Dissolvo de Sovetunio: Malsamoj inter versioj

La [[Sovetunio|Unio'''dissolvo de Sovetaj Socialistaj Respublikoj]] (USSR) estisSovetunio''' oficiale dissolvitaokazis la {{daton|25|12|1991}}. Tio okazigisestigis la kreadon de la 15 [[respublikoj de Sovetunio]] kiel sendependaujsendependaj [[suverena ŝtato|suverenaj ŝtatoj]]. La dissolvo de la plej granda komunista ŝtato en la mondo markis ankaŭ la finon de la [[Malvarma Milito]].

Post la forigo de [[Nikita Ĥruŝĉov|Ĥruŝĉov]] en [[1962]], [[Leonid Breĵnev]] regis Sovetunion inter [[1964]] gis [[1982]]. Lia reĝimo ŝajnis kiel "stabiligitastabila", sed sociaj kaj ekonomikaj reformoj fakteiom nepost estisiom kondukintaĉesis. Tiu epoko nomis poste '''"la jarojn de stagnado"'''.

Por Sovetunio, la [[1970-aj jaroj]] estis stabiligitastabila epoko. Dum la malstreĉiĝa epoko (Détente), [[Jimmy Carter]] adminstrado de [[Usono]] estis moderigita al Sovetunio. La 26-an de majo [[1972]] Usono kun Sovetunio subskribis Intertraktojn depri Limigo de Strategiaj Armiloj (SALT-1). En [[1975]] Antaŭla ŝtatoj subskribis [[Helsinka Interkonsento|Interkonsenton de Helsinko]]. Sed Ĉefecogranda parto de Sovetuniola opinniis,sovetia tiujpolitika politikojelito dekonsideris Usonotion estisusona submetiĝacedo politikokaŭzita porde malvenko deen la [[Vjetnama milito]]. En [[1979]] Sovetunio lanĉis invasionengaĝiĝi en [[Afganio|Afganistano militon en Afganio]]. Tio decido finis politikapolitikan Détentemalstreĉiĝon kun Usono, kaj rezultisvenigis Reaganal administradopotenco [[Ronald Reagan|Reagan]]-registaron, kiokiu estis pli malcedema al Sovetunio.

Dum la [[1980-aj jaroj]], [[Soveta-afganala milito|Afgana milito]] kaj [[Vetarmado|Vetarmado]] sedkun Usono]] kreissekvigis pezajpezajn ekonomiajekonomiajn perdojperdojn en Sovetia Ekonomioekonomio. TiuTiuj perdoj kun Recesio de Ekonomiorecesio kreis malabundecojn de produktoj kaj deficitodeficiton de buĝeto. Malalta kosto de [[petrolo]] en 80la 1980-jaroj ankaŭ akcelis ekonomikaekonomikan krizokrizon de Sovetunio.<ref>[http://echo.msk.ru/programs/albac/44499/ Почему рухнула советская империя?]</ref>

En [[1985,]] mortis [[Konstantin Ĉernenko]], mortisposteulo de Leonid Breĵnev. [[Politburoo]] konsciiĝis rekonigispri maljunigomaljuniĝo de la partia ĉefeco.estraro, Lado la 15-an de marto 1985 Politburooĝi elektis [[Miĥail Gorbaĉov]] kiel Ĝenerala sekretario. Gorbaĉov estis juna burokrato, kiu estisantaue laborinta sub Andropov. Li komencis reformajpolitikajn politikojkaj ekonomiajn reformojn, konatajn kiel [[Perestrojko]] kaj [[Glasnost]]. [[Parollibereco]] kaj Esprimlibereco kreskis laŭgrade dum lalia Gorbaĉovregado: Cenzuro de kulturo estis liberigitamalpliiĝis, multaj malpermisitaj kulturaj kunmetaĵojverkoj estis permisintapublikigitaj. Tamen, tiuj reformoj provokis debatodebatojn inter reformistoj kaj konservativuloj, evidentekiuj grandparte apartenis al [[Nomenklaturo|Nomenklaturojnomenklaturo]].

DumDume lakreskis politikojpopolaj laprotestoj liberaligo,kontraŭ popolo en socialismaj ŝtatoj kritikis aŭtoritatan kaj diktatan registaron kajparti partionregado. Inter jaroj 1985 kaj [[1989]] popolajili protestoj grandiĝiskreskis en tiujla socialismaj landoj, kaj en 1989 multaj ŝtatoj democratiigisspertis postpovoŝanĝojn sekde de la [[revolucioj de 1989|popolaj revolucioj]]. Novembre 1989, falis la [[Berlina muro]] faligis.

DisfaloFalo de socialismajde la komunismaj ŝtatojreĝimoj kaj [[Germania reunuiĝo]] effektisefikis al la politika situacio en Sovetunio. En multaj sovetaj respublikoj naciismanaciismaj movadomovadoj grandiĝiskreskis, popolaj protestojplendoj por sendependencosendependiĝo okaziĝismultiĝis. MarteEn marto kaj majemajo [[1990]], Baltiala baltaj respublikoj (Estonio, Litovio, Latvio) proklamis sendependenconsendependiĝon elde Sovetunio. Sovetunio okupis tiujnEn ŝtatojn en 1940, post la [[Pakto Ribbentrop-Molotov]]. Augusteaŭgusto [[Kartvelio]] proklamis retironforiron el Sovetunio. PorPro sendependencotiuj de respublikoj,okazaĵoj konservativaj politikistoj publike kondamnis Gorbaĉov.

En 1990, [[Kongreso de Popolaj Deputitoj]] de USSR permesisaprobis reformoreformon de federaciala federaciaj registaro kaj strukturo. La 17-an de marto [[1991]] okazis popolatutnacia referendumo pri daŭra ekzistoekzistado de la ŝtato. El80% de la voĉdonrajtaj civitanoj 80% partoprenis ĝin. En USSRkaj 77,85% voĉdonis por konservo de Sovetuniojese. Sed respublikoj, kiuj proklamis sendependencon antaŭ la referendumo, kiel(Estonio, BaltiaLitovio, respublikoj kajLatvio, Kartvelio, Armenio, Moldavio) refuzis partoprenonokazigi ĝin sur siaj teritorioj. Post la referendumo, Gorbaĉov kaj respublikaj prezidentoj planis subskribosubskribi denovan Novaunian unia traktato. Subskribo de traktato estis planitatraktaton la 20-an de augustoaŭgusto [[1991]].

Tamen, Lala [[19-an de aŭgusto]] [[1991]] en Moskvo grupo de altpostenuloj faris provon restarigi sovetan regadon. Tiu provo estas konata kiel [[Aŭgusta puĉo]]. CeloĜia de la putĉocelo estis haltigo dehaltigi la reformoj, komencitaj en [[1990]]-1991,reformojn kaj konservo dekonservi la unuecaunuecan sovetasovetian ŝtatoŝtaton. Per fiasko de la putĉopuĉo fiaskis Sovetuniopost kieltri ŝtatotagoj.

La [[8-an de decembro]] [[1991]] ŝtatestroj de Ukrainio, Belorusio kaj Rusio subskribis ''Interkonsenton pri fondo de la Komunumo de Sendependaj Ŝtatoj'', pliankaŭ konata en medioj kiel ''Beloveĵa interkonsento''. En tiu dokumento la tri ŝtatestroj "konstatis" disfalon de Sovetunio<ref>[http://sng.rian.ru/688/news250433.html Соглашение о создании Содружества Независимых Государств]</ref> kaj proklamis kreon de [[KSŜ]].

La [[25-an de decembro]] [[1991]] Sovetasovetia Prezidento,prezidento [[Miĥail Gorbaĉov]] anoncis sian eksiĝon. La flago de Sovetunio super [[Moskva Kremlo|Kremlo]] estis deprenita, ĝin anstataŭis la trikolora [[flago de Rusio]]. La sekvan tagon kunvenis la [[Supera Soveto de Sovetunio]] (en ĝi tiam restis ĉefe deputitoj de aziaj respublikoj, tamen la kunveno estis [[kvorumo|kvoruma]]) kajkiu faris kelkajn decidojn pri ekzistoĉeso de Sovetunio. Tiu dato, la [[26-ana de decembro]], estas kutime konsiderata kiel la dato de disfalo de Sovetunio, kvankam kelkaj sovetiaj strukturoj (i. a.interalie Gosstandart) ankoraŭ funkciis en [[1992]].