Minacata specio: Malsamoj inter versioj

La [[Internacia Unio por la Konservo de Naturo]] ([[IUCN]]) estas la plej agnoskata organizo kaj aŭtoritato pri minacataj specioj, kaj pritraktas minacatajn speciojn ne kiel ununuran kategorion, sed kiel grupon de tri kategorioj: [[Vundebla specio|vundeblaj]], [[Minacata specio|endanĝerigitaj]], kaj [[Draste endanĝerita|draste endanĝerigitaj]], depende de la nivelo de la minaco. Tiele oni konsideras ĝenerale, ke ''Endanĝerita'' (EN) [[specio]] estas tiu kiu estis [[Konserva statuso|kategoriigita]] de la [[Internacia Unio por la Konservo de Naturo]] (IUCN) kiel verŝajna baldaŭa [[formorto|formortinta]]. [[Konserva biologio|Konservobiologoj]] uzas la [[Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj|Internacian Ruĝan Liston de Endanĝeritaj Specioj]], kie "endanĝerita" estas la dua plej akra [[konserva statuso]] por naturaj populacioj, kaj sekvas [[draste endanĝerita]].

 

Ĉirkaŭ 3079 [[animalo]]j kaj 2655 [[planto]]j estaa endangzerita tutmonde, kompare kun la niveloj de 1998 de 1102 kaj 1197, respektive.<ref name='iucn 2012.2'>{{cite web | url = http://www.iucnredlist.org/documents/summarystatistics/2012_2_RL_Stats_Table_2.pdf | title = IUCN Red List version 2012.2: Table 2: Changes in numbers of species in the threatened categories (CR, EN, VU) from 1996 to 2012 (IUCN Red List version 2012.2) for the major taxonomic groups on the Red List | accessdate = 2012-12-31 | publisher = [[IUCN]] | year = 2012 | format = PDF}}</ref> La kvanto, populacia tendenco, kaj la konserva statuso de ĉiu specio povas esti trovata en la listoj de organismoj laŭ populacio.

 

Ĉirkaŭ 40% de specioj estas ĉirkaŭkalkulitaj kiel je risko de [[formorto]].<ref>{{cite web|url=http://www.conservationandwildlife.com/threatened-species/|title=Threatened Species|publisher=Conservation and Wildlife|accessdate=2a Junio 2012}}</ref> Internacie, 199 landoj estis subskribintaj interkonsenton por krei Biodiversecan Agadplanon kiu protektus endanĝeritajn kaj aliajn minacatajn speciojn. En [[Usono]] tiu plano estas kutime nomita ''Rekupera Plano de Endanĝeritaj Specioj''.

 

La [[Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj]] aŭ pli simple la [[IUCN Ruĝa Listo]] estas multe pli ol simple listo de endanĝerigataj specioj; ĝi estas sistemo por studi la tutmondan konservan statuson de iu specio. Ĝi inkludas ĉiujn speciojn kiuj estis studitaj tra la procezo de [[IUCN]] por studi speciojn kaj inkludas ankaŭ speciojn kies studoj estis klopoditaj, sed finfine tio postulas pli da informo por kompletigi statusan determinadon - konataj kiel specioj ''Data Deficient'' aŭ "informomankaj". Ĉe la gamo de IUCN estas specioj ''Least Concern'' (malplej zorgigaj) kaj ''Near Threatened'' (preskaŭ minacataj), ambaŭ el kiuj estis studitaj kaj kies populacioj estas relative fortikaj kaj sanaj (kvankam ili povas esti malpliiĝantaj). ''Minacata Specio'' referencas kolektive al la kategorioj de la IUCN Ruĝa Listo nome [[Vundebla specio|Vundebla]], [[Endanĝerita]], kaj [[Draste Endanĝerita]] [[specio]]j.

 

La IUCN Ruĝa Listo uzas la terminon ''endangered species'' (endanĝerita specio) kiel specifa kategorio de endanĝeriĝado, pli ol kiel ĝenerala termino. Laŭ la kategorioj kaj kriterioj de IUCN, ''endangered species'' (endanĝerita specio) estas inter ''critically endangered'' (draste endanĝerita) kaj ''vulnerable'' (vundebla). Ankaŭ ''draste endanĝeritaj'' specioj povas estis enkalkulitaj kiel ''endanĝeritaj specioj'' kaj plenigi ĉiujn kriteriojn.

 

La kategorioj de IUCN, kaj kelkaj animalaj specioj de tiuj kategorioj estas la jenaj:

* '''Formortintaj''': [[Uro]], [[Balia tigro]], [[Kariba monaĥfoko]], [[Karolina konuro]], [[Kaspia tigro]], [[Dodo]], [[Malhela marborda ammodramo]], [[Orienta pumo]], [[Ora bufo]], [[Granda aŭko]], [[Japana marleono]], [[Java tigro]], [[Labradora anaso]], [[Migrokolombo]], [[Ŝomburga cervo]], [[Stelera dugongo]], [[Tilacino]], [[Griza makropo]], [[Okcidenta kurtbuŝa rinocero]]

 

 

 

* '''Endanĝeritaj''': frontas tre altan riskon de [[formorto]] en baldaŭa estonteco. Ekzemploj: [[Sudafrika pingveno]], [[Makul-likaono]], [[Azia elefanto]], [[Azia leono]], [[Blua baleno]], [[Bonobo]], [[Bornea orangutano]], [[Ĉimpanzo]], [[Montara kuono]], [[Orienta gorilo de malaltaj teroj]], [[Etiopia lupo]], [[Brazila lutro]], [[Granda pando]], [[Goljata rano]], [[Kelonio]], [[Grevia zebro]], [[Hiacintulo]], [[Ruĝverta gruo]], [[Leara papago]], [[Malaja tapiro]], [[Markoro]], [[Persa leopardo]], [[Nazulo]], [[Nana hipopotamo]], [[Ruĝbrusta ansero]], [[Rosĉilda ĝirafo]], [[Neĝleopardo]], [[Prĵevalski-ĉevalo]], [[Tigro]], [[Vietnama fazano]], [[Vulkankuniklo]], [[Azia bubalo]], [[Fiŝkato]]

 

== Vidu ankaŭ ==

}}</ref> [[Senarbarigo]] kaj sekva [[Habitatodetruo]] estas du el ĉefaj tialoj por [[formorto]] kaj endanĝerigo de specioj.]]

* [[Vaŝingtona Specioprotekta Kontrakto]]

* [[Formortinta en naturo]]

 

 

* Ishwaran, N., & Erdelen, W. (2005, May). [http://jstor.org/stable/3868449 Biodiversity Futures], Frontiers in Ecology and the Environment, 3(4), 179.

* Kotiaho, J. S., Kaitala, V., Komonen, A., Päivinen, J. P., & Ehrlich, P. R. (2005, February 8). [http://www.jstor.org/stable/3374545 Predicting the Risk of Extinction from Shared Ecological Characteristics], proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 102(6), 1963-1967.

 

== Ekzemploj de endanĝerigataj specioj ==

* [[bizono]]

* [[azia elefanto]]

* [[kivio]]

 

<gallery>

Dosiero:Bison skull pile-restored.jpg|Amaso de [[Amerika bizono|bizonaj]] kranioj, post ĉasado

</gallery>

 

 

{{havenda artikolo|Minacata specio}}