Belo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 2:
[[Dosiero:Pfau imponierend.jpg|eta|260px|Azidevena [[pavo]], kiu estis konsiderita tre ofte [[simbolo]] de la belo, pro la virtuoza montro de koloroj en la vostoplumoj de la masklo kiam li klopodas pariĝi; ĝi estas ankaŭ simbolo de [[Barato]].]]
[[Dosiero:Rozeta Paryż notre-dame chalger.jpg|eta|260px|Belega [[fenestrorozo]] en [[Nia Damo de Parizo]]. Lumo estis konsiderita kiel la plej bela revelacio de Dio, kiel estis manifestita en [[Gotika arkitekturo]]. Tiu arkitektura elemento oftas en kristanaj preĝejoj.]]
[[Dosiero:Taj Mahal in March 2004.jpg|240px|thumb|maldekstre|La [[Taĝ-Mahalo]] estas ekzemplo de atingo de beleco pere de [[simetrio]] en [[arkitekturo]].]]
[[Dosiero:Jade ornament with grape design.jpg|eta|180px|Ĉinia [[jado]] uzata por dekori per flora dezajno, [[Dinastio Jin (1115–1234)|Dinastio Jin]] (1115-1234), [[Ŝanghaja Muzeo]].]]
[[Dosiero:Sandro Botticelli - La nascita di Venere - Google Art Project - edited.jpg|eta|320 px|[[La naskiĝo de Venuso]] estas tre konata pentraĵo de [[Sandro Botticelli]]; [[Venuso]] estis la romia diino de [[amo]] kaj belo kune.]]
Linio 43:
 
La klasika [[filozofio]] kaj skulptaĵoj de kaj viroj kaj virinoj produktitaj laŭ la principoj de la [[Greka filozofio|grekaj filozofoj]] pri la ideala homa beleco estis remalkovritaj en la [[Renesanco]] de la tua Eŭropo, kio kondukis al re-adopto de tio kio iĝis konata kiel "klasika idealo". Laŭ terminoj de ina homa belo, virino kies aspekto kongruas kun tiuj principoj estas ankoraŭ nomata "klasika belaĵo" aŭ oni diras ke ŝi posedas "klasikan belon", dum ankaŭ la kreaĵoj faritaj de la grekaj kaj romiaj artistoj havigis la normigon por la vira belo en la civilizacio de Okcidento. Dum la epoko de [[Gotiko]], la klasika estetika kanono de belo estis amlakceptita kiel pekiga. Poste, la pensuloj de la [[Renesanco]] kaj de [[Humanismo]] remalakceptis tiun vidpunkton, kaj konsideris ke la beleco estas la produkto de racia ordo kaj harmoniaj proporcioj. La renesancaj artistoj kaj arkitektoj (kiel [[Giorgio Vasari]] en sia "Vivoj de artistoj") kritikis la Gotikan periodon kiel neracia kaj barbara. Tiu vidpunkto pri la [[Gotika arto]] daŭris ĝis la [[Romantismo]], en la 19a jarcento.
 
===Klerismo===
Dum la [[Klerismo|Klerisma epoko]] okazis plialtiĝo de la intereso en belo kiel filozofia temo. Por ekzemplo, la skota filozofo [[Francis Hutcheson]] argumentis ke la belo estas "unueco en vario kaj vario en unueco".<ref>An Inquiry Into the Original of Our Ideas of Beauty and Virtue; en ''Two Treatises''.</ref> Ankaŭ la poetoj de la Romantismo iĝi tre implikitaj pri la naturo de la belo, kaj [[John Keats]] asertis en "Ode on a Grecian Urn" (Odo al greka urno) ke
 
: Belo estas vero, vera belo, —tio estas ĉio.
: Kion vi scias surtere, kaj kion necesas koni.
 
La sintenoj de la plej parto de artistoj kaj artoteoriistoj de la Klerismo plifortigis la teoriojn de la klasikaj pensuloj per la nova reveno de la emo al la klasika antikveco kiu konsistigis la [[Novklasikismo]]n. La [[Baroko|barokaj]] troigoj tamen ankoraŭ dum la tuta 18-a jarcento daŭris iel ĝis la definitiva venko de la klasika remodigo.
 
===La Romantika periodo===
En la Romantika periodo, [[Edmund Burke]] postulis diferencon inter belo kaj ties klasika signifo unu flanke kaj la [[Sublimo]]. La koncepto de sublimo, kiels estis klarigita de Burke kaj de [[Immanuel Kant|Kant]], sugestis la revizion de la Gotikaj arto kaj arkitekturo, kvankam ne kongrue kun la klasika normigo de belo, kiel sublima. La miisma sinteno de la fieregaj poetoj kaj artistoj ĝenerale ŝnaĝis la vidpunkton de belo, nun kuŝanta en la propra konsidero de la artisto kiel ia dieca estaĵo. Krome la dekoracio aldonis al la tipaj agrablaj printempaj pejzaĝoj tre ampleksan gamon de aliaj etosoj antaŭ konsideritaj nebelaj, kiel ruinoj, [[tombejo]]j, la nokto, ŝtormoj, la enormega forto de la koleriĝinta marforto ktp. Kaj fronte al tio la terura kaj kortuŝa esto de la solema kaj foje eĉ diablema heroo romantika.
 
==La 20a jarcento kaj poste==
Dum la 20a jarcento okazis pliiĝanta malakcepto de la belo fare kaj de artistoj kaj de filozofoj, finante en la kontraŭestetiko de la [[postmodernismo]].<ref>''The Anti-Aesthetic: Essays on Postmodern Culture'' de Hal Foster</ref> Tio okazis spite la fakton ke belo estis ŝlosila afero de unu el ĉefaj influantoj de postmodernismo, nome [[Friedrich Nietzsche]], kiu argumentis ke la Povemo estas la Belemo.<ref>Povemo, de [[Friedrich Nietzsche]]</ref>
 
Sekve al la malakcepto de belo fare de la postmodernismo, la pensuloj revenis al konsidero de belo kiel grava valoro. La usona analiza filozofo [[Guy Sircello]] proponis sian Novan Teorion pri Belo kiel klopodo por refirmigi la statuson de belo kiel grava filozofia koncepto.<ref>A New Theory of Beauty. Princeton Essays on the Arts, 1. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1975.</ref><ref>Love and Beauty. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1989.</ref> Elaine Scarry argumentas ke belo estas rilata al justeco.<ref>Elaine Scarry, ''On Beauty and Being Just''.</ref>
 
Belo estas studita ankaŭ de psikologoj kaj neŭrosciencistoj en la kampoj de eksperimenta estetiko kaj de neŭroestetiko respektive. Psikologiaj teorioj rigardas belon kiel formo de [[plezuro]].<ref>{{Cite journal|last=Reber|first=Rolf|last2=Schwarz|first2=Norbert|last3=Winkielman|first3=Piotr|date=2004|title=Processing fluency and aesthetic pleasure: is beauty in the perceiver's processing experience?|journal=Personality and Social Psychology Review: An Official Journal of the Society for Personality and Social Psychology, Inc|volume=8|issue=4|pages=364–382|doi=10.1207/s15327957pspr0804_3|issn=1088-8683|pmid=15582859|hdl=1956/594|url=http://psr.sagepub.com/content/8/4/364.full.pdf}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Armstrong|first=Thomas|last2=Detweiler-Bedell|first2=Brian|date=December 2008|title=Beauty as an emotion: The exhilarating prospect of mastering a challenging world.|url=http://psycnet.apa.org/journals/gpr/12/4/305/|journal=Review of General Psychology|language=English|volume=12|issue=4|pages=305–329|doi=10.1037/a0012558|issn=1939-1552|citeseerx=10.1.1.406.1825}}</ref> Kunrilataj malkovroj subtenas la vidpunkton ke la plej belaj objektoj estas ankaŭ la plej plezurigaj.<ref>{{Cite journal|last=Vartanian|first=Oshin|last2=Navarrete|first2=Gorka|last3=Chatterjee|first3=Anjan|last4=Fich|first4=Lars Brorson|last5=Leder|first5=Helmut|last6=Modroño|first6=Cristián|last7=Nadal|first7=Marcos|last8=Rostrup|first8=Nicolai|last9=Skov|first9=Martin|date=2013-06-18|title=Impact of contour on aesthetic judgments and approach-avoidance decisions in architecture|url=http://www.pnas.org/content/110/Supplement_2/10446|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|language=en|volume=110|issue=Supplement 2|pages=10446–10453|doi=10.1073/pnas.1301227110|issn=0027-8424|pmc=3690611|pmid=23754408}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Marin|first=Manuela M.|last2=Lampatz|first2=Allegra|last3=Wandl|first3=Michaela|last4=Leder|first4=Helmut|date=2016-11-04|title=Berlyne Revisited: Evidence for the Multifaceted Nature of Hedonic Tone in the Appreciation of Paintings and Music|journal=Frontiers in Human Neuroscience|volume=10|doi=10.3389/fnhum.2016.00536|issn=1662-5161|pmc=5095118|pmid=27867350}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Brielmann|first=Aenne A.|last2=Pelli|first2=Denis G.|date=2017-05-22|title=Beauty Requires Thought|url=http://www.cell.com/current-biology/abstract/S0960-9822(17)30427-X|journal=Current Biology|language=English|volume=27|issue=10|pages=1506–1513.e3|doi=10.1016/j.cub.2017.04.018|issn=0960-9822|pmid=28502660}}</ref> Kelkaj studoj sugestas ke plej alte spertita belo estas asocia kun aktiveco en la meza orbitofrunta [[kortekso]].<ref>{{Cite journal|last=Kawabata|first=Hideaki|last2=Zeki|first2=Semir|date=April 2004|title=Neural correlates of beauty|journal=Journal of Neurophysiology|volume=91|issue=4|pages=1699–1705|doi=10.1152/jn.00696.2003|issn=0022-3077|pmid=15010496}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Ishizu|first=Tomohiro|last2=Zeki|first2=Semir|date=2011-07-06|title=Toward A Brain-Based Theory of Beauty|url=http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0021852|journal=PLOS ONE|volume=6|issue=7|pages=e21852|doi=10.1371/journal.pone.0021852|issn=1932-6203|pmc=3130765|pmid=21755004}}</ref> Tamen tiu alproksimiĝo al klopodo lokigi la procezon de rekono de la belo en unu regiono de la [[cerbo]] estis forte kritikita ene de la propra kampo.<ref>{{Cite journal|last=Conway|first=Bevil R.|last2=Rehding|first2=Alexander|date=2013-03-19|title=Neuroaesthetics and the Trouble with Beauty|url=http://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001504|journal=PLOS Biology|volume=11|issue=3|pages=e1001504|doi=10.1371/journal.pbio.1001504|issn=1545-7885|pmc=3601993|pmid=23526878}}</ref>
 
== Filozofio ==