Vikipedio

Salvador Allende: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Linio 11:
'''Salvador ALLENDE''', plennome: Salvador Allende Gossens (naskiĝis la [[26-a de junio|26-an de junio]] [[1908]] en [[Valparaíso]], mortis la [[11-a de septembro|11-an de septembro]] [[1973]] en [[Santiago de Chile|Santiago]]), estis la unua socialista prezidanto de [[Ĉilio]].
 
Allende, naskita en familio de la supera meza [[klaso]], doktoriĝis en [[medicino]] en [[1932]] ĉe la Universitato de Ĉilio, kie li aktivis estante [[marksismo|marksisto]]. En [[1933]] li partoprenis la fondon de [[Socialista Partio de Ĉilio]]. Post elekto en la ĉambron de la delegitoj en [[1937]], li kunlaboris (1939–42) estante [[ministro]] pri [[sano]] en la liberala-maldekstra [[koalicio]] de prezidento [[Pedro Aguirre Cerda]]. [[1945]] Allende gajnis unuan fojon (el kvar) mandaton en la ĉambro de la senatanoj.
 
En [[1952]] Allende kampanjis unuafoje pri la prezidanteco. Duan fojon en [[1958]], kiam kun la subteno de socialistoj kaj komunistoj li atingis la duan rangon post la konservativa-liberala kandidato Jorge Alessandri. En 1964 lin decide distancigis kristandemokrato [[Eduardo Frei]]. En [[1970]] Allende sukcesis kiel kandidato de Unuiĝo de la Popolo, bloko el socialistoj, komunistoj, radikaluloj kaj kelkaj kristandemokratoj. En konkurenco kun du pliaj kandidatoj li gajnis 36,3 procentojn de la voĉoj. Manke de [[majoritato]] lian elekton devis konfirmi la kongreso, en kiu ekzistis forta dekstra [[opozicio]]. Tamen tiu konfirmo okazis la {{daton|20|oktobro|1970}} post kiam Allende garantiis subteni 10 konstituciajn [[amendo]]jn de la kristandemokratoj.
 
[[Dosiero:S.Allende 7 dias ilustrados.JPG|7 dìas ilustrado|maldekstra]]
Linio 21:
Allende plu ĝuis la subtenon de multaj laboristoj kaj kamparanoj; lia koalicio gajnis 44 procentojn de la voĉoj ĉe la elekto al la kongreso en marto [[1973]]. Kun subteno flanke de [[CIA]], armea [[puĉo]] sub la gvido de [[generalo]] [[Augusto Pinochet]] renversis lian registaron je la [[11-a de septembro]] de la sama jaro. La prezidantan palacon alpafis kaj aviadiloj kaj tankoj, dum ene Allende kun malmultaj kunlaborantoj kaj gardistoj prepariĝis je defendo. Antaŭ la fona knalado de [[pafo]]j kaj eksplodoj li direktis kun trankvila voĉo lastan paroladon al la publiko. Li parolis pri sia amareco pro la perfido de la armea gvidantaro, pri tio, ke li ne kapitulacos kaj ke li estas konvinkita, ke iam junaj homoj denove libere iros tra larĝaj aleoj. Post la konkero de la prezidanta palaco Moneda oni forportis la kadavron de Allende kaj kaŝe enterigis ĝin en sekreta loko. Pri la kaŭzo de lia morto estis kontroverso. Laŭ raporto de atestanto memmortigo estas tre verŝajna. En 1990 la korpaj restaĵoj de prezidanto Allende estis solene enterigitaj en Santiago.
 
La {{daton|23|majo|2011}} liaj restaĵoj estis elterigitaj por ke speciala medicinista komisiono difinu, ĉu li sinmortigis aŭ estis pafmortigita dum la puĉo de 1973.<ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/05/23/allende/ В Чили эксгумировали останки Альенде] {{ru}}</ref> Evidentiĝis, ke li memmortigis sin. La rezulton de la esploro anoncis lia filino, [[Isabel Allende (politikistino)|Isabel Allende]], socialista senatorino de Ĉilio.
 
== Vidu ankaŭ ==
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Salvador_Allende"