Mrągowo: Malsamoj inter versioj

 

Mrągowo estis kreita sur la terenoj de [[praprusoj]] nomataj '''galindoj''' kaj la tero nomata '''Galindio''' (vidu la apudan mapon). Z racji swojego położenia geograficznego, Galindowie, jako jedni z ostatnich, zetknęli się z rycerzami Zakonu Krzyżackiego, co nastąpiło pod koniec XIII wieku. Badania archeologiczne prowadzone w latach trzydziestych XX wieku przez niemieckich archeologów potwierdziły, że w okolicy dzisiejszego miasta znajdowała się osada Galindów. Jednak ich siedlisko opanował i zniszczył Zakon Krzyżacki. W 1348 roku w miejscu, gdzie obecnie leży Mrągowo, Krzyżacy wznieśli drewnianą strażnicę zabezpieczająca siedzibę Zakonu Krzyżackiego, znajdującą się w odległej o 5 km miejscowości '''Szestno'''. Miejsce założenia strażnicy nie było przypadkowe, gdyż okoliczne mokradła i trzęsawiska nie pozwalały na jej ominięcie. Po wybudowaniu strażnicy nieopodal niej powstała niewielka osada o nazwie '''Sensburg'''. Dum la jaroj 1404-1407 la teŭtona komodoro '''Johann von Sayn''' lokigis la urbon laŭ la leĝo de [[Chełmno]]. Tamen Granda Majstro de la [[Teŭtona Ordeno]] '''Konrad von Jungingen''' (1355-1407) donis al la urbo [[urborajto]]jn. Dum la sama tempo la urbo ekestis la ekonomia bazo de [[Teŭtona Ordeno]]. W okolicznych jeziorach łowiono szczupaki i węgorze, które później trafiały na stoły znamienitych urzędników krzyżackich. Świadczą o tym wzmianki z lat 1408-1409. En la jaro 1444 la Granda Majstro de la [[Teŭtona Ordeno]] '''Konrad von Ehrlichschausen''', laŭ teto de la loĝantoj renovigis la antaŭan privilegion pri la lokigo de la urbo, kaj de dato oni diras pri la dato de la akiro de la [[urborajto]]j. W chwili odnowienia przywileju lokacyjnego Mrągowo było niewielkim miastem. Zamieszkiwało w nim około 100 osób. Obok Polaków i Niemców żyli tam również potomkowie Prusów. Post la fino de la [[dektrijara milito]] (vidu la apudan mapon) inter Pollando kaj [[Teŭtona Ordeno]] (1454-1466) Mrągowo restis en la limoj de la [[Duklando Prusio]].

 

=== Historio de Mrągowo de la 16a jc ĝis la 18a jc ===

 

Dum la sekvonta milito inter Pollando kaj la [[Teŭtona Ordeno]] (1520-1521) la rrbon kaptis kaj tute bruligis pola armeo la 21an de julio 1520. Tiu milito ege malfortigis la teŭtonan ŝtaton. La lasta Alta Majstro de la Germana Ordeno [[Albreĥto de Brandenburgio-Ansbach]] (1490-1568) (el la dinastio de [[hohencolernoj]]) akceptis la [[luteranismo]]n, kaj la ordeno estis nuligita (la [[sekularigo]]). Sur la ruinoj de la ordena ŝtato aperi la laika prusia ŝtato. Mrągowo i okoliczne wsie były całkowicie zniszczone. Paradoksalnie sytuacja ta uległa zmianie dopiero dzięki epidemii groźnej i wciąż nierozpoznanej choroby o nazwie angielski pot (łac. sudor anglicus). Latem 1527 roku duko Albreĥto de Prusio uciekając przed tą chorobą na krótko zatrzymał się w Mrągowie. W rezultacie przyznał jego mieszkańcom prawo odbywania w każdą sobotę cotygodniowych targów. Trudną sytuację gospodarczą Mrągowa pogorszył pożar, który wybuchł w nocy 28 października 1568 roku. Miasto po raz kolejny spłonęło doszczętnie. Pod koniec XVI wieku głównym źródłem utrzymania ludności Mrągowa było rolnictwo, a zwłaszcza hodowla bydła. Rzemiosło w tych czasach nie odgrywało jeszcze ważnej roli w gospodarce miasta. W 1698 roku miasto nawiedził następny pożar. Poza kościołem, szkołą, plebanią i kilkoma stodołami spłonęło 130 zamieszkanych budynków. Spalił się również ratusz, a w nim prawdopodobnie wszystkie akta miejskie. Odbudowę miasta utrudniła epidemia dżumy, która szalała w okolicy w latach 1708-1711. Na terenie miasta zmarło 80 osób.W XVIII wieku na terenie Prus zaczęto rozmieszczać garnizony wojskowe. W Mrągowie w latach 1719-1792 stacjonowały różne formacje wojskowe, między innymi kirasjerzy i huzarzy. W mieście brakowało już terenu pod budowę. Nie było również ratusza. Posiedzenia miejskie odbywały się w wynajętej izbie sesyjnej. Mrągowo nie posiadało ani lekarza, ani apteki. Pod koniec XVIII wieku dobrze rozwinęło się rzemiosło.

 

=== Historio de Mrągowo de la 19a jc ĝis la 20a jc ===

 

La 18an de junio 1812 dum la [[Napoleonaj Militoj]] roku na dwudniowy odpoczynek zatrzymał się w Mrągowie vic-reĝo de Ilatio '''Eugène Rose de Beauharnais''' (1781-1824), la adoptita filo de [[Napoleono Bonaparte]], z oddziałami włoskimi w liczbie 7000 ludzi. Wojsko to brało udział w kampanii Napoleona przeciwko Rosji. Żołnierze nie liczyli się z mieszkańcami miasta, którym zabierano najlepsze sztuki bydła na ubój, zboże i artykuły żywnościowe. Na początku XIX wieku w Mrągowie wprowadzono germanizację. W 1804 roku ustalono, że w okolicznych szkołach mogą jedynie uczyć ludzie umiejący pisać i czytać po niemiecku. W 1818 roku miasto stało się siedzibą powiatu. Niespełna cztery lata później Mrągowo nawiedził kolejny wielki pożar. W XIX wieku przystąpiono do prac melioracyjnych, budowy kanałów i zabezpieczenia budynków w mieście, które z powodu wysokiego stanu wód gruntowych zaczęły pękać. Do tych praz zostali zatrudnieni inżynierowie holenderscy. Niektórzy z nich osiedlili się w mieście. W 1900 roku miasto miało już wodociągi, kanalizację i brukowane drogi. W 1905 roku wybudowano amfiteatr oraz wiele obiektów rekreacyjnych. W czasie I wojny światowej Mrągowo nie odniosło większych szkód, mimo że Rosjanie zajęli miasto 25 sierpnia 1914 roku. Z kolei podczas II wojny światowej zniszczeniu uległo zabytkowe centrum miasta. 27 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. W czerwcu 1945 roku władzę w mieście przejęli Polacy. W kolejnych miesiącach ludność niemiecka została opuściła okoliczne tereny. W 1946 roku dawny Sensburg został przemianowany na Mrągowo.

 

'''Bibliografio:'''