Bromo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
[[Dosiero:Bromine_vial_in_acrylic_cube.jpg|eta|dekstre|180px|Ampolo kun likva kaj vapora bromo, en plasta kubo, montrebla sendanĝere al lernantoj]]
'''Bromo''' (el la greka ''Bromos'' signifante "odoraĉo") estas [[kemia elemento]] havanta la simbolon '''Br''' kaj la [[atomnumero]]n 35. En la [[perioda tabelo]] ĝi estas lokata sub la [[kloro]] kaj super la [[jodo]] kaj estas kiel ĝiili [[halogeno|halogena]] elemento.
 
== Nomo ==
La nomo "bromo" devenas el la [[greka]] βρόμος (''bròmos''), signifanta "haladzon", "aĉan odoron".
 
== Historio ==
Bromon malkovris sendepende la franca kemiisto [[Antoine-Jérôme Balard]] en [[1826]] kaj la germana kemiisto [[Carl Jacob Löwig]] en [[1825]]. Fakte, jam en 1824 la germana kemiisto [[Justus von Liebig]] produktis puran bromon, sed li ne komprenis ke ĝi estas nova kemia elemento, male li kredis ke ĝi estas kombinaĵo de jodo kaj kloro.
[[Dosiero:Antoine-Jerome_Balard.jpg|eta|maldekstre|150px|La franca kemiisto Balard malkovris bromon en marakvaĵoj apud [[Montpellier|Montpeljero]] en 1826.]]
 
== Ecoj ==
Elementa bromo (Br<sub>2</sub>) estas ruĝa [[likvaĵo]] ĉe norma ĉirkaŭa [[temperaturo]] kaj [[premo]]. Ĝi bolas je 59°C kaj iĝas solida je -7 °C.
 
Pura bromo estas tre [[kemia reakcio|reakciema]]. ĜiEn eta kvanto ĝi ĝenas homajn histojn kiel likvaĵo kaj ĝia vaporo dolorigas okulojn kaj gorĝon; en pli granda kvanto ambaŭ povas esti danĝera por la homa sano.
 
La broma atomo enhavas 35 [[protono]]jn. Du [[izotopo]]j estas stabilaj kaj preskaŭ same oftaj: <sup>79</sup>Br, kun 44 [[neŭtrono]]j, kaj <sup>81</sup>Br, kun 46 neŭtronoj. La ceteraj izotopoj estas tre radioaktivaj (la plej longan [[duoniĝa tempo|duoniĝan tempon]] havas <sup>77</sup>Br kun 57 horoj).
 
La [[elektrona distribuado]] de bromo estas [Ar] 3d10 4s2 4p5. Mankas nur unu elektrono al kompletigo de la ŝelo "4p", simile al [[fluoro]], [[kloro]] kaj al [[jodo]], kie mankas nur unu elektrono al kompletigo de la ŝelo "2p", "3p" kaj "5p". Do, la kemiaj ecoj de tiuj elementoj estas similaj, ili estigas kune la [[halogenoj|halogenan]] familion.
 
Ĉiu atomo de bromo estigas kutime nur unu [[kemia ligo|kemian ligon]] (ekzemple: HBr, la [[bromida acido]]).
Linio 15 ⟶ 24:
 
Eta kvanto da bromo estas ankaŭ en la homa [[sango]] kaj ludas biologian rolon en iuj [[leŭkocito]]j.