Budapeŝto: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
eNeniu resumo de redakto
Linio 104:
}}
[[Dosiero:Budapest Chain Bridge1.jpg|eta|250px|Jenan [[Széchenyi-Ĉenponto|ĉenponton]] oni konstruis sub gvido de [[Adam Clark]]]]
'''Budapeŝto''' ({{lang-hu|Budapest}} {{prononco|BUdapeŝt}}) estas la [[ĉefurbo]] de [[Hungario]]. La [[rivero]] [[Danubo]] distranĉas la urbon, du trionojn havas [[Pest]], [[Buda]] havas unu trionon. Ĝi situas sur ambaŭ [[bordo]]j de la [[rivero]] [[Danubo]] (kun [[insulo]]j) kaj estas la industria, komerca kaj trafika centro de la [[lando]]. Budapeŝto estiĝis la 17-an de novembro en [[1873]] el la apartaj urboj [[Pest (urbo)]] (situanta sur la orienta bordo de Danubo), [[libera reĝa urbo]] [[Buda]] kaj [[Óbuda]]. <ref> [http://www.historia.hu/archivum/2000/000506siposa.htm]</ref> Tamen la naskiĝdato estas oficiale kaj laŭjure la 1-a de januaro 1873. Jam en la [[1840-aj jaroj]] estis sopiro por la unuiĝo, tiutempe neoficiale la imagita unueca urbo nomiĝis '''Pest-Buda'''.
 
La mallonga neoficiala [[loknomo]] estas "Pest" {{prononco|peŝt}}, la mallongigo estas "Bp".
Linio 471:
=== Metroo ===
[[Dosiero:budapest metro.png|320px|eta|dekstra|Metrooreto de Budapeŝto]]
La urbo disponas pri bone funkciianta [[Metroo de Budapeŝto|metroreto]] kun 52 stacioj.<ref>[http://budapestcity.org/11-egyeb/kozlekedes/index-hu.htm]</ref>
 
{{ĉefartikolo|Metroo de Budapeŝto}}
 
=== Ceteraj trafikiloj ===
En Budapeŝto la plej oftaj trafikiloj estas [[tramo]]j, [[aŭtobuso]]j, [[troleo]]j kaj [[BHÉV|interurbaj tramoj]], sed funkcias ankaŭ [[ŝipo]]j, [[Dentorela fervojo de Budapeŝto|dentorela fervojo]], infana [[etŝpura fervojo]], [[telfero]] kaj [[funikularo]]. Nature laLa ĉefurbo havas internacian [[flughaveno]]n Ferihegy.
[[Dosiero:Budapest 05 2009 015.jpg|eta|maldekstre|Biciklantoj uzas la apartan ruĝan strion]]
[[Tramtransporto en Budapeŝto]] formas parton de la publika trafiko de Budapeŝto. La tramlinioj servas kiel la dua plej grava dorsa spino de la trafika sistemo (krom la busreto), transportante pojare preskaŭ 100 milionojn da pasaĝeroj pli ol la [[Metroo de Budapeŝto]].
Linio 483:
 
=== Akvaproviza Servo ===
La Akvoproviza Servo de la ĉefurbo travivis du mondmilitojn, ekonomiajn krizojn, mizerajn periodojn, tamen ĝi seninterrompe kaj daŭre liveris por la ĉefurbaj konsumantoj bonkvalitan akvon. Dum la dua mondmilito la akvoduktaron damaĝis pli ol mil difektoj. La riparlaboroj ne ĉesis eĉ dum la bataloj, kiam 22 laborulojn atingis la heroa morto. La egajn damaĝojn de la konstruaĵoj kaj maŝinoj oni rekonstruis dum tri jaroj, kaj en 1947 sub rekonstruita ponto per kvar akvokonduktiloj estis ree interligitainterligitaj Peŝt kaj Buda.
 
La plej grava produktejo de la trinkakvo estas la [[Szentendre]]-a insulo, kie senriproĉan akvon produktas la surbordaj putoj. La akvo fluas tra tuneloj al Békásmegyer kaj Káposztásmegyer, tie ĝi rekontiĝas kun la akvo de la maldekstra bordo. Krom la nordaj produktejoj ankaŭ interne de la ĉefurbo funkcias akvoproduktejoj sur la dekstra riverbordo kaj sur la [[Insulo Margareta]] pluraj filtrantaj putoj produktas la trinkakvon. La akvon de la produktejoj maŝinejoj tra ĉefpremduktoj liveris en la reton de la zonoj kaj en la kolektajn basenojn.
 
Budapeŝto nuntempe jam de 40-50 kilometra distanco prenas sian akvon, kaj per multekostaj procedoj faras ĝin bonkvalita. Unu moderna, komforta familia domo postulas ĉiutage mil litrojn da akvo, kaj pro tio necesas investado de 55 mil forintoj. La kresko de la produktokostoj igas arda problemo la ŝparon de la trinkakvo. La industrio estas por la akvo-prezo instigata por ŝpari. La grandkonsumantaj entreprenoj ricevas [[kontingento]]n, kiun superante kiun ili devas pagi grandegan punon. El tiuj sumoj la Tutlanda Akvoafera Instanco donas subtenon al tiuj entreprenoj, kiuj investas por akvoŝparado.
 
== Esperanto en Budapeŝto ==