Esperanto: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Franeg (diskuto | kontribuoj) |
eNeniu resumo de redakto |
||
Linio 61:
|-
! Versio !! Manuskriptpermeso<br/>(rusa/[[Julia kalendaro|julia]] kal.) !! Manuskriptpermeso<br/>(okcidenta/[[Gregoria kalendaro|gregoria]] kal.) !! Permeso ellasi<br/>(rusa kal.) !! Permeso ellasi<br/>(do: '''publikiĝo''')<br/>(okc. kal.)
|-
| rusa || 21-a de majo 1887 || 2-a de junio 1887 || 14-a de julio 1887 || '''26-a de julio 1887'''
|-
Linio 99:
==== Uzado ====
[[
Diversaj nombroj indikas kreskantan uzadon de Esperanto dum la pasintaj jardekoj.
Linio 108:
Estas nun Esperanto-asocioj en dudeko da afrikaj landoj<ref>[http://uea.org/landoj/afriko UEA]</ref>; preskaŭ ĉiuj el tiuj fondiĝis post 1960. La nombro de afrikaj adresoj en la jarlibro "[[Pasporta Servo]]" kreskis de 18 en 1988/89 al 59 en 2005<ref>Vd. [https://eo.wikipedia.org/wiki/Statistiko_de_Esperantujo#Afriko Statistiko Afriko] por la fontoj; en Pasporta Servo listiĝis 900 gastigantoj en 1988/89 kaj 1364 en 2005; la procentaĵo de afrikaj adresoj do kreskis de 2% al 4,3%</ref>.
<!-- Tiuj datumoj ne estas kontroleblaj: [[
Eldoniĝis almenaŭ kvar muzikalbumoj en Esperanto en la sesdekaj jaroj, almenaŭ 17 en la sepdekaj, almenaŭ 58 en la okdekaj, almenaŭ 75 en la naŭdekaj kaj pli ol cent en la unua jardeko de la nova jarmilo<ref>Vidu la statistikon ĉe [[Esperanto-muzikalbumoj#Statistiko_pri_jare_aperintaj_albumoj]]</ref>. Estas rete disponeblaj nun pli ol 3000 tekstoj de kantoj en Esperanto<ref>Vidu la [http://kantaro.ikso.net/statistiko statistikon de kantaro.ikso.net]</ref>.
[[
{{mankas fonto|La nombro de partoprenantoj en Esperanto-renkontiĝoj de almenaŭ unu semajno en Germanio kreskis de proks. 100 en la fruaj sepdekaj jaroj al proks. 800 en 2008}}<!-- Tiuj datumoj ne estas kontroleblaj: <ref>[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/eo/2/21/Renkonti%C4%9Doj_en_Germanio_partoprenantoj.png Jen]</ref> -->.
Linio 130:
| [[Dosiero:Flag of Esperanto.svg|115px|Esperanta flago]] || [[Dosiero:Jubilea simbolo.svg|115px|Jubilea simbolo]]
|}
En la nuna mondo, kiu ĉiam pli konscias rajtojn de [[malplimulto]]j kaj lingvan diversecon, akiras la internacia lingvo ree atenton de iuj gravuloj. Neregistaraj organizoj kaj asocioj insistas, ke la diskuto pri la internacia lingvo aperu kiel diskuttemo de la [[Unuiĝintaj Nacioj]] kaj [[Eŭropa Unio]]. Julie [[1996]] Simpozio de internaciaj organizoj kunvenigis omaĝe al [[Inazo Nitobe]] en [[Prago]]n grupon de sendependaj ekspertoj, kiuj esploris tiaman pozicion de Esperanto kaj proponis ĝian envicigon en aktualaj interparoloj pri lingvaj rajtoj kaj politiko. La [[Manifesto de Prago]] (akceptita dum [[Universala Kongreso|UK]] 1996 en Prago), moderna deklaro pri valoroj kaj celoj motivantaj Esperantan movadon, emfazas lingvan demokration kaj konservon de la lingva diverseco.
Esperanto estis kiel komunikilo uzata ankaŭ en la projekto [[Indiĝenaj Dialogoj]], al kies celoj apartenis plifortigi interŝanĝon de spertoj inter indiĝenaj popoloj en la mondo, kiuj rifuzas uzon de iamaj koloniaj lingvoj.
Linio 168:
==== Specifeco de lernado ====
Komparajn esplorojn pri tempo de lernado de diversaj lingvoj oni faris en la Universitato de Paderborn (Germanio). Kadre de tiu esplorado oni determinis la tempon de lernado de francolingvaj studantoj ĝis certa nivelo.
Atingi tiun nivelon bezonas la sekvantan kvanton de horoj<ref name="Grin2006">{{citaĵo el gazeto |doi=10.1075/lplp.30.2.10cor |dato=2006 |volumo=30 |numero=2 |paĝo=81 |aŭtoro=François Grin |titolo=L’enseignement des langues étrangères comme politique publique |url=https://web.archive.org/web/20160310001920/ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/054000678.pdf |lingvo=fr |formato=PDF |verko=Language Problems and Language Planning |citaĵo={{krampo|P}}our atteindre ce niveau, {{formatnum:2000 heures}} d’études de l’allemand produisaient un niveau linguistique équivalent à {{formatnum:1500 heures}} d’étude l’anglais, {{formatnum:1000 heures}} d’étude de l’italien et{{tripunkto}}{{formatnum:150 heures}} d’étude de l’espéranto}}</ref>:
Linio 215:
=== Statistiko de Esperantujo ===
{{Ĉefartikolo|Statistiko de Esperantujo}}
Konstateblas, ke Esperanto ĝis nun atingis lokon inter la unuaj 50 lingvoj de la mondo laŭ la ofteco de uzado en internacia komunikado. En Vikipedio ĝi ekzemple okupas lokon 32 laŭ la nombro de artikoloj<ref>[https://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias#100_000.2B_articles List of Wikipedia], 2015-06-15</ref> kaj lokon 43 laŭ la paĝovizitado<ref>[http://stats.wikimedia.org/EO/Sitemap.htm Vikipedioj], 2015-06-15. 10 711 paĝorigardoj ĉiuhore</ref> (junio 2015).
En Litovio kaj Hungario ĝi estas lingvo n-ro 16 laŭ la nombro de enloĝantoj, kiuj scias diversajn fremdlingvojn. Esperanto estas unu el dek lingvoj, kiujn la ĉina registaro uzas en sia [http://esperanto.china.org.cn/ oficiala novaĵretejo], kaj unu el sesdeko da lingvoj, kiujn la papo uzis ĝis 2012 por saluti la kredantojn dum pasko kaj kristnasko. Google ofertas Esperanton kiel unu el 41 serĉlingvoj kaj ĝi estas unu el sesdeko da traduklingvoj ĉe Google Translate.
Kelkloke Esperanto havas pli favoran aŭ pli malfavoran pozicion: En la frazaro kun tradukoj [[Tatoeba]] ĝi kun pli ol 223 000 frazoj okupas la duan lokon post la angla (marto 2013). En Hungario ĝi estis almenaŭ en 2004 la tria lingvo (post la angla kaj la germana), pri kiuj studentoj k.a. ekzameniĝis en apartaj ŝtataj ekzamenoj.
Aliflanke la ''internacia'' lingvo Esperanto havas malpli bonan lokon, se oni komparas ĝian parolantaron kun ĉiuj ''naciaj'' lingvoj; ekzemple laŭ la nombro de denaskaj kaj poste eklernintaj parolantoj Esperanto havas lokon 165 inter la lingvoj, en kiuj ekzistas Vikipedio; tiu rilato tamen ne multe gravas, ĉar la intenco de Esperanto estas faciligi la internacian komunikadon, ne la nacian<ref>Statistiko de Esperantujo: [[Statistiko de Esperantujo#Komparo kun aliaj lingvoj|Komparo kun aliaj lingvoj]]</ref>.
Linio 286:
* '''abdiki''' laŭ angla, franca, itala kaj latina
* '''abituriento''' laŭ germana kaj rusa
* '''ablativo''' laŭ latina, angla, franca, itala kaj hispana, sed ĝi ankaŭ estas konata
* '''funto''' laŭ pola, rusa, jida kaj germana
* '''ŝnuro''' laŭ germana, pola kaj ĉeĥa
Linio 332:
En Esperantlingvaj retpaĝoj estas tri ĉefaj manieroj skribi la ĉapelitajn literojn de Esperanto:
* veraj supersignaj literoj, preskaŭ ĉiam laŭ [[Unikodo]] (rekte aŭ per numeraj signoreferencoj), iafoje laŭ [[ISO 8859-3|Latino 3]]: ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ.
* surogate laŭ la [[x‑sistemo]]: cx, gx, hx, jx, sx, ux.
: Tiu sistemo havas avantaĝojn kontraŭ la h-sistemo, se komputiloj prilaboras tekston.
* surogate laŭ la Zamenhofa [[h‑sistemo]]: ch, gh, hh, jh, sh, u.
Linio 392:
!rowspan="2"|tria
|-
! uzo
!kutima
!intima*
Linio 480:
En multaj lokoj aperas faktaj eraroj pri Esperanto.
* '''Ĉiutage uzata.''' Esperanto estas ĉiutage uzata lingvo. Tamen la instruisto de la angla lingvo Peter Greene asertis en 2014 en [[The Huffington Post|Huffington Post]]: "La latina kaj Esperanto estas kiel vere ĉarma aro de farboj, kiujn vi enŝlosas en ŝrankon kaj neniam uzas, ĉar tio malordigus ilin"<ref>"Latin and Esperanto are like a really nice set of paints that you lock up in a closet and never use because that would mess them up." (La latina kaj Esperanto estas kiel vere ĉarma aro de farboj, kiujn vi enŝlosas en ŝrankon kaj neniam uzas, ĉar tio malordigus ilin.) Peter Greene, instruisto pri la angla lingvo, [http://www.huffingtonpost.com/peter-greene/common-core-and-esperanto_b_5626950.html Common Core and Esperanto], Huffington Post, 2014-07-28, red. 2014-09-27</ref>.
* '''Vivanta lingvo.''' Esperanto estas vivanta lingvo, kiel oficiale rekonis i.a. la Lingvoscienca Instituto de la Hungara Scienca Akademio en 2004<ref>[http://www.eszperanto.hu/hu-lernejo.htm eszperanto.hu]</ref>. Tamen la slovaka ekonomikisto kaj politikisto [[Richard Sulik]], asertis en intervjuo en "[[Stern]]", en 2012, ke "Esperanto (...) tiu artefarita lingvo" "estas morta"<ref>"(...) Esperanto. Das ist diese künstliche Sprache, und heute ist sie tot." (Esperanto. Tio estas tiu artefarita lingvo, kaj hodiaŭ ĝi estas morta.) Richard Sulik, intervjuo [http://www.stern.de/politik/ausland/richard-sulik--slowakischer-politiker--die-vereinigten-staaten-von-europa-sind-eine-fixe-idee--3587144.html "Die Vereinigten Staaten von Europa sind eine fixe Idee"], Stern, 29-a de aŭg. 2012</ref>.
:Same la franca televida prezentisto Philippe Ballard asertis en 2016 en la televido LCI (La Chaîne Info), ke Esperanto "mortis sian belan morton" antaŭ deko(j) da jaroj. <ref>“L'espéranto, elle est morte de sa belle mort il y a (nekomprenebla: une ? des ?) dizaine(s) d'années.“ 14-a de julio 2016, [http://www.ipernity.com/blog/32119/4624272 “Rendez-vous en « terres inconnues »“ sur LCI]</ref>
:Same la germana semajna gazeto "Die Zeit" en 2008 asertis rilate al Esperanto: "Artefaritaj lingvoj ne vivas."<ref>"Kunstsprachen leben nicht." [http://web.archive.org/web/20080112145605/http://www.zeit.de/online/2008/02/bg-weltraetsel?6 Weltprojekte. Esperanto. 8-a de januaro 2008]</ref>
Linio 548:
* {{citaĵo el libro |aŭtoro=Bertilo Wennergren |titolo=Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko |dato=2016-05-26 |url=http://bertilow.com/pmeg/}} Ampleksa gramatika priskribo de la lingvo.
* {{citaĵo el libro |aŭtoro=J. C. Wells |titolo=Lingvistikaj aspektoj de Esperanto |eldono=2 |loko=Roterdamo |eldonejo=Universala Esperanto‑Asocio |dato=1989 |isbn=978-92-9017-021-1 |url=https://web.archive.org/web/20150223015300/pdf-archive.com/2012/02/07/lingvistikaj-aspektoj-de-esperanto-john-c-wells/lingvistikaj-aspektoj-de-esperanto-john-c-wells.pdf}} Esperanto rigardata el vidpunkto de lingvisto.
* {{citaĵo el libro |aŭtoro=Claude Piron |titolo=[[La bona lingvo]] |eldonejo=Monda Asembleo Socia |eldono=3 |origindato=1989 |dato=2015 |isbn=978-2-36960-006-0}} Psikologo rigardas la lingvon en perspektivo de homa lingvolernado kaj opinias, ke esperantistoj evitu nenecesajn neologismojn.
* {{citaĵo el libro |aŭtoro=P. G. Forster |titolo=The Esperanto Movement |loko=Hago |eldonejo=Mouton Publishers |dato=1982 |serio=Contributions to the Sociology of Language |numero=32 |lingvo=en |isbn=978-90-279-3399-7}} Anglalingva sociologia studo pri la Esperanto-movado, precipe en Britujo {{ĉ.}} la jaro 1980.
* {{citaĵo el libro |aŭtoro=Ulrich Lins |titolo=La Danĝera Lingvo |loko=Moskvo |eldonejo=Progreso |eldono=2 |dato=1990 |isbn=978-5-01-003136-7}} Dokumentita historio pri la ŝtataj atakoj kontraŭ la Esperanto‑movado, ĉefe sub [[Josif Stalin]] kaj [[Adolf Hitler]].
| |||