Juda diasporo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Roberto (diskuto | kontribuoj) eNeniu resumo de redakto |
eNeniu resumo de redakto |
||
Linio 3:
Estas ĝenerale akceptite ke la hebrea diasporo komenciĝis ĉirkaŭ en la [[8-a jarcento|8-a - 6-a jarcento a.K.]] post la falo de la [[izraela reĝlando]] kaj de la [[regno de Jehuda]] kaj la sistema forigo de la hebrea popolo el liaj teritorioj.
Ili poste enloĝiĝis en diversaj zonoj de la [[Mezoriento]], Hispanio, Italio, Francio, Ĉinio, Barato kaj kreis elstarajn [[
.
== La popolo de la Biblio: hebreoj ==
Linio 13:
La babilona ekzilo (587-538 a.K.) finiĝas per liberigo efektigita de Persoj (dekreto de Ciro), La hebreoj revenintaj rekonstituas vasalan ŝtaton regartan de la sacerdota kasto kaj de la ĉefsacerdoto. La falo de la persa imperio pro la invado de [[Aleksandro la Granda]] ([[332|332 a.K]]) aneksiĝas la Palestinon al la Ptolomea helenisma regno de [[Egiptio]]: en [[Aleksandrio]] instaliĝas nombra hebrea komunumo en kiu fandiĝas, en origina sintezo, biblia tradicio kaj greka kulturo. La dominado en Palestino pasas al la [[Seleŭkida dinastio]] de [[Sirio]] (198 a.K.), kiu kun [[Antioĥo la 4-a Epifano]] provas helenigi Palestinon sed provokas la ribelojn de [[Makabeoj fratoj]] (Jehuda, Jonata kaj Simono]] kiuj sukcesis akiri sendependon kaj krei regnon kvankam ne de davida dinastio. Sed la nova ŝtato estis damaĝata de senĉesaj internaj disdividoj kaj ribeloj... ĝis kiam la la romia generalo Pompeo okupas Jerusalemon kaj igas judujon, antaŭe vasala regno, fine, romia provinco. Sed hebreoj ribelas kaj militas kontraus la romia imperio, kiu rekonkeras Jerusalemon ĝin, kun ĝia Dua Templo, detruante. Ĉi-kaze multaj judoj kreskigas la diasporan nombron. En [[135]] la sufokita ribelo de [[Bar Kochba]] provokis elmigron al Norda Afriko kaj Eŭropo kaj sekve Ameriko. La unika ligo inter la diasporantoj estis ilia religia kredo.
Dume, en diversaj epokoj okazis elmigro ankaŭ en la direkto de Persio kaj Babilonio kaj najbaraj zonoj. Eĥo de tiu fakto, laŭ esploristoj, povus esti la vizito de la [[Tri reĝoj|magoj]] al Jerusalemo okaze de la naskiĝo de Jesuo.
.
=== Juda diasporo dum la kristana epoko ===
Dume la judoj de la romia imperio sukcesis akiri plibonigon pri ilia civila sorto, eĉ ili (212, dekrete de [[Karakalo]], ili estis oficiale deklarita romiaj civitanoj. Sed ilia sorto ekmalpliboniĝis sub la imperiestroj [[Konstantino la 1-a de la Romia Imperio|Konstanteno]] kaj [[Teodosio la 1-a]] kiuj ili senigis je iuj rajtoj akiritaj per la akcepto en la romia civitaneco. Nun ĉe la romia aŭtoritatoj pli povis influi kristanoj.
Sinsekve, en la dua jarmilo en Eŭropo,la juda popolo trafas en gravajn problemojn kiuj igas malfacilajn la rilatojn inter la du religioj.
En 1275, [[Eduardo la 1-a (Anglio)|Eduardo la 1-a]] forigis judojn el Anglio akuzitajn pri malfideleco. Ili rifuĝiĝis en Francio, Hispanio, Italio kaj precipe en Pollando.
En [[1296]] simile okazis en [[Normandio]].
En [[1306]] [[Filipo la 4-a (Francio)|Filipo la 4-a]] elpelis la judaron el [[Francio]] ĉar ilia posedaĵoj estis bezonataj de la reĝo por financi diversajn projetkojn, ankaŭ militajn. Judoj rifuĝiĝis en Hispanio, Italio kaj precipe en Pollando.
Linio 33:
La judoj, en diversaj lokoj, povis praktiki la [[komerco]]n de la uzitaĵoj kaj [[uzuro]]n. Tiu lasta estis oficiale malpermesita al kristanoj kiuj devis, eventuale, pruinti senrente, de la eklezio kiu tamen ĝi permesas al ne kristranoj. Kelkeloke la uzura procento estis determinita per leĝo, aliloke lasita al la libera iniciato. Kutime, ĉiukaze, la kristanaj popoloj taksis hebreojn per la malsatiga renomo de uzuristoj.
Al hebreoj estis koncedite, de la leĝo, la permeson krei 'benkojn de garantiaĵoj' por prunti monon kun procento laŭleĝa, kaj pro tio ili rajtis ricevi la rajton loĝi en la loko. Tamen tiu praktikado kreis antipation en la la popoloj ĝis konsenti al elpelo de judoj el diversaj landoj kaj ankaŭ al progromoj, foje reflamigitaj per akuzoj de sakrilegio ktp.
La [[Kvara Laterana Koncilio]] ([[1215]]) dekretis ke la judoj vivu en apartaj kvartaloj (kiuj en Italio prenis la nomo de ''[[geto[[j'' kun pordoj malfermendaj ĉetagiĝe kaj fermindaj ĉesunsubire, ilin ekskludas el publikaj oficoj kaj devigas distingiĝi per flavkora aŭ ruĝkolora signrekono sur la vesto (virinoj per flava vualo), sed tiuj dispozicioj restos neaktualigita laŭlonge de jarcento.
Kontraŭ judoj disvatiĝis akuzoj raspecaj: dum .la [[nigra morto]] ([[1348]]) pri mortiga unktado (kiu tamen ne ŝparis kristanojn). Plimalflue naskiĝis la akuzo pri rito de kristana infano desangita dumpaske (oni vidu: [[Ariel Toaff]] itala judo kiu, kvankam kontraŭata, subtenis la teorian eblecon de tiuj paskaj sangaj oferoj efektiviĝi ĉe fanatikaj judoj).
| |||