Konstantin Kristoforidhi: Malsamoj inter versioj

'''Konstantin Kristoforidhi''' (ankaŭ '''Konstandin Kristoforidhi'''; griechischgreke Κωνσταντίνος Χριστοφορίδης ''Konstandínos Kristoforídhis)'', naskiĝis en [[Elbasan]], aktuala [[Albanio]], en [[1827]], mortis en [[1895]]. Li estis albana naciiisto, tradukisto kaj sciencisto. Li estas pleje konata pro havigo al la albana de la [[Nova Testamento]] unuafoje en la [[Geg-albana lingvo|gega varianto de la albana]] en la jaro 1872. Li provizis ankaŭ tradukon en la [[Tosk-albana lingvo|toska lingvovarianto]] en 1879, tiel plibonigante la toskan version el la jaro 1823 de [[Vangjel Meksi]]. Provizante tradukon en ambaŭ variantoj, li havas la meriton ke li kreis la bazon por unueciĝo de ambaŭ variantoj al tutnacia lingvo<ref name=":0">(angla) [https://www.scribd.com/doc/86997/Albanian-literature-in-Greek-script- Albanian literature in Greek script], la 20-an de oktobro 2013 ĉe [https://web.archive.org/web/20131020053434/http://www.scribd.com/doc/86997/Albanian-literature-in-Greek-script- Wayback Machine].</ref>. En 1867 li estris komisionon de literaturaj verkistoj, kiuj difinis la tn. ''Stamboller''-alfabeton (iometa adaptiĝoadapto de la latina alfabeto) kiel normo por la eldonado de libroj en la [[albana]].

== VivkuroVivo ==

Li naskiĝis en Elbasan kaj ekde 1847 studis ĉe greklingva la gimnazio Zosimea en [[Ioanino (provinco)|Ioannina]], aktuale en [[Grekio]], kie li helpis al Johann Georg von Hahn lerni la albanan kaj verki germanangerman-albanan vortaron<ref>(angla) Robert Elsie, A Biographical Dictionary of Albanian History (bibliografia vortaro de albana historio), I.B.Tauris, 2012, p. 257. <nowiki>ISBN 978-1-78076-431-3</nowiki>. </ref>. En 1856 aŭ 1857 li aliĝis al Protestanta eklezio en Izmir post kiam li konvertiĝis al [[Protestantismo]], tiel fariĝante la unua konata albana protestanto<ref>(angla) "Smyrna Station". The Gospel in Turkey: being the third annual report of the Turkish Missions-Aid Society: 20–21. 1857.</ref>.

Li iris al Istanbul[[Istanbulo]] en [[1857]], kaj skizis ''Memorandumon por la albana lingvo.'' Li restadis en [[Malto]] ĝis [[1860]] en protestanta seminario, finigante la tradukon de la [[Nova Testamento]] en la toska kaj gega lingvovariantoj (vidu kategorion : albana lingvaro). Li estis helpita de Nikolla Serreqi el [[Shkodër]] kun la gega versio de la Nova Testamento. Nikolla Serreqi estis same instiganto por uzado de la latina alfabeto, kiu estis jam uzata de pli fruaj verkistoj de la albana literaturo kaj Kristoforidhi ĉirkaŭbrakis la ideon de la latina alfabeto<ref>(angla) ''Lloshi, Xhevat (2008). Rreth Alfabetit te Shqipes. (Pri alfabeto de la albana), Logos,'' pp.14-15</ref>.

Li iris al [[Tunizo|Tunis]], kie li laboris kiel instruisto ĝis 1865, kiam reprezentanto de brita kaj Internacia Biblia Asocio kontraktis kun li por fari bibliajn tradukojn al la albana. Li publikigis en 1866 la unuan gegan tradukon de kvar Evangelioj kaj Aktojn de ApostulojApostoloj; post multaj jaroj, li daŭrigis  liansian laboron, publikigante en la toska kaj gega albana lingvaro : ''La Psalmoj'' (1868, 1869); ''Nova Testamento'' (1879, 1869), ''Genezo kaj Eksodo'' (toske, 1880); ''Deuteronomio'' (toske, 1882); ''La Proverboj'' kaj la ''Libro de'' ''Isaio'' (toske, 1884).

[[Lingvo]] estas konsiderata kiel la plej fundamenta elemento en la ekzisto de [[nacio]]. Tial kaj ankaŭ pro ekonomiaj kialoj (altiro de lingvoŝantantaj turistoj) ekestis en 1978 muzea domo pri la patro de la albana lingvo. Ĝi situas en Elbasan, kvankam lia vera domo troviĝus aliloke kaj devus esti translokota<ref>(albana) Fatos Salliu, [https://infoelbasan.wordpress.com/2015/12/04/elbasan-nisme-per-kthimin-e-kostandin-kristoforidhit-ne-shtepi/ Elbasan, nismë për kthimin e Kostandin Kristoforidhit në shtëpi], Infoelbasani, la 4-an de decembro 2015, alirita la 9-an de februaro 2017.</ref>. Kvankam unu el la plej gravaj figuroj de la nacia renesanco, Constantin Kristoforidhi ne havas veran muzeon en la urbo Elbasan, iu domo estis adaptita kaj estas nomata muzeo, tamen ĝi neniam estis akceptita kiel la vera domo. La vera domo de Constantine Christopheridis, estas alia apartamento en la ĉirkaŭaĵo nomata "Kala", kiu ankaŭ troviĝas en malbona stato, ĉar ĉi tiu konstruaĵo ne estis transdonita nek al la Ministerio de Kulturo nek al la loka registaro, ĉar la rekonstruo de ĉi tiu konstruaĵo ne estis konsiderata grava por fariĝi muzeo. Oni tro malmulte okupiĝas pri la domo de Constantijn Kristofforis kaj oni forgesas ke ĉi tiu kultura heredaĵo posedas valoron en la lumo de la albana lingvo kaj ĝia kultura renescanarenesanca movado<ref>(albana) M[http://telegraf.al/aktualitet/monumentet-kulturore-ne-shqiperi-te-mbuluara-nga-pluhuri-i-harreses onumentet kulturore në Shqipëri të mbuluara nga ‘pluhuri i harresës’] (kulturaj monumentoj en Albanio falas 'sub la pulvo de forgeso'), Gazeta Telegraf, la 20-a de oktobro 2015, alirita la 9-an de februaro 2017.</ref>.