Azio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 12:
'''Azio''', kun 44.579.000&nbsp;km<SUP>2</SUP>, estas [[Listo de kontinentoj laŭ loĝantaro|la plej granda]] [[kontinento]] de la [[mondo]]. Ĝi havis 4,164 milionojn da loĝantoj en la jaro [[2011]]. Oni parolas 1780 malsamajn [[lingvo]]jn en Azio. Multaj grandaj religioj, kiel [[judismo]], [[kristanismo]], [[islamo]], [[hinduismo]], [[budhismo]], kaj la [[bahaismo]] komenciĝis en Azio.
 
Ĝi situasĉefesituas ĉefe en la orienta kaj norda hemisferoj kaj kunhavas la kontinentajn teramasojn de [[Eŭrazio]] kun la kontinento Eŭropo. Azio kovras areon de 44,579,000 kvadrataj kilometroj, nome ĉirkaŭ 30% el la totala terareo de la Tero kaj 8.7% el la totala surfaca areo de la Tero. La kontinento, kiu estis dumlonge hejmo de majoritato de la homa [[Monda loĝantaro|loĝantaro]]<ref> "Asia's First Civilizations - India And China" [http://history-world.org/Asia's%20First%20Civilizations.htm] Alirita la 14an de Septembro 2016.</ref>, estis loko de multaj el la [[Lulilo de Civilizacio|unuaj civilizoj]]. Azio elstaras ne nur pro sia ĝenerala grando kaj loĝantaro, sed ankaŭ pro densaj kaj grandaj setlejoj same kiel pro amplekse grande loĝataj regionoj ene de kontinento de 4.4 mil milionoj da personoj.
 
Ĝenerale, Azio limas oriente de la [[Pacifika Oceano]], sude de la [[Hinda Oceano]] kaj norde de la [[Arkta Oceano]]. La okcidenta limo kun Eŭropo estas historia kaj kultura koncepto, ĉar ne estas klara fizika kaj geografia separoj inter ambaŭ "kontinentoj". La plej ofte komune akceptitaj limoj lokigas Azion oriente de la [[Sueza Kanalo]], la [[Urala Rivero]], kaj la [[Uralaj Montoj]], kaj sude de la [[Kaŭkazaj Montoj]] kaj la [[Kaspia Maro]] kaj la [[Nigra Maro]].<ref>National Geographic Atlas of the World (7a eld.). Washington, DC: National Geographic. 1999. ISBN 978-0-7922-7528-2. "Europe" (pp. 68–9); "Asia" (pp. 90–1): "A commonly accepted division between Asia and Europe is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."</ref>
 
[[Ĉinio]] kaj [[Hindio]] alternis kiel la plej grandaj ekonomioj en la mondo el 1 al 1800 p.K. Ĉinio estis ĉefa ekonomia povo kaj allogis multajn orienten,<ref>"Professor M.D. Nalapat. Ensuring China's "Peaceful Rise". [http://www.bharat-rakshak.com/SRR/Volume14/nalapat.html] Alirita la 22an de Januaro, 2016.".</ref><ref>"Dahlman, Carl J; Aubert, Jean-Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st Century. WBI Development Studies. World Bank Publications. [http://eric.ed.gov/?id=ED460052] Alirita la 22an de Januaro, 2016.".</ref><ref> "The Real Great Leap Forward. The Economist. Sept 30, 2004". The Economist. [http://www.economist.com/printedition/specialreports?story_id=E1_PNTJQTR] Alirita la 22an de Januaro, 2016.</ref><ref> "Chris Patten. Financial Times. Comment & Analysis: Why Europe is getting China so wrong. [http://search.ft.com/?queryText=China+the+world%25E2%2580%2599s+largest+economy+for+18+of+the+past+20+centuries&y=6&aje=false&x=14&id=050926000484&ct=0] Alirita la 22an de Januaro, 2016.". Arkivita el la originalo la 5an de Marto 2008.</ref> kaj por multaj la legenda riĉo kaj prospero de la antikva kulturo de Hindio personigis Azion,<ref> [http://www.indianscience.org/essays/22-%20E--Gems%20&%20Minerals%20F.pdf] Alirita la 22an de Januaro, 2016.</ref> allogante [[komerco]]n, esploradon kaj [[koloniismo]]n el Eŭropo. La hazarda malkovro de Ameriko fare de Kolumbo serĉante Hindion pruvas tiun profundan fascinon. La [[Silka Vojo]] iĝis la ĉefa komercvojo Orient-Okcidenta en Azio dum la Markolo de Malako elstaras kiel ĉefa marvojo. Azio montris ekonomian dinamismon (ĉefe ĉe Orienta Azio) same kiel fortikan loĝantokreskon dum la 20a jarcento, sed la ĝenerala loĝokresko ekde tiam falis.<ref>"Like herrings in a barrel". The Economist. The Economist online, The Economist Group (Millennium issue: Population). 23a de Decembro 1999. [http://www.economist.com/node/346605] Alirita la 14an de Septembro 2016.</ref>
 
== Geografio ==