Kotono: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Linio 51:
 
====Produktado de kotono en Britio kaj en Usono====
Produktokapablo en Britio kaj en Usono estis plibonigita pro la invento de la [[kotonseparilo]] fare de la usonano [[Eli Whitney]] en 1793. Antaŭ la disvolviĝoj de kotonsepariloj, la kotonfibroj devis esti elpelitaj el la semoj pene permane. Ĉirkaŭ la fino de la [[1700aj jaroj]] disvolviĝis nombro de separiloj de kruda kotono. Tamen, produkti unu pakon da kotono postulis ĉirkaŭ 600 horojn de homa laboro,<ref name=r1>{{Cite journal | last1 = Hughs | first1 = S. E. | last2 =Valco | first2 = T. D. | first3=J. R. | last3 = Williford | year = 2008 | title = 100 Years of Cotton Production, Harvesting, and Ginning Systems | journal = Transactions of the ASABE | volume =51 | issue = 4 | pages = 1187–98 | publisher = | jstor = | doi =10.13031/2013.25234 | url = http://naldc.nal.usda.gov/catalog/23069 | format = | accessdate = }}</ref> kio faris grand-skalan produktadon neutila al Usono, eĉ profite de la uzado de homoj kiel sklava laborforto. La kotonseparilo kiun Whitney fabrikis (nome dezajno Holmes) malpliigis la horojn ĝuste nur al dekduo aŭ io tia por pako. Kvankam Whitney patentis sian propran dezajnon por kotonseparilo, li estis fabrikante antaŭan dezajnon ĉe Henry Odgen Holmes, por kiu Holmes registris patenton en 1796.<ref name=r1/> Plibonigado de la teknologio kaj pliigado de la kontrolo de la mondaj merkatoj permesis al la britaj komercistoj disvolvigi komercan ĉenon en kiu krudaj kotonfibroj estis (dekomence) aĉetitaj el la [[Brita Imperio|koloniaj]] [[plantejo]]j, procezitaj en kotontolaĵoj en la [[kotonfabriko]]j de [[Lancashire]], kaj poste eksportitaj per la brita ŝiparo al kaptivaj koloniaj merkatoj en [[Brita Okcidenta Afriko|Okcidenta Afriko]], [[Brita Hindio|Hindio]], kaj Ĉinio (tra Ŝanghajo kaj Hongkongo).
 
Ĉirkaŭ la 1840-aj[[1840aj jaroj]], HindioiHindujo jam ne estis plu kapabla liveri la grandajn kvantojn de kotonfibroj necesaj por la mekanizitaj britiaj fabrikoj, dum enŝipigo de pogranda, malmultekosta kotono el Hindio al Britio estias temporaba kaj multekosta. Tio, kongrue kun la apero de la usona kotono kiel supera tipo (pro la pli longaj, fortaj fibroj de du aldomigiaaj indiĝenaj usonaj specioj, nome ''[[Gossypium hirsutum]]'' kaj ''[[Gossypium barbadense]]''), kuraĝigis la britajn komercistojn por aĉeti kotonon el [[plantejo]]j el [[Suda Usono]] kaj el [[Karibio]]. Ĉirkaŭ la mezo de la [[19a jarcento]] la sociekonomia realaĵo "King Cotton" (Reĝa Kotono) estis iĝanta la vertebraro de la ekonomio de Suda Usono. En Usono kultivadi kaj rikoltadi kotono iĝis la ĉefa okupigo de [[Sklaveco|sklavoj]].
 
Dum la [[Usona Enlanda Milito]], la usona kotoneksportado stagnis pro la [[Unuiĝintaj Ŝtatoj de Ameriko|Uni-fara]] [[blokado]] al la [[Konfederaciitaj Ŝtatoj de Usono|sudaj]] [[haveno]]j, kaj ankaŭ pro la strategia decido fare de la [[Konfederaciitaj Ŝtatoj de Usono|Konfederacia registaro]] por ĉesi eksportadon, en la espero premi Brition por agnoski la Konfederacion aŭ por eniri en la militon. Tio pelis la ĉefajn aĉetantojn de kotono, nome [[Unuiĝinta Reĝlando de Granda Britio kaj Irlando|Brition]] kaj [[Francio]]n, turniĝi al la kotono el [[Egiptio]]. Britaj kaj francaj komercistoj ege investis en kotonplantejoj. La egipta registaro de [[Ismail Paŝao]] akiris grandajn pruntojn el eŭropaj bankoj kaj borsoj. Post la fino de la Usona Enlanda Milito en 1865, britaj kaj francaj komercistoj abandonis la [[Egipta kotono|egiptan kotonon]] kaj revenis al malmultekostaj usonaj eksportaĵoj, sendante Egiption al deficita spiralo kiu kondukis al la fakto ke la lando deklaris [[bankroto]]n en 1876, ŝlosila faktoro kiu kondukis al la [[Brita regado en Egiptio|okupado de Egipto fare de la Britia Imperio en 1882]].