Aŭstrio: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Venca24 (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Venca24 (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 27:
| esperanto-asocio = [[Aŭstria Esperanto-Federacio]]
}}
'''Aŭstrio''' aŭ '''Aŭstrujo''' (en la germana: Österreich [ˈøːstɐˌʁaɪç], oficiale '''Respubliko Aŭstrio''', en la germana: Republik Österreich) estas parlamenta-demokratia [[federacia respubliko]] kaj [[Lando sen maraliro|senmara lando]] de ĉirkaŭ 8,7 milionoj da personoj<ref> "Population by Year-/Quarter-beginning". [http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html] 1a de Oktobro 2015.</ref> en [[Centra Eŭropo]], konsistanta el naŭ subŝtatoj. Ĝiaj najbaraj landoj en la nordo estas [[Germanio]] kaj [[Ĉeĥio]], en la oriento [[Slovakio]] kaj [[Hungario]], en la sudo [[Slovenio]] kaj [[Italio]] kaj en la okcidento [[Svislando]] kaj [[Liĥtenŝtejno]]. La teritorio de Aŭstrio kovras 83,879 km². La tereno estas tre montara, ĉar ĝi situas ene de [[Alpoj]]; nur 32 % el la lando estas sub 500 m super marnivelo, kaj ties plej alta pinto estas 3,798 m.<ref name="CIA">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/au.html |title=Austria |work=[[The World Factbook]] |date=14a de Majo 2009 |publisher=[[Central Intelligence Agency]] |accessdate=31a de Majo 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090610113837/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/AU.html| archivedate=10a de Junio 2009 |deadurl=no }}</ref> La majoritato de la loĝantaro parolas lokajn [[Bavara lingvo|bavariajn dialektojn]] de la [[germana]] kiel [[gepatra lingvo]],<ref name="Language">{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/static/bevoelkerung_2001_nach_umgangssprache_staatsangehoerigkeit_und_geburtsland_022896.pdf |title=Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkeit und Geburtsland |publisher=Statistik Austria |accessdate=17a de Novembro 2010 |format=PDF }}</ref> kaj la [[aŭstra-germana lingvo]] en sia normiga formo estas la [[oficiala lingvo]] de la lando.<ref name="Britannica">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/44183/Austria |title=Austria |date=31a de Majo 2009 |work=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=31a de Majo 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090419153631/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/44183/Austria |archivedate=19a de Aprilo 2009 |deadurl=no}}</ref> Aliaj lokaj oficialaj lingvoj estas la [[hungara]], la [[Burgenlando|burgenlanda]] [[kroata]], kaj la [[slovena]].<ref name="CIA"/>
La origino de la nuntempa Aŭstrio radikas en la tempo de la [[Habsburgoj|Habsburga dinastio]], kiam ĝia plejparto apartenis al la [[Sankta Romia Imperio]]. El la [[Reformacio|reformacia]] epoko, multaj nordgermanaj princoj, malkontentaj pri la aŭtoritato de la imperiestro, uzis [[protestantismo]]n kiel la flagon de ribelo. La [[Tridekjara milito]], la influo de la [[Reĝlando Svedio]] kaj la [[Reĝlando Francio]], la elstarigo de la [[Reĝlando de Prusio]], kaj la [[Napoleonaj Militoj|Napoleonaj invadoj]] malfortigis la imperiestran povon en la nordo de Germanio, sed en la sudo, kaj en ne-germanaj areoj de la imperio, la imperiestro kaj katolikismo plu tenis kontrolon. Dum la [[
Post la falo de la Habsburga (Aŭstri-Hungaria) imperio en 1918 fine de la Unua mondmilito, Aŭstrio adoptis kaj uzis la nomon [[Respubliko German-Aŭstrio]] (''{{lang|de|Deutschösterreich}}''), poste ŝanĝis ĝin al ''{{lang|de|Österreich}}'', kadre de klopodoj unuiĝi kun [[Respubliko Weimar|Germanio]], sed tio estis malpermesita de la [[Traktato de Saint-Germain-en-Laye]] en [[1919]]. La [[Unua Respubliko Aŭstrio|Unua Aŭstria Respubliko]] estis establita en 1919. En 1938 [[Nazia Germanio]] aneksis Aŭstrion dum la ''[[Anschluss]]''.<ref name="Britannica Anschluss">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/26730/ |title=Anschluss |date=24a de Septembro 2009 |work=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=31a de Majo 2009 }}</ref> Tiu situacio daŭris ĝis la fino de la [[Dua mondmilito]] en 1945, post kio Aŭstrio estis [[Aliancanoj|okupita de la Aliancanoj]] kaj ĝia iama demokratia konstitucio estis restaŭrita. En 1955, la [[Aŭstria Ŝtattraktato]] re-establis Aŭstrion kiel suverenan ŝtaton, finante la epokon de la okupacio. Samjare, la [[Parlamento de Aŭstrio]] aprobis la [[Deklaro de Neŭtraleco|Deklaron de Neŭtraleco]], kiu deklaris ke la Dua Aŭstria Respubliko estu porĉiame [[Neŭtraleco (internaciaj rilatoj)|neŭtrala]].
Nuntempe, Aŭstrio estas parlamenta [[reprezenta demokratio]] kiu enhavas naŭ [[Federaciaj ŝtatoj de Aŭstrio|federaciajn ŝtatojn]].<ref name="CIA" /><ref name="johnson 17">Lonnie Johnson 17</ref> La ĉefurbo kaj plej granda urbo, kun pli ol 1.7 milionoj da loĝantoj, estas [[Vieno]].<ref name="CIA" /><ref name="Vienna pop">{{cite web |url=http://www.statistik.at/blickgem/pz1/g90001.pdf |title=Probezählung 2006 – Bevölkerungszahl |date=31a de Oktobro 2006 |work=Statistik Austria |format=PDF |language=Germana |accessdate=27a de Majo 2009 }}</ref> Aliaj ĉefaj [[Listo de urboj de Aŭstrio|urbaj areoj de Aŭstrio]] estas [[Graz]], [[Linz]], [[Salzburg]] kaj [[Innsbruck]]. Aŭstrio estas unu el la [[Listo de landoj laŭ MEP po kapo|plej riĉaj landoj en la mondo]], nome la dekkvara, kun
==Etimologio==
|