Tolkmicko: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kozyra (diskuto | kontribuoj)
Kozyra (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Linio 84:
[[Dosiero:Vistula Lagoon.jpg|thumb|dekstra|La foto de la [[Vistula Laguno]]]]
[[Dosiero:Tolkmicko - Kościół parafialny pw. Św. Jakuba Ap. 01.JPG|thumb|maldekstra|La paroĥa preĝejo de [[Jakobo la pli aĝa]] (Sankta Jakobo Apostolo) en Tolkmicko]]
'''Tolkmicko''' estas urbo en [[Varmia-Mazuria Provinco]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al komunumo Tolkmicko en [[distrikto Elbląski]] kaj situas ĉe la [[Vistula Laguno]] (vidu la apudan mapon kaj la suban foton). En la jaro 2004 en la urbo estis 2766 da loĝantoj.
 
==Historio==
 
=== Historio de Tolkmicko dum la antikveco kaj la frua [[Mezepoko]] ===
=== Historia Tolkmicka w starożytności i wczesnym średniowieczu ===
 
Tolkmicko estas situita ĉe la [[Vistula Laguno]] kaj norde de la Elblonga Altaĵo. La plej malnovaj mencioj pri la temo Tolkmicko estas nur legendoj. En tre proksima ĉirkaŭaĵo de la urbo estis jam dum la frua [[Mezepoko]] tie kastelo, kies restaĵoj estas ĝis hodiaŭ. La elfosaĵ-esploroj farataj tie de germanaj kaj polaj esploristoj antaŭ la [[Dua Mondmilito]] kaj en la jaro 1959, la esploroj montris ke ekestis la kastelo (burgo) jam en la frua [[fera epoko]] (650-400 [[a.K.]]) (vidu la apudan mapon). Oni trovis la pruvojn ke loĝis en la kastelo (burgo) dum frua [[Mezepoko]], probable la gentoj okcidentbaltaj kiuj ven is ien el Duoninsulo [[Sambio]] kiuj poste oni nomis [[praprusoj]]. Inter la trovitaj la histriaj objektoj el la regionoj de [[Mediteraneo]] kaj [[Skandinavio]], tio povas montri la vastaj komercaj kontaktoj de la tiamaj loĝantoj de tiuj terenoj. En la 3-a jc [[p.K.]] tra tiuj terenoj migris la gentoj de [[Gotoj]] kaj [[Gepidoj]], kiuj direktiĝis al la suda Eŭropo (vidu la apudan mapon). En la ĉirkaŭaĵo de hodiaŭa Tolkmicko oni trovis multaj ŝpurojn de ilia restado tie, eĉ ilia asimilado kun la loke loĝanta tie la [[baltoj]].
 
=== HistoriaHistorio Tolkmickade odTolkmicko XIIIde dola XVIII13-a wiekuĝis la 18-a jc ===
 
Ĝis la 13-a jc en tiuj terenoj loĝis la [[praprusoj]] "pogezanoj" (vidu la apudan mapon). Dum la jaroj 1233-1283 la [[praprusoj]] estis konkeritaj fare de germanaj kavaliroj de la [[Teŭtona Ordeno]]. Po 1273 roku, rezulte de la du ribeloj de [[praprusoj]] (vidu la mapon de la bataloj de la [[praprusoj]] kontraŭ teŭtonoj dum la 2-a ribelo de praprusoj), la tuta loĝantaro de la terenoj estis aŭ murdita aŭ forpelata. Ĉirkaŭ la jaro 1300 sur la monto, kie antaŭe estis la komerca setlejo de la [[praprusoj]], la kavaliroj de nla [[Teŭtona Ordeno]] konstruis la fortikaĵon, kaj ĉe la piedoj de la kastelo ekaperis la urbo kun la germanaj kolonianoj. Dum la jaroj 1296-1300 la setlejo ficevis la lokigan privilegion ([[urborajto]]j). La unua skriba dokumento pri la nomo de la urbo devenas de la jaro 1326 kaj estis jena: '''Tolkemit'''. En la jaro 1330 en Tolkmicko estis konstruita la preĝejo. La 21-an de marto 1351 la Granda Majsto de la [[Teŭtona Ordeno]] '''Heinrich Dusemer von Arfberg''' renovigis la lokigan privilegion ([[urborajto]]j), kaj en la jaro 1359 Tolkmicko kun la vilaĝo '''Nowinka''' ricevis la privilegion pri la [[fiŝkaptado]].
Linio 99:
En 1454, la estro (gvidanto) de la [[Prusa Konfederacio]], nome Johannes von Baysen, pole: '''Jan Bażyński''' kiu naskiĝis en Tolkmicko kaj tie li estis urbestro, formale petis al la reĝo [[Kazimiro la 4-a (Pollando-Litovio)|Kazimiro la 4-a]], aligi Prusion en la [[Jogajlidoj|Regno de Pollando]] kiel [[Feŭdo|feŭdo]] (vidu la apudan foton de la historia dokumento el la jaro 1454). Tio markis la ekon de la [[Dektrijara Milito (1454–66)|Dektrijara Milito]] inter la [[Ordeno de germanaj kavaliroj|Ordena Ŝtato]] kaj Pollando, kun la prusiaj urboj financante la militajn kostojn de tiu lasta. Laŭ la dua '''Traktato de [[Toruno]]''' tio estis la fino de la [[Dektrijara Milito (1454–66)|Dektrijara Milito]] en la jaro 1466 kaj [[Tolkmicko]] ekestis en la limoj de [[Pollando]] (vidu la apudan mapon) kaj tio daŭris 300 jaroj t.e. ĝis la jaro 1772, tiam okazis la [[dispartigoj de Pollando-Litovio|unua dispartigo de Pollando]] fare de imperioj de [[Prusio]], [[Rusio]] kaj [[Aŭstrio]] (vidu la apudan mapon)
 
=== HistoriaHistorio Tolkmickade odTolkmicko XIXde dola XX19-a wiekujc ĝis la 20-a jc ===
 
Komence de la 19-a jc, dum la [[Napoleonaj Militoj]], la stato (konjunkturo) de la urbo draste malboniĝis. De la 5-a de februaro 1807 trairis la urbon Tolkmicko dum kelkaj jaroj la taĉmentoj (armeoj) prusiaj kaj franciaj, [[kvartiro]] (kantonmento), greno kaj brutaro estis rekviziciitaj de la batalantaj inter si la armeoj. Dum la [[Novembra ribelo]] (1830-1831) kvartiris (restadis) en la urbo Tolkmicko 240 polaj soldatoj. En la sama jaro en la urbo aperis la epidemio de [[ĥolero]]. Dum la dua duono de la 19-a jc la urbo bonege disvolviĝis, kaj dum la jaroj 1862-1883 oni konstruis la fiŝistan havenon (vidu la apudan foton), kaj en la jaro 1873 oni konstuis la vojon de Tolkmicko al [[Elblongo]]. En la jaro 1899 oni finis la fervojon ĝis la stacidomo en Tolkmicko (vidu apude la foton de stacidomo de tiu tempo, t.e. 1900 j.). Dum la jaroj 1925-1928 aperis la infrastrukturo kiel kanalizado (pluveg-kanaletaro). En la jaro 1939 oni komencis la konstruon de la fabriko de [[marmelado]], tamen oni fermis ĝin jam, en la jaro 1940. La [[Ruĝa Armeo]] ekokupis la urbon la 26-an de januaro 1945. Duym la [[Dua Mondmilito]] la urbo estis en 50% detruita, la duono de la loĝantaro fuĝis antaŭ la proksimiĝanta fronto kaj sevetia armeo. Bedaŭrine la urbo neniam revenis al la iama prospero.
Linio 107:
Bronisław Chlebowski (1892): Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (Geografia leksikono de [[Krono de la Regno de Pollando]], vol. 12-a, eld. de Władysław Walewski, [[Varsovio]].
 
Czesław Czubryt-Borkowski, Zygmunt Czarnocki (1988): Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945 (La gvidlibro pri la memor-lokoj pri la batalo kaj martiro dum la jaroj 1939-1945), Wydawnictwo Sport i Turystyka (Eldonejo Sporto kaj Turismo), Warszawa[[Varsovio]].
 
Otto Hupp (2006):Königreich Preussen. Wappen der Städte, Flecken und Dörfer: Ostpreussen, Westpreussen, Brandenburg, Pommern, Posen, Schlesien, Kulturstiftung der Deutschen Vertriebenen, Bonn[[Bonno]].
 
Eugen Gustav Kerstan (1967):Die Geschichte des Landkreises Elbing: auf wissenschaftl. Grundlage volkstümlich dargest, Elbinger Nachrichten, Oldenstadt.