Alpoj: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Rdelre (diskuto | kontribuoj) |
Rdelre (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 157:
[[Dosiero:St.Bartholomä.jpg|eta|maldekstra|Preĝejo de Sankta Bartolomeo en [[Königssee]] en Bavario estas populara turisma loko.<ref>Shoumatoff (2001), 31</ref>]]
=== Riveroj ===
La Alpoj havigas al vasta areo en malsupra Eŭropo [[trinkebla akvo|trinkeblan akvon]], [[irigacio]]n, kaj [[hidroelektra energio|hidroelektran energion]].<ref>Chatré, Baptiste, et al. (2010), 5</ref> Urboj kiaj [[Milano]] dependas je 80 % el akvo el la alpa deveno.<ref name="Benniston et al. 2011, 1">Benniston et al. (2011), 1</ref><ref>Price, Martin. ''Mountains: Globally Important Eco-systems". University of Oxford</ref> Akvo el la riveroj estas uzata en ĉirkaŭ 500 [[Hidroelektra centralo|hidroelektraj centraloj]], kiuj generas ĝis 2900 [[kilovato]]j hore de elektro.<ref name = "Chatré8"/>▼
Du gravaj riveroj de Eŭropo fluas el Svisio: la [[Rejno]] (ĉ. 1200 km), kiu fluas ĝis la [[Norda Maro]], kaj la [[Rodano]] (ĉ. 800 km), fluanta ĝis la [[Mediteraneo]]. La Rodano estas dua rivero post la [[Nilo]] kiel nesala akvofonto por la Mediteraneo; la rivero ekfluas kiel glaĉera fandakvo, fluas al la Lago [[Lemano]], kaj el tie al Francio kie unu el ties uzado estas malvarmigi [[atomcentralo|atomajn centralojn]].<ref name="Benniston et al. 2011, 3">Benniston et al. (2011), 3</ref> La Rejno originiĝas en areo de 30 km² en Svisio kaj reprezentas preskaŭ 60 % el la akvo eksportita el la lando.<ref name="Benniston et al. 2011, 3"/> Ankaŭ ĝi formas grandan lagon, la [[Bodenlago]]n. Alfluantaj valoj, kelkaj el kiuj estas komplikaj, kanaligas akvon al la ĉefaj valoj kiuj povas suferi [[inundo]]jn dum la [[neĝofandado]] kiam rapidaj alfluoj povas okazigi [[torento]]jn kaj detruajn riverojn.<ref name="Ceben 1998, 31">Ceben (1998), 31</ref>
Linio 164 ⟶ 163:
En la centraj kaj okcidentaj Alpoj estas la fontoj de pluraj gravaj alfluantoj de [[Danubo]]: [[Inn|Eno]] (ĉ. 500km), [[Dravo]] (ĉ. 700km) kaj [[Sava (rivero)|Savo]] (ĉ. 900 km), kiu estas la plej longa rivero el la Alpoj post la Rejno. Ankaŭ originas de centro-orientaj Alpoj la rivero [[Adiĝo]] (ĉ. 400km), kiu enfluas en la Adriatikon.
=== Lagoj ===
Preskaŭ ĉiuj la lagoj en Alpoj devenas de glaciejoj ne plu ekzistantaj.
La plej grandaj estas en la norda flanko: la [[Lago Lemano]] aŭ de [[Ĝenevo]] (582 km²), plejparte en Svisio, etparte en Francio, kaj la [[Bodenlago]] aŭ Lago de [[Konstanco (Germanio)|Konstanco]] (536 km²), plejparte en Svisio kaj en Germanio, etparte en Aŭstrio. La plej grandaj lagoj en la suda flanko estas la [[Garda-Lago|Lago de Garda]] aŭ Garda-Lago aŭ Lago Benako (370 km²), en Italio, kaj la [[Majora Lago|Lago Majora]] aŭ Maggiore aŭ Verbano (212 km²), plejparte en Italio kaj etparte en Svisio. La plej profunda lago estas la [[Lago de Como|Lago de Komo]] (146 km², 410 m profunda), en Italio.
Aliaj menciindaj lagoj estas la lagoj [[lago Bourget|Bourget]] kaj [[lago de Annecy|de Annecy]] en Francio, la lagoj [[Lago de Neŭŝatelo|de Neŭŝatelo]], [[Lago de Zuriko|de Zuriko]], [[Lago de Thun|de Thun]] kaj [[Kvarkantona Lago|Kvarkantona]] en Svisio, la lagoj [[Königssee]] (=de la Reĝo), [[Ammersee|Ammer]], [[Starnbergersee|Starnberger]] kaj [[Chiemsee (lago)|Chiem]] en Germanio, la [[lago de Lugano|de Lugano]] parte en Italio kaj parte en Svisio, la lagoj [[Orta]], [[Lago de Varese|de Varese]] kaj [[Iseo (lago)|Iseo]] en Italio, la lagoj [[Attersee|Atter]] kaj [[Wörthersee|Wörther]] en Aŭstrio, la [[lago de Bohinj]] en Slovenio.
=== Uzado de akvo el Alpoj ===
▲La Alpoj havigas al vasta areo en malsupra Eŭropo [[trinkebla akvo|trinkeblan akvon]], [[irigacio]]n, kaj [[hidroelektra energio|hidroelektran energion]].<ref>Chatré, Baptiste, et al. (2010), 5</ref> Urboj kiaj [[Milano]] dependas je 80 % el akvo el la alpa deveno.<ref name="Benniston et al. 2011, 1">Benniston et al. (2011), 1</ref><ref>Price, Martin. ''Mountains: Globally Important Eco-systems". University of Oxford</ref> Akvo el la riveroj estas uzata en ĉirkaŭ 500 [[Hidroelektra centralo|hidroelektraj centraloj]], kiuj generas ĝis 2900 [[kilovato]]j hore de elektro.<ref name = "Chatré8"/>
Sciencistoj studas la efikon de [[klimatŝanĝo]] kaj akvuzado. Ekzemple, ĉiujare oni uzas pli da [[akvo]] el la riveroj por [[neĝokanono|neĝoproduktado]] en [[skiejo]]j, kies efiko estas ankoraŭ nekonata. Krome la malpliiĝo de glaĉeraj areoj kombine kun sinsekvo de vintroj kun malmulta [[precipitaĵo]] povus havi futuran negativan efikon sur la riveroj en la Alpoj same kiel negativan efikon por la akvodisponeblo ĉe malaltaj teroj.<ref name="Benniston et al. 2011, 1"/><ref>Chatré, Baptiste, et al. (2010), 13</ref>
| |||