Bjalistoka geto: Malsamoj inter versioj

'''Bjalistoka [[geto]]''' estis konstruita de [[naziojgermanoj|naziajgermanaj]] okupantoj dum la [[2-a Mondmilito]] por [[judoj|juda]] loĝantaro de [[Bjalistoko]]. Oni kreis ĝin la {{daton|26|julio|1941}} por pli ol 40 mil judoj el Bjalistoko kaj el ĝia ĉirkaŭaĵo. La geto estis neniigita inter la [[16-a de aŭgusto|16-a]] kaj la [[20-a de aŭgusto|20-a]] de aŭgusto [[1943]].

La [[geto]] estis subordigita al [[Germanio|germana]] civila potenco de bjalistoka [[distrikto]] ([[germana lingvo|germane]]: ''Bezirk Bialystok''). Loĝintaj tie judoj devis porti bendojn kun [[stelo de Davido]]. Poste oni devis porti ankaŭ flavajn stelojn ĉe maldekstra brustoflanko kaj dorse. La {{daton|3|aŭgusto|1941}} validiĝis leĝo laŭ kiu forlasado de la geto povis esti [[mortpuno|mortpunita]]. Malpermesitaj estis iuj ajn kunvenoj surstrataj. Plej tuŝis la loĝantaron tamen malpermeso aĉeti en la ekstergeta parto de la urbo, enkondukita la {{daton|15|aŭgusto|1941}}. Aĉetado de manĝaĵoj ekster la getaj muroj rezultigis punojn al la tuta juda komunumo. Nur laboranta parto de la judaro ricevadis nutraĵojn - komence 500 gramojn da pano, poste nur 300 gramojn. Malsato devigis komercon, kiu estis kontraŭleĝa. La nutraĵojn oni ricevadis per [[kontrabando]] el apudaj vilaĝoj kaj per helpo de la loĝantoj de ekstergeta urboparto. Helpado al judoj estis granda risko punota per ekzilo al [[koncentrejo]]. Kaj ilia kaŝado minacita per tuja [[mortpuno]] de la tuta helpanta pola familio.

En [[1942]] en la geto kreiĝis Kontraŭfaŝista Batalorganizo. En [[1943]] germanoj komencis forportadi judojn, en februaro mortigis ĉ. 800 homojn kaj al [[ekstermejo]] [[Treblinka (koncentrejo)|Treblinka]] portisforkondukis ĉ. 10 mil. Amasan ribelon kaŭzis informoj pri germanaj planoj neniigi la geton kaj pri gaskameroj en [[Aŭŝvico]]. La ribelo dekomence estis malsukcesonta. La atako daŭris malpli ol unu noktotagon, dum la sekvaj tagoj nur kelkaj judaj grupoj sin defendis. La unua plano fuĝi al la praarbaro de Knyszyn ne sukcesis. Estroj de la ribelo, Mordeĥaj Tenenbaum kaj Daniel Moszkowicz [[sinmortigo|mortigis sin]] pro senespera situacio. Post nelonga tempo la geto estis nuligita kaj ĝiaj loĝantoj estis forportitaj al koncentrejoj kaj ekstermejoj en [[Treblinka]], [[Majdanek]], [[Aŭŝvico]] kaj [[Terezín (Litoměřice)|Terezín]]. El pli ol 60 mil judoj, kiuj antaŭ la milito loĝis en Bjalistoko, travivis nur kelkcent.