Arbara tulipo: Malsamoj inter versioj

|klaso = [[monokotiledonajMonokotiledonaj plantoj|unudikotiledonulojmonokotiledonuloj]] ''monocotyledonesMonocotyledones''

|ordo = '' [[Lilialoj ]] ''

|familio ='' [[Liliacoj]] '' ‘‘LiliaceaeLiliaceae ''

|genro = ''[[Tulipo]]’’ ''Tulipa''

|dunomo = arbara Tulipo (Tulipa sylvestris)

La '''arbara tulipo''' (''Tulipa sylvestris''), ankau nomata '''viteja tulipo''' estas plantspecio kiu apartenas al la [[familio (biologio)|familio]] de la [[Liliacoj]] (''Liliaceae''). Ĝi estis [[floro de la jaro]] [[1983]] en Germanujo.

=== Ĝeneralaj arakterizaĵojkarakteroj ===

La arbara tulipo estas multjara [[herba planto]], ĝi havs altecon de 30 ĝis 45 (10 ĝis 60) cm. Tiu [[geofito]] formas [[bulbo]]n kiel rezervorgano. Ofte la bulboj ricevas subgrundajsubgrundajn [[stolonojstolono]]jn, kiuj servas al la vegeta multigado .

[[dosiero:TulipaSylvestrisZwiebel.tif|eta|bulboj de la arbara tulipo en vintro.]]

ĜemeraleĜenerale la planto formas po tri folioJnfoliojn popor planto, malofte ankaŭ povas esti kvar. La simplaj bluverdaj [[folio (planto)|folioj]] estas sentigaj. La formo de la foliplato variavarias de malarĝemallarĝe lanceta ĝis liniiforma kaj finas en pinta arkforma kanelokanalo. La folirando estas glata. La folioj estas relative molaj, senharaj kaj havas glatan strukturon. Ili longas ĉ. 15 ĝis 35 cm kaj larĝas inter 1 kaj 2 cm.

[[dosiero:Tulipa sylvestris 230405.jpg|eta|maldekstre|arbara tulipo (''Tulipa sylvestris''), floro.]]

PoPor planto kreskas apikala malforte odoranta, sonorilforma [[floro]]. Malofte povas esti po du. La ses [[petalo]]j staras en du cirkloj. La petaloj de la ekstera cirklo longas 30 ĝis 40 (ĝis 65) mm kaj larĝas 8 ĝis 15 (ĝis 25) mm, la interna cirklo longas 30 ĝis 40 (ĝis 60) mm larĝas 15 ĝis 20 (ĝis 25) mm. La sespinte antaŭen kurbantaj senharaj petaloj estas je la interna flanko brile flavaj, la ekstera flanko havas vrdanverdan aŭ ruĝan tononnuancon. Ankaŭ la ses [[fekunda]]j [[stameno]]j staras en du cirkloj. Ili konsistas el ebenaj, 8 ĝis 14 mm longaj, harajharecaj filamentoj kun oranĝkoloraj [[antero]]j. La longeco ede la anteroj vaiasvarias inter 4 kaj 9 mm. La tulipo havas helverdan, ĉ. 10–12 mm longan, hipoginahipoginan ovarioovarion, kiu konsistas el tri kunkreskintaj [[karpelo]]j. Septoj dividas ĝin en tri ovariaj fakoj. Ĉiu ovaria fako havas du semajsemajn listelojn. Ĉar ne ekzistas [[pistilo]]j, la ovario finiĝas per tri mallongaj flavaj [[stigmo]]j. La floro fermiĝas vespere kaj dum morna, humida vetero kaj malfermiĝas matene dum suna vetero. Tiam la floro aspektas kiel granda flava stelo kun diametro de 7 ĝis 8 cm. La planto floras de aprilo ĝis majo.

La plataj semoj maturiĝas en ledaj trikameraj [[kapsulfrukto]]j.

=== KromozomnombroKromosomnombro ===

La [[kromozomokromosomo]]-nombro estas 2n = 48, malofte 24 aŭ 36.<ref name="Tropicos" />

La arbara tulipo etas tipa membro de la flaŭro „Geranio-Allietum“ ( =geranio-aliumo). En nordokcidenta eŭropoEŭropo ĝi aperas ankaŭ en socio de la [[Aliario]] vor.

[[dosiero:TulipaSylvestris-Gau-Odernheim.jpg|eta|arbaraj tulipoj en vitejo de Gau-Odernheim.]]

La origina kreskoregiono estas en [[Sudeŭropo]] ([[Sicilio]], [[Grekujo]]), Nordafriko (Alĝerio, Libio; Maroko, TunezioTunizio)<ref>http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/tax_search.pl?Tulipa+sylvestris</ref> kaj [[Turkujo]]<ref>Verbreitungskarte Türkei s. İsmail Eker/M. Tekin Babaç 2010, Tulipa koyuncui Eker & Babaç sp. nov. (Liliaceae) from east Anatolia, Turkey. Nordic Journal of Botany 28, 2010, fig. 3, [[doi:10.1111/j.1756-1051.2009.00591.x]]</ref>.

Eventuale la arbara tulipo estis kultiviata en la [[Maŭroj|maŭra]] [[Andaluzio]] sub la nomo „makedona cepo“ (''basal al-maqdunis'') aŭ „sitelaj-[[narciso]]j“ (''naryis qadusi'') kiel ornamplanto. Oni supozas, ke ĝi venis al [[Aleksandrio]]..<ref>J. Esteban Hernández Bermejo, Expiración García Sánchez 2009, Tulips: An Ornamental Crop in the Andalusian Middle Ages. Economic Botany 63/1, 60-66</ref>

[[dosiero:Tulipa sylvestris 130405.jpg|eta|arbara tulipo (''Tulipa sylvestris'').]]

Jenaj nomoj estas uzataj kiel sinonimoj:

Ĝenerale estas akceptitaj tri subspeciojdesubspecioj de la arbara tulipo (''Tulipa sylvestris''):