Finnlando: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Surfo (diskuto | kontribuoj) →Ĉefaj urboj: loĝantaro, pli novaj informoj |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
{{Landtabelo
|
|
|
|
▲| religio = [[Kristanismo|kristanoj]]: [[Luteranismo|luteranoj]] 80,6%, [[Ortodoksismo|ortodoksuloj]] 1,1%
▲| km2 = 338 145
▲| akvo = 9,4
▲| loĝdenso = 16
▲| ĉefministro = [[Juha Sipilä]] ekde 2015
▲| nacia tago = 6-a de decembro
▲| sendependeco = deklarita la 6-an de decembro 1917; disde [[Rusio]]
▲| esperanto-asocio = [[Esperanto-Asocio de Finnlando]]
}}
'''Finnlando''' (ankaŭ '''Finnio
La lando estas membro de [[Eŭropa Unio]] (ekde [[1995]]) kaj de [[UN]] (ekde [[1955]]).
Linio 35 ⟶ 19:
En la {{lingv|fi|a}} ĝi nomiĝas ''Suomi'', en la {{lingv|sv|a}} ''Finland''. En Esperanto la plej ofta nomo estas «Finnlando», en kiu «finn» estas la radiko (do la anoj de la ĉefa etno nomiĝas «[[finnoj]]»); uzante la saman radikon, ankaŭ eblas nomi la landon «Finnujo» aŭ «Finnio» (kvankam tiuj formoj maloftas).
Ĉar al kelkaj malplaĉas neprononceblo de la duobla konsonanto en la radiko «finn»<ref>Oni jes povas escepte prononci «finno» simile al ''sen-noma'', distribuante ''nn'' inter du silaboj; tamen tio fiaskas pri ''nnl'' el «Finnlando»: unue, la sialbokomenca ''nl'' el ''Fin-nlando'' estas ne nur nekutima, sed eĉ fonetike malebla por multaj esperantistoj; due, tia dissilabado kolizius kun la morfologio (kp ''Gron-lando''). La dissilabado ''Fin-n-lando'' implicas silabofaran [n̩], kiu en Esperanto ne ekzistas.</ref>, iuj uzas la radikon «suom» anstataŭe, do nomas la landon ''Suomio'' aŭ ''Suomujo''. Tiu formo plaĉas al iuj esperantistoj — ne nur tial, ke ĝi devenas de la finnlingva vorto ''Suomi'' anstataŭ el fremda fonto, sed precipe ĉar ĝi evitigas la leksikan kolilizion de «Fin-lando» kaj la neprononceblon de «Fi'''nnl'''ando», «fi'''nnl'''ingva»
Aliaj preferas uzi la radikon «finland» por la lando, do diri «Finlando»; la enloĝantoj tiam nomiĝas «finlandanoj» (tio do malebligas facile distingi inter enloĝantoj de Finnlando kaj la etnaj finnoj:
== Ĉefaj urboj ==
Linio 60 ⟶ 44:
=== Gubernioj ===
Pro reorganizo de la regiona ŝtata administrado la gubernioj (finne ''lääni'') estis malfonditaj fine de 2009.
Ĝis la {{dato|31|decembro|2009}} estis ses gubernioj en Finnlando:
Linio 71 ⟶ 55:
== Lingvoj ==
La oficialaj lingvoj de Finnlando estas la [[Finna lingvo|finna]] kaj la [[Sveda lingvo|sveda]], kiujn la konstitucio difinas la naciaj lingvoj. Specialan statuson havas ankaŭ la [[samea lingvo|samea]] en la kvar plej nordaj komunumoj de la lando. Finnlanda konstitucio certigas la rajton de sameoj (kiel indiĝena popolo), ciganoj kaj aliaj grupoj vivteni kaj evoluigi sian lingvon kaj kulturon.
La finna estas la gepatra aŭ ĉefa lingvo de proksimume 92% de la loĝantaro<ref>http://www.stat.fi/tup/vaesto/index_en.html</ref>) kaj la sveda de 5,5%<ref>http://www.stat.fi/tup/vaesto/index.html</ref>). Aliaj lingvaj malplimultoj estas la rusa (ĉ. 0,8%) kaj la estona (ĉ. 0,3% de la loĝantaro). La [[Sameaj lingvoj|samean]] lingvon denaske parolas proksimume kvarono el la pli ol 7 mil finnlandaj sameoj. Estas [[Cigano|cigana]] komunumo de proksimume 10 000 homoj.
Multaj urboj havas oficialan nomon en ambaŭ naciaj lingvoj: ekzemple la ĉefurbo estas ''Helsinki'' en la finna, ''Helsingfors'' en la sveda, simile ''Turku''/''Åbo'', ''Vaasa/Vasa''. Se la lingvo de la plimulto estas sveda, oni rekomendas unuavice la svedan nomon por internacia uzo, ekz. ''Jakobstad'' en la sveda, ''Pietarsaari'' en la finna kaj simile ''Ekenäs/Tammisaari'', ''Kristinestad/Kristiinankaupunki''. En oficiale dulingvaj komunumoj ankaŭ la stratnomoj kaj vojmontrilaj tekstoj estas dulingvaj.
Konvencian esperantigitan nomon havas preskaŭ nur la du urboj, kie okazis Universala Kongreso de Esperanto, kaj la urbo de la 36-a Internacia Junulara Kongreso: [[Helsinko]], [[Tampereo]] kaj [[Raŭmo]]. Komence de la 20-a jarcento estis uzata ankaŭ la esperanta nomo ''Helsingforso'' por Helsinko. En la praktiko la uzado ankoraŭ varias, kaj oni ofte vidas ankaŭ la neadaptitajn nomojn ''Helsinki'' kaj ''Tampere''. Esperantigoj de aliaj urbonomoj estas tre maloftaj, sed okaze aperantaj.
Linio 128 ⟶ 112:
[[Vintra milito]], [[Daŭriga milito]], [[Mauno Koivisto]], [[Urho Kekkonen]].
== Kulturo ==
* [[Aki Kaurismäki]]
* [[Mika Kaurismäki]]
===Kuirarto===
* [[Finna pano]]
=== Religio ===
La [[Evangelia-Luterana Eklezio de Finnlando]] (finne ''Suomen evankelis-luterilainen kirkko'', svede ''Evangelisk-lutherska kyrkan i Finland'') kaj la Ortodoksa Eklezio de Finnlando estas la du popolaj eklezioj de Finnlando.
| |||