Animeo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
{{polurinda}}
 
[[Dosiero:Cowboy bebop01.jpg|eta|300px|dekstra|Sceno el ''[[Cowboy Bebop]]'' (1998).]]
'''Animeo''' ([[japana lingvo|japane]] アニメ [anime]) estas alia esprimo por japanstila [[desegnofilmo]]. La japana vorto "''anime''" estas mallongigo de la angla vorto "''animation''", kiu signifas [[animacio]]n. En la okcidenta mondo aŭ ekster Japanio, la nocio "animeo" celas nur al desegnofilmoj kiuj venas el Japanio aŭ estas desegnataj enlaŭ la stilo de la japanaj desegnofilmoj, kontraste al aliaj desegnofilmoj (ekz. de [[Walt Disney]] aŭ de firmao [[Time Warner]]). En Japanio aliflanke la vorto "''anime''" celas ĉiujn desegnofilmojn, sendepende de ilia deveno.
 
Dum malmulte da animeoj ([[Sazae-san]] k.c.) estis nur-mane desegnataj sur [[celuloido]]; la plej multaj animeoj estas nuntempe produktataj per la teĥniko de [[komputila desegnofilmo]]. Animeo estas elsendata surĉefe per [[televido]], disiĝaselsendiĝas per komunikilojkomunikilaj kielrimedoj kiaj [[VHS]] kaj [[DVD]], aŭ [[videoludo|komputilludoj kaj videoludoj]]. Animeo estas ofte influata de Japanajapana [[bildliteraturo]], konata en la tuta mondo kiel [[mangao]].
 
== Termino ==
[[Dosiero:Astroboy.png|eta|150px|dekstra|[[Astro Boy]], unua ĉiusemajna televidseria animeo.]]
La [[Japana lingvo|Japanlingvajapanlingva]] termino por [[animacio]] estas アニメーション [animēŝon] (skribata en [[strekaj kanaoj]]) vorto prenita el la angla lingvo. ''Anime'' アニメ estas mallongigo de ĝi. Iuj kredas ke la vorto devenis el Franclingvafranclingva ''animé'', tamen tio estas dubendadubinda. La esperanta termino ''Animeoanimeo'' verŝajne devenas tra iu anglalingva komunikilo, kvankam nun la termino iĝis tiom internacia, ke malfacilas ĝuste diri.
 
En fruala komenca historio de Japanajapana animeo, nur filmistoj uzis por animacio terminon アニメーション dum oni uzis ''Manga-ejga'' (漫画映画, laŭlortelaŭvorte: [[mangao]]-[[filmo]]) aŭ ''Doga'' (動画, laŭvorte: moviĝbildo). La lastan enkondukis [[Masaoka Kenzo]], nome "la Patro de Japana Animacio". Kiam [[TetsuwanTecuvan Atom]], la unua animea [[televida serio]], komenciĝis, oni ekuzis terminon ''Terebi-manga'' テレビマンガ (laŭvorte: televida mangao), ĉar multaj animeoj baziĝis sur bildliteraturon.
Unua uzo de ''Anime'' estis sur gazeto ''Kogata-ejga'' 小型映画 en [[1965]]. En [[1975]], fondiĝis [[Nippon Animation]] kies nomo enhavas vorton ''Animation''. En [[1978]], animegazeto [[Animage]] komenciĝis, ĝi kaj aliaj gazetoj ekuzis terminon ''Anime'' por ĝeneralaj uzoj. Tiam oni ĉesis uzi vortojn ''Terebimanga'' kaj ''Dōga'', kvankam nuntempe vorto ''Dōga'' ankoraŭ uzatas por aro de movantaj bildoj, aŭ por desegnistoj okupataj pri movantaj bildoj por animacio.
 
Unua uzo de ''AnimeAnimeo'' estis sur gazeto ''Kogata-ejga'' 小型映画 en [[1965]]. En [[1975]], fondiĝis ''[[Nippon Animation]]'' kies nomo enhavas vorton ''Animation''. En [[1978]], animegazeto ''[[Animage]]'' komenciĝis, ĝi kaj aliaj gazetoj ekuzis terminon ''Anime'' por ĝeneralaj uzoj. Tiam oni ĉesis uzi vortojn ''Terebimanga'' kaj ''Dōga'', kvankam nuntempe vorto ''Dōga'' ankoraŭ uzatas por aro de movantaj bildoj, aŭ por desegnistoj okupataj pri movantaj bildoj por animacio.
En Angla lingvo, ekzistas vorto '''Japanimation''' , [[kofrovorto]] de ''Japan'' + ''Animation'', tamen oni jam malofte uzas. '''Japanimation''' estas uzata plej ofte dum 1970-aj kaj 1980-aj jardekoj en [[Usono]]. Iuj evitas uzi '''Japanimation''', ĉar '''Japanimation''' rememorigas kunmeto '''Jap''' ([[insulto|insulta]] vorto kontraŭ Japanoj) + '''Animation'''.
 
En Angla[[angla lingvo]], ekzistas vorto '''Japanimation''' , [[kofrovorto]] de ''Japan'' + ''Animation'', tamen oni jam malofte uzas ĝin. '''Japanimation''' estas uzata plej ofte dum 1970-aj kaj 1980-aj jardekojjaroj en [[Usono]]. Iuj evitas uzi '''Japanimation''', ĉar '''Japanimation''' rememorigas kunmeto '''Jap''' ([[insulto|insulta]] vorto kontraŭ Japanoj) + '''Animation'''.
En Eŭropaj landoj uzado de vortoj "animeo" kaj "mangao" estas konfuzita. Tie oni ofte uzis vorton "animeo" por mencii [[mangao]]n. En Japanio, vorto "mangao" povas signifi ambaŭ animacion kaj bildliteraturon (kvankam la uzo de termino "mangao" por animacio estas limigata en ne-admirantoj). La konfuzo devenas de la fakto ke multaj animeoj estas kreataj surbaze de mangaoj.
 
En Eŭropaj landoj uzado de vortoj "animeo" kaj "mangao" estas konfuzitakonfuza. Tie oni ofte uzis vorton "animeo" por mencii [[mangao]]n. En Japanio, vorto "mangao" povas signifi ambaŭ animacion kaj bildliteraturon (kvankam la uzo de termino "mangao" por animacio estas limigatalimigita en ne-admirantoj). La konfuzo devenas de la fakto ke multaj animeoj estas kreataj surbaze de mangaoj.
 
== Historio ==
{{Ĉefartikolo|Historio de animeo}}
Kvankam historion de animeo oni kalkulas ekde fondiĝo de ''Toei Animation'' en [[1958]], unuaj radikoj vere aperis en komenco de 20-a jarcento. Ekde tiam, la kulturo de animeo travivis multajn periodojn de disvastiĝo aŭ krizo.
 
En [[2005]], oni malkovris la plej maljunajn animeojn (alidire ''japanaj desegnitaj filmoj''), kiuj estis faritaj en [[1907]], kiam oni spertis la okcidentajn metodojn por koncepti desegnitajn filmojn. Tiu animacio konsistis el ĉ. 50 kadroj, desegnitaj sur bendo de [[celuloido]]. En ĝi rolis knabo, kiu skribas [[kanĵio]]jn 活動写真 (''movantaj fotografioj'', tiel nomiĝis [[kino]] en tiatempa [[Japanio]]), kaj poste turniĝas al la spektanto kaj riverencas. Tuta filmo daŭris ĉ. 3 sekundojn. La aŭtoro de tiu animacio estas nekonata.<ref>{{cite web| url = http://animaniajapan.livedoor.biz/archives/29415199.html| title = Animania Blog: The oldest animation film in Japan discovered in Kyoto| accessdate = 2007-03-05}}</ref><ref>{{cite web| url = http://j.peopledaily.com.cn/2005/08/01/jp20050801_52250.html| title = China People's Daily Online (Japana eldono): 日本最古?明治時代のアニメフィルム、京都で発見| accessdate = 2007-03-05}}</ref>
 
== Karakterizaĵoj ==
Animeo estas fermita kulturo, kiu enhavas multajn unikajn simbolojn, ŝablonojn, personecojn kaj ideojn, kiuj ne ekzistas en iu alia kulturo. Ekzemple, ĝenro de ''[[Mecha]]'' ekzistas nur en animeo kaj ĝi havas siajn internajn leĝojn aŭ regulojn kaj sufiĉe fermitan rondon de admirantoj.
 
Krome, japanaj animeoj estas pli taŭgataŭgaj por plenkreskuloj kompare al okcidenta animacio, kiu estas je granda parto celita al infanoj kaj adoleskojadoleskantoj. Porinfana animeo (''[[Kodomo]]'') estas nur eta parto de tuta animea industrio. Multaj pli seriozaj animeoj celiĝas al pli maturaj kaj edukitaj grupoj kaj havas ege prilaboritan [[filozofio|filozofian]] kaj [[ideologio|ideologian]] idearon de scenaro. Animeoj kun granda kvanto de perforto kaj horor-elementoj ankaŭ nemaloftas.
 
=== Ĝenroj ===
Linio 37 ⟶ 41:
* [[Ĝosej|porvirina animeo]] (ĝosej)
 
Estas specifaj ĝenroj pri samseksaj amajsamseksemaj kaj seksaj rilatoj:
* [[Ŝonen-aj]] estas pri amaj interrilatoj inter viroj
* [[Ŝoĝo-aj]] estas pri amaj interrilatoj inter virinoj
Linio 45 ⟶ 49:
Krome, ekzistas granda kvanto de [[pornografio|pornografiaj]] animeoj ([[hentajo]]), inkluzive aparte celitaj al [[parafilio|parafiliaj]] grupoj kaj montrantaj diversajn specojn de [[fetiĉismo]], [[samseksamo]], [[BDSM]] ktp.
 
=== DesegnmanieroDesegnomaniero ===
==== Esprimo de vizaĝo ====
[[Dosiero:Monster tv.jpg|eta|dekstra|250px|«Realisma» desegnmaniero en animeo laŭ la originala verko ''[[Monster (animeo)|Monster]]''.]]
La plej forta impreso kiun kutime havas homoj, unue spektantaj animeon -estas nereale grandegaj [[okulo]]j de roluloj.<ref>{{cite web|url=http://search.japantimes.co.jp/print/fl20060528x1.html|title=Do Japan's world-conquering cartoons have to be created by Japanese to be the real deal?| publisher=Japan Times|accessdate=2007-05-14|lang = en|archiveurl=https://archive.is/Std9|archivedate=2012-05-29}}</ref> Vere, tamen, la plej grava eco estas ne grando de okuloj, sed kvanto de prilaboro kaj detaligo de okuloj kompare al aliaj trajtoj de persona vizaĝo. Okuloj transdonas plimulton da informo pri personeco kaj emocioj de [[rolulo]], dum [[nazo]] kaj [[mundobuŝo]] estas nur markitaj per kelkaj linioj. Ekzistas, tamen, animeoj, en kiuj ĉiuj trajtoj de vizaĝoj estas desegnitaj tre realisme kaj detale - ekzemple en animeo [[Jin-Roh]] de jaro [[1995]].
 
==== Kliŝa desegnmaniero de fikciuloj ====
[[Dosiero:Hitohira.jpg|eta|maldekstra|200px|Roluloj de animeo ''[[Hitohira]]'' - ĉiu rolulo havas karakteron tre facile komprenebla laŭ ties vizaĝo.]]
Tradicie, laŭ esprimo de okuloj oni povas kompreni tutan karakteron de rolulo:
* Ĝojaj kaj amikemaj roluloj havas grandajn, brilajn, vivoplenajn okulojn, kaj la malkomunikemaj aŭ deprimitaj pro iu tragedia estinto havas nemovemajn okulojn sen iuj sentoj.
* Okuloj de maliculoj ofte estas ofte duonfermitaj aŭ ombritaj per hararo; ili kutime aspektas kiel okuloj de [[akcipitro]] aŭ [[serpento]].
* Ruzaj, makiavelaj aŭ simple rigore afablaj roluloj ofte havas okulojn de [[vulpo]] - tre paroĥajfermitaj, preskaŭ nevideblaj, kvazaŭ la rolulo ĉiam ridetas.
* Malĉefaj roluloj ofte havas sufiĉe grandajn okulojn, sed nur kun [[pupilo]] kaj [[konjunktivo]], preskaŭ sen iu [[iriso]]. TiuTio estas aparte kutima por diversaj stratajsurstrataj banditoj[[bandito]]j aŭ servistoj de ĉefmaliculoj, kiuj aperas epizode en aventuraj animeoj.
* La plej grandajn okulojn kompare al aliaj partoj de vizaĝo havas infanoj, kaj kutime ju pli maljuna estas la rolulo des pli malgrandaj iĝas ties okuloj.
* Se rolulo pro iu [[magio]] aŭ psikologia kialo perdas ties volon aŭ eĉ [[animo]]n, ties okuloj iĝas malbrilaj kaj ofte eĉ senpupilaj.
* En horor-animeoj tiajn okulojn ofte havas roluloj kontrolitaj de iuj malicaj fortoj.
 
===== Okulvitroj =====
Krom okuloj, grandan rolon ludas [[okulvitro]]j. Okulvitrojn de diversaj formoj, koloroj kaj stilojn havas, onikalkuleĉirkaŭkalkule, pli-malpli kvarono de ĉiuj roluloj en ĉiuj animeoj. Okulvitroj ofte signifas intelekton[[intelekto]]n kaj kalkulemon. Plej ofte, ĉiuj komputilistoj, sciencistoj kaj [[otakuo]]j en animeoj havas okulvitrojn. Por knabinoj okulvitroj ankaŭ estas simbolo de modesteco. Unu el tipaj roloj de hentajo, ''la instruistino'', ankaŭ plej ofte havas okulvitrojn. Krome, netravideblaj koloraj aŭ brilegaj okulvitroj ofte apartenas al iuj enigmaj personecoj, kies okuloj estu por tempo nevideblaj.
 
===== Hararo =====