Nacia Asembleo por Kimrio: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Eriketo (diskuto | kontribuoj)
Linio 1:
La '''Nacia Asembleo por Kimrio''' (angle ''National Assembly for Wales'', kimre ''Cynulliad Cenedlaethol Cymru,'' ofte konata laŭ la nomo ''Kimra Asembleo'') estas decentrigitadiscentrigita asembleo kiu havas la povon fari leĝaron en [[Kimrio]].
 
La Asembleo enhavas 60 membrojn, kiuj nomiĝas Asembleaj Membroj aŭ AM-oj (''Assembly Members'' en la angla kaj ''Aelodau y Cynulliad'' en la kimra). Ekde 2011, Asembleoj Membroj estas elektitaj por kvin jaroj laŭ Aldona Membro-Sistemo: 40 Membroj reprezentas geografiajn elektodistriktojn kaj elektiĝas laŭ la sistemo de plurnombra majoritato; 20 Membroj representas kvin elektoregionojn kaj elektiĝas laŭ la [[sistemo d'Hondt]] por proporcia balotado.
La Asembleo establiĝis per la [[leĝo pri la regado de Kimrio]] de 1998, kiun faris la laborista majoritato en la brita parlamento, sekve al [[referendumo]] en 1997. La kampanjo por ''jes''-rezulto en la referendumo estis subtenata de la [[Kimra Laborista Partio]], [[Plaid Cymru]] (kimra naciisma partio), la [[Liberala Demokrata Partio]] kaj multaj aliaj sociaj grupoj. La [[Konservativa Partio]] estis la sola granda politika partio en Kimrio kiu kontraŭis aŭtonomecon. La voĉdonado en 2003 rezultis en asembleo, en kiu virinoj okupas duonon de la seĝoj. Oni kredas, ke estis la unua fojo, ke voĉdonado al la leĝofara povo rezultis en egala reprezentado de virinoj.<ref>[http://www.guardian.co.uk/guardianpolitics/story/0,3605,948552,00.html Women win half Welsh seats]: By Nicholas Watt, '''The Guardian''', 3 May 2003. Retrieved 7 July 2006.</ref> Sekve al speciala voĉdonado en la distrikto Blaenau Gwent en 2006 la Asembleo nun konsistas el 29 viroj kaj 31 virinoj, donante majoritaton al la virinoj.
 
La Asembleo establiĝis per la [[leĝo pri la regado de Kimrio|leĝo pri la Regado de Kimrio]] de 1998, sekve al [[referendumo]] en 1997. La Asembleo, tamen, ne havis leĝpovon fari leĝojn ĝis ĝi gajnis limigitan leĝpovon per la Leĝo pri la Regado de Kimrio de 2006. La leĝpovo pli fortiĝis post referendumo la 3-an de marto 2011, kiu permesis sendependan leĝfaradon (sen konsulti la Parlamenton de la Unuiĝinta Reĝlando) rilate al 20 decentrigitaj fakoj.<ref>http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-politics-12648649</ref>
 
== Historio ==
En 1964 kreiĝis la Kimra Oficejo, fako de la Brita registaro, kiu efektive kreis la bazon por teritoria regado de Kimrio.<ref>''[http://web.archive.org/web/20041024124821/http://www.bbc.co.uk/wales/history/sites/nation/pages/new_nation01.shtml The road to the Welsh Assembly]'' from '''BBC [http://www.bbc.co.uk/wales/history/ Wales History]''' website. Retrieved 23 August 2006.</ref> En 1969, la Laborista Registaro de [[Harold Wilson]] starigis La Reĝan Komision pri la Konstitucio esplori eblecojn por disvolvigodiscentrigiĝo de regadoregpovo por Skotlando kaj Kimrio.<ref name="devolution" >[http://www.dca.gov.uk/constitution/devolution/ukdev.htm#part3 Devolution in the UK]: ''Department for Constitutional Affairs''. Brita ŝtatretejo. Retrovita la 9-an de Julio 2005.</ref> Ĝi publikigis ĝiajn rekomendojn en 1973 kiu raporto kondukis en 1974 al [[White Paper]] (deklaro de registara politiko) ''Democracy and Devolution: proposals for Scotland and Wales'' (Demokratio kaj DisvolvigoDiscentrigiĝo: proponoj por Skotlando kaj Kimrio".)<ref name="devolution" /> Kimraj voĉdonantoj malakceptis la proponojn je majoritato de kvar kontraŭ unu en referendumo en 1979. <ref>[http://www.bbc.co.uk/politics97/devolution/wales/briefing/79referendums.shtml The 1979 Referendums]: '''BBC website'''. Retrovita la 9-an de julio 2006.</ref> La aktuala Asembleo stariĝis post referendumo okazinta la 18-an de septembro 1997. <ref>[http://www.bbc.co.uk/politics97/analysis/rozenberg2.shtml Politics 97] by Joshua Rozenberg: '''BBC website.''' Retrovita la 9-an de julio 2006.</ref> La proponoj de la Laborista Registaro por disvolvigadodiscentrigiĝo akceptiĝis je majoritato de 6,721 de 1,112,117 voĉdonoj (50.3% kontraŭ 49.7%).<ref>[http://www.bbc.co.uk/politics97/devolution/wales/live/index.shtml Welsh Referendum Live - The Final Result]: '''[[BBC]] Website'''.</ref>
En sia deklaro pri politiko "A Voice for Wales" (Voĉo por Kimrio) en 1997, la Laborista Registaro rezonis ke Asembleo estus pli demokrata ol la Kimra Oficejo. Dum dekunu jaroj antaŭ 1997 Ŝtatsekretario por Kimrio, kiu ne reprezentis Kimran elektodistrikton ĉe la Brita Parlamento, reprezentis Kimrion ĉe la Ekzekutivaro de la Unuiĝinta Reĝlando. <ref>[http://www.comisiwnrichard.gov.uk/content/template.asp?ID=/content/evidence/oral/wlga/index-w.asp Evidence to Richards Commission] of Cllr Russell Goodway. 10 July 2003. Retrovita la 9-an de julio 2006.</ref>
 
En 1998 oficiale establiĝis la Nacia Asembleo por Kimrio per Leĝo pro la Regado de Kimrio fare de la [[Parlamento de la Unuiĝinta Reĝlando]].
La 1-an de marto 2006, (La Tago de Sankta Davido), la nova Asemblejo ĉe la Kardifa marborda kvartalo, la "Senedd", desegnita de Richard Rogers, estis oficiale malfermita fare de [[Elizabeto la 2-a]].<ref name="opening" >[http://www.publicinformation.wales.gov.uk/scripts/viewnews.asp?NewsID=581 The New National Assembly for Wales Senedd opened on St David’s Day] National Assembly for Wales, Public Information page. Retrovita la 4-an de majo 2006</ref>
 
== Senedd ==
La Asemblejo troviĝas en la golfejo de Cardiff kaj often nomiĝas ''Senedd'' (kimra vorto kiu signifas Parlamento). Ĝi enhavas debatejon kaj komitatejojn.
 
La 1-an de marto 2006, (La Tago de Sankta Davido), la Asemblejo konstruaĵo estis oficiale malfermita fare de la Reĝino [[Elizabeto la 2-a]].<ref name="opening">[http://www.publicinformation.wales.gov.uk/scripts/viewnews.asp?NewsID=581 The New National Assembly for Wales Senedd opened on St David’s Day] National Assembly for Wales, Public Information page. Retrovita la 4-an de majo 2006</ref>
 
== Regpovoj kaj stato ==
[[Dosiero:Senedd Wales gallery.jpg|thumb|250px|La konstruaĵo de la Nacia Asembleo por Kimrio]]
La NaciaĈefministro Asemblode konsistasKimrio, el[[Carwyn 60Jones]] elektitajestras membroj.la Iliekzekutivaron uzasde la titolonAsembleo, "Assemblyla Member[[Kimra (AM)" (Asemblea Membro - ''Aelod y Cynulliad'' (AC) en la kimra)Registaro]].<ref name="wales.gov.uk">''[http://www.adviceguidewales.orggov.uk/n6morganicabinet/walescontent/your_rightsmembers/civil_rights/national_assembly_for_walescabinet-members-e.htm The National Assembly for Wales], Civil rights - In Wales, Advice guide, Organization]'''[[Citizens AdviceCabinet Bureau]]'''.Members, RetrovitaWelsh [[2006-07-13]].Assembly</ref>
 
La Ĉefministro de Kimrio, [[Rhodri Morgan]] estras la ekzekutivaron de la Asembleo, la [[Kimra Asemblea Registaro]].<ref name="wales.gov.uk">''[http://www.wales.gov.uk/organicabinet/content/members/cabinet-members-e.htm National Assembly for Wales, Organization]'' Cabinet Members, Welsh Assembly</ref>
 
La ekzekutivaro kaj publikaj administrantoj estas bazitaj ĉe la Cathays Park kvartalo de [[Kardifo]]. La Asembleaj Membroj, la Asemblea Parlamenta Servo kaj la oficistoj de ministroj estas bazitaj ĉe la Golfeto de Kardifo.<ref>[http://www.direct.gov.uk/Gtgl1/GuideToGovernment/DevolvedAndLocalGovernment/DevolvedAndLocalGovernmentArticles/fs/en?CONTENT_ID=4003262&chk=TcEHWp National Assembly for Wales and Welsh Assembly Government] in ''Guide to government: Devolved and local government'', '''[http://www.direct.gov.uk Directgov]''', UK state website. Retrovita [[2006-07-13]].</ref><ref>[http://www.wales.gov.uk/assemblybuilding/index.htm Assembly Building]: Kimra registara retejo. Retrovita [[2006-07-13]].</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/4686944.stm New assembly building opens doors]: '''[[BBC]] News''', la 1an de marto 2006. Retrovita [[2006-07-13]].</ref>
 
GravaĜis 2007, grava trajto de la Nacia Asembleo estasestis ke estas nek leĝa nek konstitucia apartigo de la leĝaj kaj ekzekutivaj funkcioj,; ĉar estasestis unu korpora ento. Eĉ kompare kun aliaj parlamentaj sistemoj kaj aliaj disvolvitaj reĝlandoj de la Unuiĝinta Reĝlando, ĉi tio estasestis tre malkutima. Fakte, tamen, estas ia ĉiutaga apartigo kaj la nomoj "Asemblea Registaro" ("Assembly Government") kaj "Asemblea Parlamenta Servo" ("Assembly Parliamentary Service") estas uzitaj distingi inter la du partoj. La Regado de Kimrio Akto 2006, kiu efikos ekde post la Asemblea Elektado en 2007, reguligos la apartigon.
 
Leĝo por la Regado de Kimrio 2006, kiu efikis ekde post la Asemblea Elektado en 2007, reguligis la apartigon kaj donis al la Asembleo leĝpovon. Referendumo la 3-an de marto 2011 plifortigis la leĝpovon kiu permesis sendependan leĝfaradon (sen konsulti la Parlamenton de la Unuiĝinta Reĝlando) rilate al 20 discentrigitaj fakoj.
Kvankam la Asembleo estas leĝpova, ĝi aktuale ne posedas primarajn leĝpovojn aŭ fiskpovojn. Tiuj povoj estas rezervitaj por la Parlamento de la [[Unuiĝinta Reĝlando]]. Verŝajne tiu pozicio ŝanĝiĝos post la ekefiko de la Regado de Kimrio Akto 2006. Tial la aktualaj leĝo-povoj de la Asembleo estas malpli ol la plejmulto da aliaj subsuverenaj ŝtataj leĝopovaj instancoj, kiel la Skota Parlamento aŭ ŝtat-leĝopovaj instancoj en Usono.
 
== Discentrigitaj fakoj ==
La Asembleo havas la rajton fari duanrangan leĝadon pri disvolvitaj temoj. Foje eblas uzi duanrangan leĝadon amendi primaran leĝadon; tamen gis nun tia uzado estas tre limigita.
La Nacia Asembeo por Kimrio rajtas fari leĝojn pri la 20 fakoj listigitaj en la Leĝo por la Regado de Kimrio 2006:
* Agrikulturo, fiŝkaptejoj, arbara mastrumado, kaj rura disvolvigo
* Akvo kaj Inundpreventado
* Antikvaj monumentoj kaj historiaj konstruaĵoj
* Ekonomia disvolvigo
* Edukado kaj trejnado
* Fajrestingado kaj Savsistemoj
* Kimra Lingvo
* Kulturo
* Loĝado
* Loka Registaro
* Manĝaĵo
* Medio
* Publika Administrado
* Sanservoj
* Sociala Sekureco
* Sporto kaj Libera Temp
* Turismo
* Vojoj kaj transportaj rimedoj
* Urba kaj rura planado
 
== Presidanta Oficiro/Llywydd ==
Notinda estas ke la plejmulto da duonrangaj leĝpovoj estis donitaj al la ekzekutivaro per primara leĝado. Tial, foje la Asembleo havas pli vastajn leĝpovojn ol oni supozus.
La Prezidanta Oficiro de la Nacia Asembleo por Kimrio estas [[Elin Jones AM]]. La Vicprezidanta Oficiro estas Ann Jones AM.
 
== Nuna konsisto ==
Ekzemple:
{| class="wikitable"
 
|+
En 2003, la Asembleo malfruigis elektojn al lokaj konsilantaroj de unu jaro uzante duonrangajn leĝpovojn, por eviti konflikton kun la dato de elektoj al la Asembleo.
| colspan="2" |'''Partio'''
 
|'''Membroj'''
Kvankam teorie la Asembleo ne havas la povon varii impostojn, gi efektive havas kelkajn tre restriktitajn povojn pri impostoj. Ekzemple, en Kimrio, same kiel en Anglio, la tarifoj por ‘Konsilantara Imposto’ (loka imposto) establiĝas fare de lokaj instancoj. La Asembleo, tamen, plejparte difinas la monatribunivelon al tiuj lokaj instancoj kaj tial povas nedirekte influi lokajn impostojn.
|-
 
|
Rilate al kostoj por registaraj servoj, la Asembleo ankaŭ havas iom da diskreteco. Notindaj ekzempleroj kie la Asembleo uzas tiun discretecon kaj malsimilas ol aliaj partoj de la UR inkluzivas :
|[[Kimra Laborista Partio|Laborista Partio]]
# ''Kostojn por sanreceptoj en Kimrio'' – ĉi tiuj nun multe malpli kostas ol alie en Britio.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/3706876.stm Q and A: Welsh prescription prices]: '''[[BBC]] News''', la 1an de marto 2004. Retrovita [[2004-07-13]].</ref>
|'''29'''
# ''Kostojn por Universitata Instruado'' – malsimilas por kimrio-enloĝantaj studentoj kiuj studas ĉe kimraj universitatoj kompare kun studentoj de aliaj lokoj aŭ kiuj studas alie en Britio.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/4119268.stm Q&A: Welsh top-up fees]: '''[[BBC]] News''', la 22an de marto 2005. Retrovita [[2005-07-223]].</ref>
|-
# ''Kostojn por Rezideja Flegado'' – En Kimrio estas fiksita kontribusumo al flegado kostoj (kiu plimalpli egalas al la plej alta nivelo de kontribusumo en Anglio) por tiuj kiuj bezonas rezidejan flegadon.<ref>
|
[http://www.nhfa.co.uk/objects/downloads/NHFA_news.pdf "NHS Continuing Care - Commons Health Select Committee"], ''News and Views - NHFA''. Retrovita [[2006-11-10]].</ref>
|[[Kimra Konservisma Partio|Konservisma Partio]]
 
|'''12'''
Kimrio havas la jenan modelon de pli limigitaj leĝpovoj parte ĉar ĝi havas la saman leĝsistemon al [[Anglio]] ekde [[1536]] kiam ĝi estis aneksita fare de Anglio. [[Irlando]] kaj [[Skotlando]] neniam aneksiĝis al Anglio kaj tial ĉiam gardis klarajn malsamecojn en siaj leĝsistemoj. La Skota Parlamento kaj la Nord-Irlanda Asembleo (kiam ne suspendita) havas pli profundajn kaj vastajn povojn.
|-
 
|
La Asembleo heredis la povojn kaj buĝeton de la Ŝtatsekretario por Kimrio kaj la plejmulto de la funkcioj de la Kimra Oficejo.
|[[Partio de Kimrujo|Partio de Kimrio]]
 
|'''11'''
== Oficiala Opozicia Partio en la Kimra Asembleo ==
|-
La Oficiala Opozicia partio en la Nacia Asembleo estas [[Plaid Cymru]] (la naciisma partio de Kimrio). La parti-estro estas [[Ieuan Wyn Jones]].
|
 
|[[Partio por la Sendependeco de la Unuiĝinta Reĝlando|Partio por la Sendependeco de la UR]]
== Ministroj ==
|'''5'''
La Ĉefministro estas [[Rhodri Morgan]]. Estas 8 aliaj ministroj:
|-
:Ministro pri Financoj, Loka Registaro kaj Publikaj Servoj: [[Sue Essex]]
|
:Ministro pri Asembleaj Aferoj, Ministro pri Egaleco kaj Ministro pri Infanoj: [[Jane Hutt]]
|[[Kimraj Liberalaj Demokratoj|Liberalaj Demokratoj]]
:Ministro pri Socia Justico kaj Regenerado: [[Edwina Hart]]
|'''1'''
:Ministro pri Sano kaj Sociaj Servoj: [[Brian Gibbons]]
|-
:Ministro pri Entrepreno, Novigado kaj Retoj: [[Andrew Davies]]
|
:Ministro pri Edukado, Dumviva Lernado kaj Lerteco: [[Jane Davidson]]
|Sendependaj
:Ministro pri la Ĉirkaŭaĵo, Planado kaj la Kamparo: [[Carwyn Jones]]
|'''2'''
:Ministro pri Kulturo, la Kimra Lingvo kaj Sporto: [[Alun Pugh]]
|}
<ref name="wales.gov.uk"/>
 
== Konstanta Sekretario ==
La Konstanta Sekretario estas Sir Jon Shortridge. Kun aliaj publikaj oficuloj li subtenas la Ekzekutivaron.
 
== Presidanta Oficiro/Llywydd ==
La Prezidanta Oficiro de la Nacia Asembleo por Kimrio estas Lordo Dafydd Elis Thomas AM. La Vicprezidanta Oficiro estas D-ro John Marek AM.
 
== Notoj ==