83
redaktoj
Milankoviĉ-cikloj: Malsamoj inter versioj
e
Mi anstataŭigas diagramo en angla lingvo per diagramo en esperanto. Kaj korektas malgrandaj redakteka erarojn.
e (Mi korektas redaktadaj erarojn, kaj aldonas ligilojn.) |
e (Mi anstataŭigas diagramo en angla lingvo per diagramo en esperanto. Kaj korektas malgrandaj redakteka erarojn.) |
||
|
=== La problemo de la 100.000 jaroj ===
La teorio sugestas ke la ekscentrecaj variadoj havas signife malpli efikon sur la suna devigo ol la precesio aŭ la dekliniĝo, kaj konsekvence ĝi devus produkti la plejn malfortan efikojn sur la klimato.<ref name="Milankovitch">{{cite book|last=Milankovitch|first=Milutin|title=Canon of Insolation and the Ice Age Problem|origyear=1941|edition=|series=|volume=|year=1998|publisher=Zavod za Udz̆benike i Nastavna Sredstva|location=Belgrade|language=|isbn=86-17-06619-9|chapter=|chapterurl=|quote=}}</ref> Milanković kredis ke malpliigita somera sunradiado en la nordaj altaj latitudoj estis la domina faktoro kondukanta al la glaciiĝo, kaj li deduktis cliklojn da 41.000 jaroj por la glaciperiodoj.<ref>Imbrie and Imbrie; Ice Ages, solving the mystery, p 158</ref> Tamen, postaj esploroj<ref>Imbrie, Hays, Shackleton Science 1976</ref><ref>Shackleton, Berger, Peltier An alternative astronomical calibration of the lower Pleistocene timescale based on ODP Site 677 Trans Roy Soc Edinb 1990</ref><ref>Insolation-driven 100,000-year glacial cycles and hysteresis of ice-sheet volume Ayako Abe-Ouchi et al Nature 500 2013</ref> montris ke la glaciiĝojn ciklojn de la [[Kvaternaro|Kvaternara glaciepoko]] dum la lasta miliono de jaroj sekvis periodojn de 100.000
[[Dosiero:Kvin Ma Klimata Sango.svg|eta|400x400ra|Variadoj de la glaciiĝa frekvenco, kurbojn determinitajn de oceanaj sedimentoj. Antaŭ ĉirkaŭ 1 miliono de jaroj, la glaciiĝaj cikloj da 41 kilojaroj (ka) ŝanĝis al cikloj da 100 Kilojaroj.]]
Pluraj eksplikoj por ĉi tiu malkonsento estis proponitaj, inkluzive frekvenca modulado<ref>{{Citation|last=Rial|first=J.A.|title=Earth's orbital Eccentricity and the rhythm of the Pleistocene ice ages: the concealed pacemaker|journal=Global and Planetary Change|volume=41|issue=2|pages=81–93|date=October 2003|url=http://www.geolab.unc.edu/faculty/rial/GPCRial2.pdf|jstor=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110720092801/http://www.geolab.unc.edu/faculty/rial/GPCRial2.pdf|archivedate=2011-07-20|doi=10.1016/j.gloplacha.2003.10.003}}</ref> aŭ diversaj retrokupladoj (de karbona duoksido, [[kosma radiado]], aŭ glacitavolo dinamiko).
Kelkaj modeloj povas reprodukti la ciklojn de 100.000 jaroj kiel rezulto de ne-linearaj interagoj inter malgrandaj ŝanĝoj en la tera orbito kaj internaj osciladoj de la klimata sistemo.<ref name="Ghil1994">{{cite journal|first=Michael|last=Ghil|title=Cryothermodynamics: the chaotic dynamics of paleoclimate|journal=Physica D|volume=77|issue=1–3|year=1994|pages=130–159|doi=10.1016/0167-2789(94)90131-7|bibcode=1994PhyD...77..130G}}</ref><ref name="Gildor2000">{{cite journal|vauthors=Gildor H, Tziperman E|title=Sea ice as the glacial cycles' climate switch: Role of seasonal and orbital forcing|journal=Paleoceanography|volume=15|issue=6|year=2000|pages=605–615|doi=10.1029/1999PA000461|bibcode=2000PalOc..15..605G}}</ref>
Jung-Eun Lee, de la ''Brown University
Iuj asertis ke la longo de la klimato registro estas nesufiĉa por establi statistike-signifan rilaton inter klimato kaj ekscentrecaj variadoj.<ref name="Wunsch2004">{{cite journal|first=Carl|last=Wunsch|title=Quantitative estimate of the Milankovitch-forced contribution to observed Quaternary climate change|journal=Quaternary Science Reviews|volume=23|year=2004|pages=1001–12|doi=10.1016/j.quascirev.2004.02.014|issue=9–10|bibcode=2004QSRv...23.1001W}}</ref>
=== La problemo de la malforkiĝita pinto ===
La '''problemo de la malforkiĝita pinto''' rilatas al la fakto ke la ekscentreco havas malkonfuzajn variadojn je periodoj de 95.000 jaroj kaj de 125.000 jaroj. Sufiĉe longa kaj bone datita rekordo de la klimataj ŝanĝoj devus povi solvi ambaŭ frekvencojn.<ref>{{cite journal|vauthors=Zachos JC, Shackleton NJ, Revenaugh JS, Pälike H, Flower BP|title=Climate response to orbital forcing across the Oligocene-Miocene boundary|journal=Science|volume=292|issue=5515|pages=27–48|date=April 2001|pmid=11303100|doi=10.1126/science.1058288|url=http://www.scencemag.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=11303100|bibcode=2001Sci...292..274Z}}</ref> Tamen, kelkaj esploristoj interpretas ke la klimataj registroj de la lasta miliono da jaroj montras nur ununuran spektran pinton je periodeco de 100.000 jaroj
== Pasinteca kaj estonteca stato ==
[[Dosiero:InsolationSummerSolstice65N.png|eta|500x500ra|Pasinteco kaj estonteco de la taga averaĝa sunradiado ĉe la supro de la atmosfero je la tago de la somera solstico, ĉe latitudo 65º N. La verda kurbo premisas ekscentrecon fiksitan en 0. La ruĝa kurbo uzas la faktan (antaŭditan) valoron de e. La blua punkto priskribas la nunajn kondiĉojn, je 2 kilojaroj A.D.]]
Nuntempe, la [[perihelio]] okazas dum la suda somero kaj la
La orbitalaj variadoj estas antaŭvideblaj,<ref name="Varadi2003">{{cite journal|author1=F. Varadi|author2=B. Runnegar|author3=M. Ghil|title=Successive Refinements in Long-Term Integrations of Planetary Orbits|journal=The Astrophysical Journal|volume=592|year=2003|pages=620–630|url=http://astrobiology.ucla.edu/OTHER/SSO/SolarSysInt.pdf|format=PDF|doi=10.1086/375560|bibcode=2003ApJ...592..620V}}</ref> do ajna modelo kiu rilatigas la orbitalajn variadojn al la klimato povas esti ekszekvita por antaŭdiri la estontecan klimaton. Tamen, la meĥanismo per kiu la orbita devigo influas la klimaton ne estas bone komprenita; kaj la homa aktiveco (antropogenaj efektoj) povas ankaŭ influi la klimaton. En la plej rimarkinda antropogena ekzemplo, la orbita devigo –pelita de la
La kvanto de sunradiado en la Norda Duonglobo ĉe 65° N ŝajnas esti rilatigita kun okazaĵo de glaciiĝoj. Astronomiaj kalkuloj montras ke la somera sunradiado ĉe 65° N devus pliiĝi laŭgrade dum la proksimaj 25.000 jaroj.<ref>{{cite web|url=http://www.ncdc.noaa.gov/paleo/milankovitch.html|title=NOAA Paleoclimatology Program – Orbital Variations and Milankovitch Theory|publisher=}}</ref> Dum la proksimaj 100.000 jaroj, la orbita ekscentreco estos malalta ol la aktuala valoro. La ŝanĝoj en la somera sunradiado ĉe la Norda Duonglobo estos regitaj de la ŝanĝoj en aksa dekliniĝo ε. Neniu malpliiĝo en la somera sunradiado ĉe 65° N, sufiĉa por kaŭzi glaciperiodo, estas atendita dum la proksimaj 50.000 jaroj.
== Efikojn preter la Tero ==
Oni estas eltrovinta ke aliaj planedoj en la Sunsistemo havas Milankoviĉ-ciklojn. Plejparte, tiuj cikloj ne estas tiel intensaj aŭ kompleksaj kiel la tera cikloj, sed ili havas tutmondan geologian efikon sur la movado de moveblaj solidoj kiel akvo, nitrogenaj glacioj aŭ hidrokarbonaj lagoj. La konataj koncernitaj planedoj estas:
'''Marso'''
| |||