Vikipedio

Komunista Partio de Germanio: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 9:
|lando = Germanio
|fondiĝo = [[1919]]
|dissolvo = [[1933]] en [[Nazia Germanio]]<br />[[1946]] en [[Sovetunie okupita zono de postmilita Germanio|Orienta Germanio]]<br />[[1956]] en la [[Federacia Respubliko Germanio]]
|sidejo =
|ideologio = [[Komunismo]]
Linio 18:
|pasinta = jes
}}
La '''Komunista Partio de Germanio''' ([[Germana lingvo{{lang-de|germane]] '''Kommunistische Partei Deutschlands'''}}, mallongigita per '''KPD''') estis [[politika partio]] en [[Germanio]], kiu fondiĝis la 1-an de januaro [[1919]]. La [[partio (politiko)|partio]] ekestis el pluraj maldekstraj-revoluciemaj grupiĝoj, kiuj posta la [[Unua Mondmilito]] unuiĝis kadre de la germania revolucio de novembro 1918. Konataj partianoj inter alie estis [[Rosa Luxemburg]], [[Karl Liebknecht]] kaj [[Ernst Thälmann]].▼
 
== Historio ==
===[[Vajmara Respubliko|Respubliko]] (1919-1933) ===
[[Dosiero:Rosa Luxemburg.jpg|eta|[[Rosa Luxemburg]]]]
[[Dosiero:Karl Liebknecht.jpg|eta|[[Karl Liebknecht]]]]
▲La '''Komunista Partio de Germanio''' ([[Germana lingvo|germane]] '''Kommunistische Partei Deutschlands''', mallongigita per '''KPD''') estis [[politika partio]] en [[Germanio]], kiu fondiĝis la 1-an de januaro [[1919]]. La [[partio (politiko)|partio]] ekestis el pluraj maldekstraj-revoluciemaj grupiĝoj, kiuj posta la [[Unua Mondmilito]] unuiĝis kadre de la germania revolucio de novembro 1918.
 
La Komunista Partio de Germanio fondiĝis en 1919. Fondomembroj estis inter alie [[Karl Liebknecht]] kaj [[Rosa Luxemburg]], kiuj kontraŭis la fondo de [[Vajmara respubliko|nova respubliko]] de [[SPD]]. KPD celis fondi [[socialisma ŝtato|socialisman ŝtaton]] en Germanio.
La partio KPD dekomence komprenis sin kiel revolucia alternativo al la [[socialdemokratio|socialdemokrata]] partio [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]] - ĉefe pro ties subteno al la milito (1-a mondmilito, 1914-1918) - kaj provis dum la demokratie respublikaj jaroj de Germanio inter 1919 kaj 1933 influi la nacian politikon en [[socialismo|socialisman]] direkton, do ŝtatigi la industrion kaj kapitalon, kaj starigi "diktatorecon de la proletaro". La rilato al la [[parlamento|parlamenta]] [[demokratio]] de la lando estis ambigua, ĉar ĝi unuflanke agis kadre de la demokratia politika libereco, sed aliflanke celis anstataŭigi ĝin per socialisma [[Sovetunio|soveta]] respubliko. Ekde la jaro 1919 la partio membris en la [[Komunista Internacio]] ''(Komintern)'', kiun unue dominis [[Lenino]], poste [[Stalino]].
 
KPD dekomence komprenis sin kiel revolucia alternativo al la [[socialdemokratio|socialdemokrata]] partio [[SPD]] (ĉefe pro subteno por [[Unua mondmilito]] de [[Germana Imperiestra Regno|Germana imperio]]). Ekde 1919 KPD membris en la [[Komunista Internacio]].
Konataj partianoj inter alie estis [[Rosa Luxemburg]], [[Karl Liebknecht]] kaj [[Ernst Thälmann]].
 
Dum la [[Vajmara Respubliko]], la ĉefaj politikoj de KPD estis bazita sur [[socialismo|socialisma]] direkto, kiel ŝtatigi la industrion kaj kapitalon, kaj starigi "diktatorecon de la proletaro". Oficiale, KPD paroptrennis en germana parlamento (Reichstag), sed KPD kontraŭis SPD kaj aliajn partiojn. Tiuj politikaj provoj poste iĝis ĉefa kialo de politika destabiliĝo de Respubliko kaj kresko de [[Naziismo]].
Dum la tempo de [[Nazia Germanio]] la partio estis disbatita kaj multaj eksaj partianoj enkarcerigitaj, parte murditaj kaj parte ekziligitaj jam tuj post la ekrego de la nazia partio [[NSDAP]] dum printempo 1933, ĝia gvidanto [[Ernst Thälmann]] malliberigita kaj poste laŭ ordono de Hitlero murdita. Post la fino de la [[Dua Mondmilito]] la partio konsekvence denove permesiĝis flanke de la ŝtatoj [[Sovetunio]], [[Usono]], [[Britio]] kaj [[Francio]] okupantaj Germanion. En [[orienta Germanio]], la sovetunie okupata zono en meza Germanio (la pli orientajn germaniajn teritoriojn ricevis Pollando kaj Sovetunio, tial meza Germanio iĝis "orienta"), la partioj KPD kaj orienta SPD dum aprilo 1946 estis laŭ sovetunia premo unuigitaj al nova partio kun la nomo [[Sozialistische Einheitspartei Deutschlands]], kiu iĝis la ŝtata partio de la komunista ŝtato [[GDR]].
 
Post la "Machtergreifung" (Potenckapto de [[NSDAP]] en 1933), KPD malpermesiĝis kaj multaj partianoj enkarcerigitaj, parte ekzekutitaj kaj parte ekziligitaj. La gvidanto de KPD, [[Ernst Thälmann]] malliberigita kaj poste ekzekutita.
Dum la jaro 1948 en [[okcidenta Germanio]], la zonoj okupataj de [[Usono]], [[Britio]] kaj [[Francio]], unuiĝo de la partio KPD kun la grupiĝo ''Freunde der sozialistischen Einheit'' al nova partio ''Sozialistische Volkspartei'' (socialista popola partio) estis malpermesata de la tri okupaj ŝtatoj. La partio KPD estis reprezentata de parlamentanoj en la unua demokratie elektita parlamento de la [[okcidenta Germanio|FRG]], la "[[Bundestag]]", kies anoj estis elektitaj por oficperiodo de 1949 ĝis 1953. Dum la jaro 1956 la partio malpermesiĝis en okcidenta Germanio. Laŭ la juĝo de la aliaj politikaj partioj reprezentataj en la nacia parlamento la partio KPD kontribuis al la fiaskigo de la parlamenta demokratio post la Unua Mondmiligo, senkritike dependa de la politikaj gvidantoj de [[Sovetunio]] kaj kontraŭa al la demokratia okcidentgermana konstitucio. Inter la politikaj maldekstruloj de Germanio la malpermeso ankoraŭ hodiaŭ estas kritikata.▼
 
=== Post [[Dua mondmilito|milito]] (1945-1990) ===
Dum 1968, la jaro de multaj politikaj ŝanĝiĝoj, iuj eksaj membroj de la partio en Germanio fondis novan komunistan partion kun la nomo [[Deutsche Kommunistische Partei]] (mallongigite do DKP). Krome dum la sekvaj jaroj diversaj etaj komunistaj grupiĝoj novfondiĝis, el kiuj pluraj havis la memdifinon esti la posteuloj de la eksa partio KPD.▼
Post la fino de la [[Dua Mondmilito]] la partio konsekvence denove permesiĝis flanke de la ŝtatoj [[Sovetunio]], [[Usono]], [[Britio]] kaj [[Francio]].
 
En la [[Sovetunio|soveta]] okupata zono, La KPD kaj orienta SPD formigis novan politikan partion, [[Socialista Unueca Partio de Germanio]] en aprilo 1946 laŭ soveta iniciato. SED iĝis la sola gvidanta partio de la komunista ŝtato [[Germana Demokrata Respubliko]].
La '''[[komunista partio]] de [[Germanio]]''' estis fondita en la jaro 1919. Fondomembroj estis inter alie [[Karl Liebknecht]] kaj [[Rosa Luxemburg]]. Grava celo estis la haltigo de la [[Unua Mondmilito]].
 
▲DumEn la jaro 1948 en [[okcidenta Germanio]], laokupataj zonoj okupataj de [[Usono]], [[Britio]] kaj [[Francio]] (kiu poste iĝis Okcidenta Germanio), unuiĝo de la partio KPD kun la grupiĝo ''Freunde der sozialistischen Einheit'' al nova partio ''Sozialistische Volkspartei'' (socialistaSocialista popola partio) estis malpermesata de la tri okupaj ŝtatoj. La partio KPD estis reprezentata de parlamentanoj en la unua demokratie elektita parlamento de la [[okcidenta Germanio|FRG]], la "[[Bundestag]]", kies anoj estis elektitaj por oficperiodo de 1949 ĝis 1953. Dum la jaroEn 1956, la partioKPD malpermesiĝis en okcidenta Germanio. Laŭlaŭ la juĝo de la[[Federacia aliajKonstitucia politikajKortumo partiojde reprezentatajGermanio]]. enLa laKortumo naciajuĝis parlamentoke laideologioj partiokaj KPDpolitikaj kontribuisceloj alde laKPD fiaskigokontraŭis Bazan Juron de laFRG parlamenta(Nuna demokratioKonstitucio postde laGermanio). UnuaKune Mondmiligo,kun senkritike dependamalpermeso de ladekstra-ekstremisma politikajpartio gvidantoj"Socialista deRegna [[Sovetunio]]Partio", kajLa kontraŭamalpermeso alde laKPD demokratiaestis okcidentgermanagrava konstitucio.okazo Interen lapolitika politikaj maldekstrulojhistorio de Germanio la malpermeso ankoraŭ hodiaŭ estas kritikata.
== En okcidenta germanio ==
La KPD povis agi en okcidenta germanio ĝis la malpermeso.
 
▲Dum 1968, la jaroprotestoj de multaj politikaj ŝanĝiĝoj1968, iuj eksaj membroj de la partio en Germanio fondis novan komunistan partion kun la nomo [[DeutscheGermana KommunistischeKomunista ParteiPartio]] (mallongigite do DKP). Krome dum la sekvaj jaroj diversaj etaj komunistaj grupiĝoj novfondiĝis, el kiuj pluraj havis la memdifinon esti la posteuloj de la eksa partio KPD.
== En orienta germanio ==
La komunista partio strebis al unuĝo kun la socialdemokrata partio. Anbaŭ formis SED (Socialisma Unuiĝpartio de Germanio), kiu havis la gvidan rolon en [[GDR]].
 
=== Post [[Germana reunuiĝo|Reunuiĝo]] ===
== En Germanio post 1990 ==
Malgraŭ severaj atakoj, precipe bazita sur la aserto, ke certa persono laboris por la sekreta servo de la GDR ([[STASIStasi]]), la partio estis tre sukcesa sur la niveloj de komunumoj kaj distriktoj. Ĝi havas urbestrojn kaj centon da deputitoj.▼
La [[SED]] ŝanĝis sian nomon al [[PDS (partio)]]. Ĝi perdis la plej grandan nombron de la membroj.
 
La akcepto en la malnovaj federaciaj landoj (do, en la okcidenta Germanio) ne estis granda kaj la partio tie ne sukcesis trasaltig la barilon de 5 % de la voĉoj, kio ĝenerale estas necesa por ricevi parlamentanojn. Tion sukcesis la okcidentgermana partio [[WASG]], kiu ekestis el eksaj socialdemokratoj kaj verduloj, kiuj estis malkontentaj pri la politiko de la Socialdemokrata Partio (SPD), precipe en temoj de paco (partopreno de Germanio en militoj en Afganio kaj Balkanio), ekologio (atomenergio) kaj socio (leĝaro [[Hartz]] kaj la kresko de la nombro de mizeruloj).▼
La [[PDS (partio)]] estis sukcesa ĉefe en la t.n. [[Novaj Federaciaj Landoj]], kiuj egalas al la teritorio de la eksa [[GDR]]. Kelkfoje la partio partoprenis en registaroj. En kelkaj landoj ĝi estis la dua politika forto, antaŭ la socialdemokratoj.
 
La (okcident-) [[Germana Komunista Partio]] (''Deutsche Kommunistische Partei'') post la aliĝoreunuiĝo defariĝis la GDR al la FRG fariĝistutgermana partio tutgermana. <ref>Ĝia programo, decidita en aprilo 2006, ekzistas en Esperanto:▼
▲Malgraŭ severaj atakoj, precipe bazita sur la aserto, ke certa persono laboris por la sekreta servo de la GDR ([[STASI]]), la partio estis tre sukcesa sur la niveloj de komunumoj kaj distriktoj. Ĝi havas urbestrojn kaj centon da deputitoj.
Daŭrigo de la Manifesto. Moderna poziciiĝo de komunista partio. La programo de la Germana Komunista Partio DKP, kun antaŭparolo de [[Helmut Dunkhase]], elgermanigita de [[Vilhelmo Lutermano]], [[Monda Asembleo Socia]] (MAS), 63 paĝoj, ISBN 978-2-918300-54-0.</ref>▼
 
== Referencoj ==
▲La akcepto en la malnovaj federaciaj landoj (do, en la okcidenta Germanio) ne estis granda kaj la partio tie ne sukcesis trasaltig la barilon de 5 % de la voĉoj, kio ĝenerale estas necesa por ricevi parlamentanojn. Tion sukcesis la okcidentgermana partio [[WASG]], kiu ekestis el eksaj socialdemokratoj kaj verduloj, kiuj estis malkontentaj pri la politiko de la Socialdemokrata Partio (SPD), precipe en temoj de paco (partopreno de Germanio en militoj en Afganio kaj Balkanio), ekologio (atomenergio) kaj socio (leĝaro [[Hartz]] kaj la kresko de la nombro de mizeruloj).
{{referencoj}}
 
▲La (okcident-) [[Germana Komunista Partio]] (''Deutsche Kommunistische Partei'') post la aliĝo de la GDR al la FRG fariĝis partio tutgermana. Ĝia programo, decidita en aprilo 2006, ekzistas en Esperanto:
▲Daŭrigo de la Manifesto. Moderna poziciiĝo de komunista partio. La programo de la Germana Komunista Partio DKP, kun antaŭparolo de [[Helmut Dunkhase]], elgermanigita de [[Vilhelmo Lutermano]], [[Monda Asembleo Socia]] (MAS), 63 paĝoj, ISBN 978-2-918300-54-0.
 
== Vidu ankaŭ ==
{{Projektoj|commonscat=Kommunistische Partei Deutschlands}}
'''Famuloj'''
* [[Walter Ulbricht]]
* [[KomunistaKarl partioLiebknecht]]
* [[Rosa Luxemburg]]
* [[Ernst Thälmann]]
 
'''Sekvantoj'''
* [[Socialista Unueca Partio de Germanio]] (1946)▼
* [[Germana Komunista Partio]] (1968)
* [[Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands]]
▲* [[Socialista Unueca Partio de Germanio]]
 
[[Kategorio:Komunista Partio de Germanio]]
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Komunista_Partio_de_Germanio"