasifiko=[[Hindeŭropa lingvo|Hindeŭropa]]<br /> [[italika lingvo|Italika]]<br /> [[latino-faliska lingvo|Latino-faliska]]<br/> '''Latino'''
|Oficiala lingvo= [[Vatikanurbo]]
|Reguligita de=
|Mapo
|Mapopriskribo =
|Skribo= latina
Linio 22:
'''Latino'''<ref name=Lingvonomoj>Wennergren, Bertilo [http://bertilow.com/pmeg/gramatiko/propraj_nomoj/landoj_popoloj_lingvoj.html#i-r76 "Lingvonomoj"] ''[[PMEG]]''</ref> aŭ la '''latina lingvo''' estas [[Italika lingvaro|italika lingvo]], kiu estis orginale parolata en la areo de antikva [[Romo]]. Ĝi ankaŭ estis la ĉefa
lingvo de la [[romia imperio]] kaj de la [[katolikismo|katolika eklezio]], kaj
[[interlingvo]] de [[okcidenta civilizo]] ĝis 1750. Inter malkleruloj Latino iompostiome simpliĝis kaj fariĝis nova lingvo, '''[[vulgara latino|vulgara Latino]]''', kiu siavice pluevoluis post la disfalo de la imperio, kreante la '''latinidajn lingvojn''' (la [[franca lingvo|franca]], [[hispana lingvo|hispana]], [[itala lingvo|itala]], [[portugala lingvo|portugala]], [[rumana lingvo|rumana]], [[latinidaj lingvoj|ktp.]]). La klasika Latino ĉesis esti denaske parolata lingvo post ĉirkaŭ la jaro 300. En la lernejoj dum la [[renesanco]], Latino fariĝis pli ĝuste kaj klasike parolata laŭ la modelo de [[Cicerono]].
Dum multe de la historio de Okcidenta civilizo, ĝi estis la lingvo de registaroj, [[papo]]j, [[sciencisto]]j, [[sanktuloj]], nobeloj, muzikistoj kaj eĉ poetoj. Ĝi estas la lingvo de [[Julio Cezaro]], [[Vergilio]], [[Ovidio]], [[Aŭgusteno]], [[Abelardo]], [[Tomaso de Akvino]], [[Dante]], [[Koperniko]], [[Erasmo]], [[More]], [[Kalvino]], [[Galileo]], [[Bakono]], [[Kartezio]], [[Spinozo]],
Linio 37:
* [[klasika latina|klasika Latino]] (-300 al 300)
* [[vulgara
** [[latinidaj lingvoj]] (1000 - )
* [[mezepoka latina|mezepoka Latino]] (300 al 1400)
Linio 82:
Ekzemple, la literoj ''v'' kaj ''u'' plej verŝajne aludis al duonvokalo /ŭ/ (kiel en ''aŭto'', ''ŭa!''). Sed en "VVA" la prononco de unua "V" estas vokala, ne eblas la prononco /ŭŭa/ sed du silaba /u'ŭa/, alie en "SILVANVS", la lasta V esta klare vokala: /nus/, sed la unua V eble estas vokala aŭ duonvokala: /sil'ŭa'nus/ aŭ /si'lu'a'nus/, klare la prononco /si'lu'a'nus'/ ne taŭgas, sed la sistemo proponita ne klarigas kiel V estas vokalo aŭ duonvokalo.
La restaŭrita prononco pretendas reprodukti la klasikan prononcon, t. e., la prononco de la tempo de [[Cicerono]], sed ĝi miksas prononcojn tre malproksimajn en la tempo. Pro la evoluo de certaj sonoj en [[vulgara latino|vulgara Latino]], oni dum jarcentoj instruis "malĝustan" prononcon de la klasika lingvo. Inter tiuj enradikiĝintaj prononcoj menciindas [e] por ''ae'' kaj [rondigita e] por ''oe''. Sed OE kaj AE evoluis al [e] antaŭ la klasika erao, kiel oni povas vidi en grafitoj de [[Pompeo]], sekve la prononco [ajdes] por [aedes] estas arkaisma, ne klasika, kvankam la "restaŭrita prononco" diras la malon. En la klasika erao, eble oni prononcis ankoraŭ la C kiel /k/, sed tute ne plu AE kaj OE kiel diftongoj.
La elparolo de ''c'' laŭ la restaŭrita elparolo estas ĉiam /k/. Oni elparolis ĝin ekde la frua mezepoko antaŭ altaj vokaloj (''ae, e, i, oe, y'') kiel /c/ kaj oni elparolis nur antaŭ la malaltaj vokaloj kiel /k/; tiu elparolo radikiĝis eĉ en Hungario. En aliaj lingvoj tiu /c/ plusimpliĝis al /s/. (En Italio ekzistas tria elparola metodo, ĉar ili elparolas ĝin antaŭ altaj vokaloj kiel /ĉ/; same antaŭ altaj vokaloj sonas la ''g'' kiel /ĝ/, kaj la ''gn'' sonrilato estas elparolata kiel [nj].)
| |||