Alpoj: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e esperantigis sintakson per AWB |
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Anstataŭigo de ne plu uzota Ŝablono:EL; vidu VP:DT en Marto 2017; kosmetikaj ŝanĝoj |
||
Linio 173:
La akra vetero en la Alpoj estis studita ekde la 18a jarcento; partikulare la veteraj modeloj kiaj la sezona [[Feno|fen-vento]]. Nombraj veter-stacioj estis starigitaj en la montoj el la komenco de la 20a jarcento, havigante kontinuajn datumojn por klimatologoj.<ref name="Ceben 22–24">Ceben (1998), 22–24</ref> Kelkaj el la valoj estas tre aridaj kaij la valo [[Aosta]] en Italio, la [[Maurienne]] en Francio, la [[Valais]] en Svisio, kaj norda [[Tirolo (Aŭstrio)|Tirolo]].<ref name="Ceben 22–24" />
La areoj kiuj ne estas aridaj kaj ricevas altajn precipitaĵojn suferas periodajn [[inundo]]jn pro rapida [[neĝofandado]] kaj granda akvelverŝado.<ref name="Ceben 1998, 31"/> La ĉefaj precipitaĵoj en la Alpoj gamas el malalto de
La Alpoj povas esti dividitaj en kvin klimataj zonoj, el kiuj ĉiu havas diferencan vegetaĵaron. La klimato, plantovivo kaj bestovivo varias inter diferencaj sekcioj aŭ zonoj de montoj. La plej malalta zono estas la zono de montetoj, kiu ekzistas inter 500 kaj 1000 m, depende de la loko. La zono de [[Montano (ekologio)|montano]] etendas el 800 al 1,700 m, sekve de sub-Alpa zono el 1,600 al 2,400 m. La Alpa zono, etende el la [[arbolinio]] al la neĝolinio, estas sekvata de la glacia zono, kiu kovras la glaciigitajn areojn de la monto. Klimataj kondiĉoj montras variantojn ene de samaj zonoj; por ekzemplo, veterkondiĉoj ĉe la pinto de montovalo, etende rekte el la pintoj, estas pli malvarmaj kaj pli akraj ol tiuj de la enirejo de valo kiu tendencas esti malpli akra kaj ricevas malpli neĝofalo.<ref>Viazzo (1980), 17</ref>
Linio 208:
[[Dosiero:Parnassius phoebus.jpg|eta|maldekstra|La alpa [[Apolon-papilio]] adaptiĝis al alpaj kondiĉoj.]]
Reptilioj kiaj [[Vipuredoj|vipuroj]] kaj [[Vipuredoj|viperoj]] loĝas ĝis la neĝolinio; ĉar ili ne povas elteni la malvarmajn temperaturojn ili vintrumas subtere and alŝutas varmon sur rokaroj.<ref name = "Shoumatoff95ff">Shoumatoff (2001), 96</ref> La
Nombraj specioj de [[noktopapilio]]j vivas en Alpoj, kelkaj el kiuj ŝajne evoluis en la sama habitato ĝis antaŭ 120 milionoj da jaroj, longe antaŭ la Alpoj kreiĝis. La blueca [[papilio]] ''Cupido minimus'' povas ofte esti vidata trinkanta el la neĝofandado; kelkaj specioj de bluaj noktopapilioj flugas tiom alte kiom ĝis 1,800 m.<ref>Shoumatoff (2001), 93</ref> La papilioj tendencas esti grandaj, kiaj tiuj el la hirundovosta genro ''Parnassius'' al kiu apartenas la [[Apolono-papilio]], kun habitato kiu havas teritoriojn ĝis 1,800 m. Dekdu specioj de [[skarabo]]j havas habitatojn ĝis la neĝolinio; la plej bela kaj iam kolektita pro siaj koloroj sed nun protektita estas ''[[Rosalia alpina]]''.<ref>Shoumatoff (2001), 91</ref> Araneoj, kiaj la granda [[luparaneo]], vivas super la neĝolinio kaj povas esti vidata tiom alte kiom ĝis 4,00 m. [[Skorpio]]j povas troviĝi en la Italaj Alpoj.<ref name="Shoumatoff88ff" />
Linio 233:
** Franca Nacia Parko [[La Vanoise]]
== Transportoj ==
[[Gotarda Baza Tunelo]] (GBT) estas 57,1 km longa fervojtunelo tra la Alpoj kies norda enirejo situas en [[Erstfeld]] kaj la suda enirejo situas en [[Biasca]] (Svislando). Ĝi estas la plej longa fervojtunelo en la mondo.
Linio 287:
== Eksteraj ligiloj ==
{{projektoj|commonscat=Alps}}
{{Ligiltabelo Montaroj de Francio}}
| |||