Iluminatoj: Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:Adam Weishaupt01.jpg|thumbeta|[[Adam Weishaupt]], fondinto]]

'''''Illuminati''Iluminatoj''' (pluralo de [[Latinalatine]] plurale ''illuminatusIlluminati'', "iluminata") aŭ esperantlingvesingulare '''Iluminatoj'illuminatus'', "lumigito(j)") estas nomo kiu priskribas plurajn grupojn, kaj historiaj kaj modernaj kaj realaj kaj fikciaj. Historie, ĝi signifas specife pri la '''Bavaraj Iluminatoj''', de la [[Klerismosekreta societo]]-epoko fondita en [[sekreta societoBavario]] fondita la [[1-an de majo]], [[1776]] kadre de la epoko de [[klerismo]]. Poste la termino estis apligita al pluraj grupoj, kaj historiaj kaj modernaj kaj realaj kaj fikciaj. En modernaj tempoj ĝi ankaŭ kutime signifas la laŭdiran konspirecan organizon kiu agas kiel ombra "potenco malantaŭ la trono", supoze stiranta mondaferojn tra nuntempaj [[registaro]]j kaj [[entrepreno]]j, kutime kiel moderna enkarniĝo aŭ daŭrigo de la Bavarajbavaraj Iluminatojiluminatoj. En tiu kunteksto, Illuminatiiluminatoj ofte estas uzita en referenco al [[Nova Monda Ordo]]. Multaj [[komplotmaniulo]]j kredas ke la Iluminatojiluminatoj estas la plancerboj malantaŭ okazaĵoj kiuj kondukos al la starigo de tia Nova Monda Ordo.

La movado estis fondita la 1-an de majo, 1776, en [[Ingolstadt]] ([[Supra Bavario]]), fare de [[Jezuita]] [[instruisto]] [[Adam Weishaupt]] (m. [[1830]]), kiu estis la unua-laika profesoro pri [[kanona juro]] ĉe la [[Universitato de Ingolstadt]]. La movado estis produktita supren de liberpensuloj, kiel branĉo de la [[klerismo]]. Verkistoj en tiu tempo, kiel ekzemple Seth Payson, kredis ke la movado reprezentas komploton infiltri kaj senpotencigi la registarojn de eŭropaj ŝtatoj. Kelkaj verkistoj, kiel ekzemple [[Augustin Barruel]] kaj [[John Robison]], eĉ asertis ke la Illuminati estis malantaŭ la [[Franca Revolucio]], aserto ke Jean-Joseph Mounier forsendis en sia libro de 1801 ''Sur la Influo Atribuita al Filozofoj, framasonojn, kaj al la Illuminati sur la Revolucio de Francio''.