Koncentrejo Mauthausen-Gusen: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Roboto: anstataŭigo de "Ŝablono:El" per "Ŝablono:EL" (laŭ VP:AA); kosmetikaj ŝanĝoj |
Kozyra (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[Dosiero:mauthausen-barracks.jpg|eta|dekstra|320px|Enviciga spaco de Mauthausen - vido direkte al ĉefpordego]]
'''Mauthausen''' (ekde la jaro [[1940]] konata kiel '''Mauthausen-Gusen''') estis granda grupo de [[
Kvankam ĝi unue konsistis el unusola tendaro apud Mauthausen, iom post iom ĝi pli ampleksiĝis kaj ĝi fariĝis unu el la plej grandaj kompleksoj de [[labortendaro]]j en fare de [[Germanio]] kontrolata [[Eŭropo]]<ref name="Dobosiewicz_W_obronie">{{pl}} {{cite book | author =[[Stanisław Dobosiewicz]] | title =Mauthausen-Gusen; w obronie życia i ludzkiej godności | year =2000 | pages =191–202 | publisher =Bellona | location =Warsawa | id =ISBN 83-11-09048-3 }}</ref><ref name="Bischof">{{en}} {{cite book | author =[[Günter Bischof]] | coauthors =[[Anton Pelinka]] | title =Austrian Historical Memory and National Identity | year =1996 | pages =185–190 | publisher =Transaction Publishers | location = | id =ISBN 1-56000-902-0| url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN1560009020&id=75l45XlpXTsC&pg=PA185&lpg=PA185&dq=Mauthausen&sig=bkPrYRhv5wuk1RG9fcmO-p6kYnU }}</ref>. Krom kvar ĉefaj subtendaroj, kiuj nomiĝis filioj, apud Mauthausen kaj proksime de Gusen estis en [[Aŭstrio]] kaj suda Germanio pli ol 50 pluaj subkoncentrejoj, kie arestitoj estis eluzataj kiel [[sklavo]]j. Al [[listo de subkoncentrejoj de Mauthausen|subordigitaj tendaroj de la komplekso de Mauthausen]] apartenis ankaŭ [[ŝtonminejo]]j, municiaj fabrikoj, [[minejo]]j, [[armilfabriko]]j kaj fabrikoj por fabriki ĉasaviadilojn de tipo [[Messerschmitt Me 262|Me 262]].
Linio 8:
== Historio ==
=== KZ Mauthausen ===
La [[8-an de aŭgusto]] [[1938]] estis ĝis Mauthausen apud [[Linz]] senditaj arestitoj el germana [[koncentrejo Dachau]], por ke ili omencu konstrui novan tendaron. La loko ne estis elektita nur pro ties proksimeco al Linz - trafiknodo, sed ankaŭ tial, ĉar tiu ĉi regiono estis nur tre maldense priloĝata<ref name="Dobosiewicz"/>. Kvankam la tendaro estis de komence priregata de la germana ŝtato, fondis ĝin privata kompanio kiel ekonomian entreprenon. Proprumanto de ŝtonminejo Wiener-Graben,, kiu ne estis nur en Mauthausen, sed ankaŭ en ties proksimeco, estis entrepreno [[DEST]]; mallongigo por {{fremdlingve|de|''Deutsche Erd- und Steinwerke GmbH''}}. La kompanio gvidita de [[Oswald Pohl]], kiu estis ankaŭ alte postenigita funkciulo de [[SS (organizaĵo)|SS]], aĉetis la ŝtonminejon de urbo [[Vieno]] kaj komencis kun la konstruado de la unua tendaro en Gusen. [[Granito]], minita en la ŝtonminejo, antaŭe estis uzata por pavimado de vienaj stratoj, sed la naziaj reprezentantoj supozis ties eluzon por kompleta rekonstruo de ĉefaj germanaj lokoj en harmonio de planoj de [[Albert Speer]] kaj aliaj arkitektoj de la [[nazia arkitekturo]]<ref name="Speer">{{en}} {{cite book | author =[[Albert Speer]] | title =Inside The Third Reich | year =1970 | publisher =The Macmillan Company | location =New York | id =isbn 0-88365-924-7}}</ref>, kiuj postulis grandan kvanton de la granito.
Financaj rimedoj por la konstruo de la germana koncentrejo en Mauthausen devenis el diversaj fontoj, inkluzive de komercaj kontoj el [[Dresdner Bank]], en [[Prago]] situanta [[Böhmische Escompte-Bank]], la t.n. [[fonduso de Reinhardt]] (t.e. el la monoj, kiuj estis ŝtelitaj al la arestitoj de la koncentrejoj) kaj el [[Germana Ruĝa kruco]]<ref name="Dobosiewicz"/><ref name="Red Cross">Oswald Pohl ne estis nur alte postenigita ano de SS, proprumanto de DEST kaj kelkaj pluaj entreprenoj, gvidanto de administrado kaj kasisto de diversaj naziaj oganizaĵoj, sed ankaŭ ĉefdirektoro de [[Germana Ruĝa kruco]]. En la jaro [[1938]] li transigis 8 000 000 da [[regna marko|regnaj markoj]] el membraj kontribuoj al unu el kontoj de SS (SS-Spargemeinschaft e.V.), kiu sekve en la jaro 1939 donacis ilin al DEST.</ref>.
Mauthausen devene servis kiel severe gvidita arestejo por ordinaraj [[krimulo]]j, [[prostituitino]]j <ref name="Żeromski">{{pl}} {{cite book | author =Tadeusz Żeromski | title =Międzynarodówka straceńców | year =1983 | pages = 76+| publisher =Książka i Wiedza | location =Warszawa | id =ISBN 83-05-11175-X }}</ref> kaj aliaj "neplibonigeblaj rompantoj de leĝo"<ref name="Heydrich">Kiel [[Reinhard Heydrich]] indikas en mallonga skriba raporto el la [[1-a de januaro]] de [[1941]]; v: Dobosiewicz, Stanisław, op.cit., p.12</ref>. La [[8-an de majo]] [[1939]] la tendaro ŝanĝiĝis en labortendaron kaj oni komencis uzi ĝin plej ofte por malliberigo de politikaj arestitoj<ref name="Marsalek">{{de}} {{cite book | author =[[Hans Marsalek]] | title =Die Geschichte des Konzentrationslagers Mauthausen (Historio de koncentrejo Mauthausen) | year =1995 | publisher =Österreichischen Lagergemeinschaft Mauthausen u. Mauthausen-Aktiv Oberösterreich | location =Wien-Linz }}</ref>.
Linio 23:
=== Sistemo de tendaroj de Mauthausen-Gusen ===
[[Dosiero:Austria Mauthausen sub-camps.png|eta|dekstra|250px|Mapo kun markigo de la plej signifaj [[listo de subkoncentrejoj de Mauthausen|la germanaj subkoncentrejoj de Mauthausen-Gusen]]]]
{{ĉefartikolo|Listo de subkoncentrejoj de Mauthausen}}
Simile kiel senĉese plialtiĝis produkto de la komplekso de tendaroj de Mauthausen-Gusen, tiel plialtiĝis nombro de arestitoj samkiel la subkoncentrejoj mem. Eĉ kiam la tendaroj Dusen kaj Mauthausen devene servis al la lokaj ŝtonminejoj, en la jaro [[1942]] kaj pli poste ili estis envicigitaj en la germanan militan maŝinaron. Por akcepti plialtiĝantan nombron de la devigitaj laboristoj komenciĝis konstruado de subkoncentrejoj de Mauthausen ({{fremdlingve|de|Außenlager}}) en ĉiuj partoj de [[Aŭstrio]]. Fine de la milito enhavis ties listo 101 subkoncetrejoj (inkluzive de 49 ĉefaj subkoncentrejoj<ref name="Waller">{{en}} {{cite book | author =[[James Waller]] | title =Becoming Evil: How Ordinary People Commit Genocide and Mass Killing | year =2002 | pages =3–5 | publisher =[[Oxford University Press]] | location =Oxford | id =ISBN 0-19-514868-1| url =http://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0195148681&id=dHBB4TJpĉ0C&pg=PA4&lpg=PA4&dq=Mauthausen&sig=40Bj2HNIG1t24SjCpEIzLNHJzdE }}</ref>), kiuj kovris plimulton de la moderna Aŭstrio ekde [[Vieno]] kaj ekde [[Passau]] sur limo kun [[Jugoslavio]]. La subkoncentrejoj estis apartigitaj laŭ ilia ĉeftasko en kelkajn kategoriojn:
Linio 32:
=== Mauthausen-Gusen kiel entrepreno ===
En la produktado samkiel ankaŭ en la profito Mauthausen-Gusen atingis la plej bonajn rezultojn el ĉiuj grandaj sklavaj laborcentrejoj inkluzive de germana koncentrejo [[Aŭŝvico (koncentreja komplekso)|Aŭŝvico]], [[koncentrejo Flossenbürg|Flossenbürg]], [[koncentrejo Gross-Rosen|Gross-Rosen]], [[koncentrejo Marburg|Marburg]] kaj [[koncentrejo Natzweiler-Struthof|Natzweiler-Struthof]]<ref name="Memoriales">{{es}} {{cite book | author =diversaj aŭtoroj| title =Memoriales históricos, 1933–1945 | year =2005 | chapter = Historia de los campos de concentración: El sistema de campos de concentración nacionalsocialista, 1933–1945: un modelo europeo | url =http://www.memoriales.net/ }}</ref>. Listo de entreprenoj eluzantaj devigaj laboroj de tendaro Mauthausen-Gusen estis longa kaj ĝi ensumigis grandajn naciajn korporaciojn samkiel ankaŭ malgrandajn lokajn firmaojn kaj komunumojn. Parton de ŝtonminejo ili reguligis por muntiga uzino por aŭtomatajn armilojn [[Mauser]]. En la jaro 1943 estis en Gusen konstruita subtera fabriko de entrepreno [[Steyr-Daimler-Puch]]. Similan entreprenon por fabrikado de [[ĉasaviadilo]]j [[Messerschmitt]] ili malfermis proksime de [[Sankt Georgen an der Gusen]]. Proksimume 45 pli grandaj entreprenoj komune partoprenis en tio, ke koncentrejo Mauthausen-Gusen atingis en la jaro [[1944]] mem profiton pli ol 11 000 000 [[regna marko|regnaj markoj]] (RM)<ref name="Reichsmark">11 000 000 RM estis ekvivalento proksimume 4 403 000 da [[usona dolaro|usonaj dolaroj]] aŭ preskaŭ 1 000 000 da [[brita pundo|britaj pundoj]] en interŝanĝa kurzo el la jaro [[1939]]; laŭ: {{en}} {{cite web | author=Michał Derela | title=The prices of Polish armament before 1939 | publisher= | year=2005 | work=The PIBWL military site | url=http://derela.republika.pl/prices.htm | accessdate=22.5.2006}} 4 403 000 da dolaroj en [[1939]] estas ekvivalento de hodiaŭaj 560 370 000 da dolaroj (per uzo de relativa kvoto de [[Malneta Enlanda Produkto|MEP]] kiel bazo de komparo); laŭ: {{en}} {{cite web | author=Samuel H. Williamson | title=What is the Relative Value? | publisher=Miami University | year=2004 | work=Economic History Services | url=http://eh.net/hmit/compare/result.php?use%5B%5D=NOMINALGDP&amount2=&year2=&year_result=2004&amount=4403000&year_source=1939 | accessdate=2006-05-22 }}</ref>. Estis inter ili<ref name="Memoriales"/>:
<br clear="all">
{| class=wikitable style="float:right;margin:15px;"
| |||