|
'''ManikeismoManiĥeismo''' aŭ '''ManiĥeismoManikeismo''' estis unu el la plej gravaj antikvaj [[religio]]j (aŭ [[herezo]]j, laŭ ĝiaj kontraŭuloj). La grandparto de la verkoj de la fonda [[profeto]] [[Mani]] (aŭ Maniĥeo) estas perdita, sed nun estas provo revivigi la religion sub la nomo "Nov-ManikeismoManiĥeismo." La religio enhavas influojn de [[Kristanismo]], [[Budhismo]], kaj [[Zoroastrismo]]. Kelkaj pensistoj argumentas, ke nuntempa [[Okcidenta_civilizo|Okcidenta]] Kristana penso estas subtile influita de ManikeismoManiĥeismo, tra la verko de Sankta [[Aŭgusteno]], kiu konvertiĝis al Kristanismo el ManikeismoManiĥeismo, kaj kies verkoj estas tre influaj por [[Katolikismo|Katolikaj]] kaj por ortodoksaj [[Protestantismo|Protestantaj]] [[teologio|teologoj]].
La religion fondis la [[Babilono|Babilonano]] Mani (aŭ Maniĥeo) dum la tria jarcento. Mani naskiĝis en okcidenta [[Persio]] kaj vivis ĉirkaŭ [[210]]-[[276]] [[p.K.]]. La nomo "Mani" estas titolo anstataŭ persona nomo, sed ĝi estis tiel ofte uzata ke oni nuntempe ne scias lian personan nomon. La vorto '''Maniĥeo'', per kiu oni ankaŭ foje indikas lin (''Mani ĥaj'') efektive - post lia mortigo - estas ia kredkonfeso de lia movado, ĉar ĝi signifas "Mani vivas".
Mani verŝajne influiĝis de [[Mandeoj]] kaj komencis prediki ĉe juna aĝo. Oni diras, ke li ricevis [[revelacio]]n kiel junulo, de [[spirito]] kiun li poste nomis sia "ĝemelo." Ĉi tiu spirito instruis al li la diajn verojn, kiuj iĝis ManikeismoManiĥeismo. Mani nomis sin la "[[Parakleto]] de la Vero" kiu promesiĝas en la [[Nova Testamento]]. Li ankaŭ uzis por si la titolon [[apostolo]] de [[Jesuo Kristo]]. Li konsideris sin la fina profeto, la fino de serio de homoj gvidantaj de [[Dio]], kiel [[Zoroastro]], [[Hermeso]], [[Platono]], [[Budho]], kaj [[Jesuo]]. Tria- kaj kvara-jarcentaj Kristanoj kiel [[Hipolito]] kaj [[Epifanio de Salamis]] skribis ankaŭ, ke Terebintuso, studento de iu Skitianuso kiu lernis la "doktrinon de du principoj" en [[Hindujo]], instruis al Mani kaj tiel kreis la fondajn kredojn de la religio.
Dum ManikeismoManiĥeismo kreskis, pli grandaj grupoj kiel Kristanismo kaj Zoroastrismo ankaŭ serĉis pli grandan politikan kaj socian povon, do la ManikeistojManiĥeistoj allogis malaprobon. Oni kredas, ke Mani mortis en prizono dum li atendis ekzekutadon de la Persia imperiestro.
La plej grava principo de ManikeismoManiĥeismo estas ĝia [[dualismo]], kiun principon ĝi kunhavas kun la Persia religio Zoroastrismo. Mani diris, ke du naturoj ekzistas de la komenco: lumo kaj mallumo. La regno de lumo estas paca, kaj la regno de mallumo estas malpaca. La universo estas rezulto de atako de la regno de mallumo al la regno de lumo. La Vivanta Spirito, kiu venas de la luma regno, kreis la universon per miksado de lumo kaj mallumo.
ManikeistojManiĥeistoj kredas, ke ne estas ĉiopova bona [[Dio]] aŭ potenco, sed nur du egalaj potencoj de [[bono]] kaj [[malbono]]. Homoj simile enhavas du potencojn. La bona parto, farita de lumo, estas la [[animo]], kaj la malbona parto, farita de malluma tero, estas la [[korpo]]. Oni savas sin de la malbono per scii ĉi tiujn faktojn kaj per identiĝi kun la luma animo.
La ManikeistojManiĥeistoj provis inkluzivi ĉiujn religiajn tradiciojn en sian kredadon. Rezulte, ili konservis multajn [[apokrifoj|apokrifajn]] Kristanajn verkojn, kiel la [[Agoj de Tomaso]], kiuj alie perdiĝus.
<gallery>
|
