Hermeneŭtiko: Malsamoj inter versioj

'''Hermeneŭtiko''' estas en [[filozofio]] estas la metodologio de la [[interpreto|interpretado]]. La vorto devenas el la [[Greka lingvo|greka]]: vorto ἑρμηνευτική (''τέχνη''), [[Latina lingvo|latinalfabetelatin-alfabete:]] ''hermeneutikè'' (''[[téchne]]''), tradukebla kiel la arto de la interpretointerpretado, [[traduko|tradukado]], klarigo kaj ekspliko. Ĝi naskiĝasnaskiĝis en la religia medio kun la celo ''kompreni kaj ekspliki'' la ĝustan interpreton pri la sanktaj tekstoj.

SekvePli poste, la termino ricevis spiron pli larĝan spektron celantan doni signifon al ĉio, kio montrasestas malfacilanmalfacile kompreniĝonkomprenebla. Pro tiu senco ĝi povaspovis estisesti konsideritakonsiderata kiel ĝenerala teorio pri la interpretaj reguloj.

Hodiaŭ oni parolas pri jura hermeneŭtiko<ref>Ankaŭ en la islama juro tio okazas. Oni vidu: [[Igtihad]]</ref> kaj pri arta hermeneŭtiko, kiukio estas respektive la metodologio de la interpretointerpretado respektive pri la juraj normoj kaj pri la artaj verkoj.

Tamen, la tasko de la hermeneŭtiko ne elĉerpiĝasfiniĝas en la legado kaj starigo de la [[interpreto|interpreta]] metodo:, sed inkluzivas ankaŭ pri la dialogoj inter la religioj (laŭ., ekzemple., [[Hans-Georg Gadamer]]) kaj tiutiuj de la politika pensado (laŭ [[Jürgen Habermas]]), kiuj ankoraŭ procedas per tiutio, kiukio estas nomata [[Hermeneŭtika cirklo]].

Vere surpriza (pro ĝiaj originoj), la hermeneŭtiko influis iujn studulojn pri [[artefarita inteligenteco]], kiuj taksis netaŭga la perscianper-scian aliron aŭ pri la [[information processing|Ellaborado de la informoj]] por penetri la homan penson.

En la [[19-a jarcento]] elstarigis la centrecon de la procezo de la ''kompreno'' enen de la scienco pri la spirito, kaj apogis tiun aserton sur [[ontologio]] de la vivo, laŭ kiu “konpreni”“kompreni” ne estas fakeca teoria sinteno, sed la fundamenta rilato, kiun la homo plutenas kun si mem. Laŭ Dilthey, ''ekspliki'' kaj ''kompreni'' ne diferenciĝas kiel du malsamaj metodoj por klarigi homogenan objekton, sed ili estas malsamaj direktoj de la [[konscienco]] kiuj sukcesas konstitui du malsamajn objektojn (elal la objektoj de la ekspliko korespondas la empiriaj sciencoj; al la objektoj de la kompreno korespondas la historiaj-sociaj sciencoj).

La kompreno povas esti artikolita en metodologio logika-trascenda specifa por apartaj teoriaj celoj: pliĝenerale, tamen, la cirklareco de la kompreno estas la maniero, en kiu la vivo referencas al si mem, absorbante ĉiujn fakultatojn de la animo (intelekto, sento, kaj vero). Dilthey aplikis la metodologian hermeneŭtikon provante atingi interpretaĵojn sistemajn kaj sciencajn situantesituigante ĉiun tekston en ĝiaĝian historiahistorian kuntekstokuntekston originaoriginan.

Kvankam Heidegger estas konsiderata inter la plejelstaraj filozofoj de la 20-a jarcento, akraj kritikoj estis adresitaj kontraŭ li de la [[Skolo de Frankfurto]], aparte de [[Theodor Adorno]], kiu taksas "slanga" la lingvaĵon de la heideggera filozofio kaj tial komprenebla nur por tiu, kiu havus familiarecon kun ties "filozofia dialekto".

Unu el fundamenaj problemoj de la hermeneŭtiko plurestas doni objektivecon al la interpreto donita, sendepende de tiu, kiu efektivigas la interpreton kaj de la kunteksto, en kiu okazas tiu interpretointerpretado. Fundamentas tiusence la kontribuoj de [[Hans-Georg Gadamer]]. Klasifiki la hermeneŭtikon kiel [[Filozofio|filozofian]] metodon estas nur parte ĝuste. Eblas ankaŭ [[ontologio|ontologia]] aliro. La origina nocio de la termino, kutimiĝinta en la klasika [[teologio|teologia]] doktrino efektive intencis la hermeneŭtikon kiel teknikon de la ĝusta [[ekzegezo|ekzegezado]] de la [[Sanktaj libroj]] (ekzemplo estu la uzo iuj de ĝi faras la tradicio [[luteranismo|luterana]])

Tamen, la aŭtoro, kiu pli multe kontribuis al la vastiĝo de la termino., ĝuste Gadamer, ekde la unuaj paĝoj de sia precipa verko, [[Vero kaj metodo]], metis en klareco kiel la hermeneŭtiko celis, pliradike, riveli la karakteron universan (aŭ ĉeestan en ĉiuĉiuj kampoj de la scio) de la fenomeno de la kompreno kaj, korelative, de la esploro – por tion diri per la terminoj de [[Immanuel Kant]] – pri la kondiĉoj de ĝia ebleco, aŭ pri la transsendaj strukturoj, kiuj igas ĉiam nova la genezon de la homa penso.

En aliaj verkoj Gadamer disvolvis la nesupereblan staton de la antaŭkompreno de la interpretisto, kiunkio laŭ li ne estis sufiĉe konsiderita de [[klerismo]].

La penso de Gadamer pri la hermeneŭtiko multe influis ĉiujn terotoriojnteritoriojn de la disciplinoj tradicie difinitaj kiel “homaj sciencoj”: el la literatura kritiko al la prijura interpretointerpretado. En tiu lasta kampo, aparte, ĝi produktis rezultojn preslakupreskaŭ revoluciajn kompare kun la tradicio de [[pozitivismo]] kaj [[idealismo]].

* ĝis kiu punkto la interpreto de la aŭtoro devas esti ŝatata kaj konsiderata valida (kompare kun la religia tradicio kaj kolektiva legado, kiuj reprezentas grupon fidelan al tiu tradicio)?

Necesas do klariĝi pri kiuj devas esti la teknikoj de la hermeneŭtiko. La lingvaĵo mem de la arto – intencita kiel inspiro kaj produkto – estas io, kio ekscesas la limojn de la kompleneblecokomprenebleco:

* ĉu ĉio, kio rezultas nedirebla, estas laŭrajte ekskludenda el la historio?

* se en Gadamer la ekstermetoda sperto pri la vero povas akceptiĝi nur funkcie de la horizontoj de la dialogo - kun la Teksto (aŭ kun la Alia) – kie rezidas kaj enel kio konsistas la [[distanco]], kiu nin disigas el teksto?