Maoria lingvo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
korektis interpunkciojn
Verbaj partikloj
Linio 25:
== Lingviko de la maoria lingvo ==
La unua verko pri la maoria lingvo publikiĝis en 1820.<ref>A Grammar and Vocabulary of the Language of New Zealand, Church Missionary Society, England, 1820</ref> En 1969 Bruce Biggs eldonis sian novan gramatikan teorion kaj simpligis la klasifikon de maoriaj vortoj.<ref>Let's Learn Maori, Bruce Biggs, Reed,1969</ref>
La plej ampleksa priskribo de la gramatiko de la maoria estas tiu de Winifred Bauer (1997)<ref name="bauer">The Reed Reference Grammar of Māori, Winifred Bauer, Reed, Auckland, 1997</ref> Alia grava lingvika verko estas tiu de Ray Harlow (2001 kaj 2015)<ref name="harlow">A Māori Reference Grammar, Ray Harlow, Pearson Education, Auckland, 2001 kaj 2015</ref>. David Karena-Holmes prezentis malpli longan priskribon.<ref name="karena">Māori Language – Understanding the Grammar, David Karena-Holmes, Pearson, 1995, 1997, 2006</ref>
 
== Alfabeto kaj prononcado ==
Linio 262:
Mankas verbo kiu signifas "havi" en la maoria, do uzi la lokajn prepoziciojn estas unu rimedo montri posedadon.
*''Kei a Huri te pukapuka'' = Ĉeas Huri la libro = La libro estas ĉe Huri = Huri havas la libron
 
=====Verbaj partikloj=====
Bauer nomas ilin TAM-markiloj (tenso-aspekto-modo).<ref name="bauer" /> Ĉiu verba partiklo havas po unu, aŭ du aŭ tri el tiuj atributoj. Ĉi tie menciataj estas nur la ĉefaj uzoj de la verbaj partikloj.<ref name="karena" /><ref name="mi-dict" />
 
*''i'': la ago de la sekva verbo okazis pasintece, ekzemple, ''i haere a Huri'' = iris Huri
*''kua'': ago estas farita aŭ farota, ekzemple, ''kua haere a Huri'' = iris Huri; stato estas atingita, ekzemple, ''kua tūreiti ia'' = malfruiĝis li/ŝi
*''ka'': nova ago aŭ stato, ofte futura, ekzemple, ''ka haere tātou'' = iru ni
*''e'': futura ago, ekzemple, ''tērā pea e tae mai ia'' = eble alvenos li/ŝi; kun ''ana'' post la verbo por daŭra ago aŭ stato, ekzemple *''e pai ana au'' = bonsana estas mi
*''kia'': dezirata ago aŭ stato, ekzemple, ''kia tūpato'' = estu zorgema
*''me'': devus fari agon, ekzemple, ''me haere tātou'' = devus iri ni
*''kei'': evitu agon aŭ staton, ekzemple, ''kei hinga koe'' = ne falu
*''ina'': se kaj kiam ago okazas, ekzemple, ''ina haere koe'' = kiam iros vi
 
====Partikloj kiuj sekvas bazvortojn====
Linio 268 ⟶ 280:
*''na'' = tie (apud la alparolato)
*''ra'' = tie (for)
*ekzemple, ''ngā manu ra'' = la birdoj for
 
El tiuj poziciaj partikloj oni formis la difinilojn:
Linio 290 ⟶ 302:
 
=====Verba partiklo=====
''ana'' (sekvas ''e'' kaj bazvorton por indiki daŭran agon aŭ staton)
 
=====Plurala partiklo=====
*''mā'' (= kaj kunuloj, plus)
ekzemple:, ''ko Hata mā'' = (Hata kaj liaj kunuloj)
*''e hoa mā'' (= amikoj)
*''tekau mā tahi'' (= dek plus unu, t.e. dek unu)
 
 
Linio 352 ⟶ 364:
Harlow informas ke la tri tipoj de frazelementoj estas verbaj, substantivaj kaj prepoziciaj frazelementoj. Tamen aliloke li diskutas neverbajn predikatojn. Do ĉi tie ni uzas la klasojn: predikataj, substantivaj kaj prepoziciaj.
 
Karena-Holmes skribis pri frazelementoj<ref name="karena"/).>:
Preskaŭ ĉiu frazelemento en la maoria enhavas almenaŭ unu bazvorton, kiu portas la ĉefan signifon de la frazelemento. Iufoje frazelemento konsistas sole el bazvorto. Pli ofte, la bazvorto(j) havas partiklojn antaŭe, aŭ poste, aŭ en ambaŭ lokoj. La verbo, subjekto, objekto kaj adjektoj troviĝas en apartaj frazelementoj. Propozicio kun aktiva agverbo ofte havas la ordon: VSO (verbo subjekto objekto). Malpli oftaj formoj havas la ordon SVO.