Sarah Bernhardt: Malsamoj inter versioj

Sarah Bernhardt naskiĝis kiel Henriette-Rosine Bernard ĉe 5 rue de L'École-de-MédicineMédecine en la [[Latina Kvartalo]] de Parizo la {{daton|22|oktobro|1844}} aŭ {{daton|23|oktobro|1844}}.<ref> Estas ioma necerteco pri la preciza naskodato. Vidu Encyclopedia Brittanica online Tierchant (2009), paĝo 15 kaj Skinner (1967) paĝo 1, kaj suba noto pri naskodato.</ref> Ŝi estis ekstergeedza filino de Judith aŭ Julie Bernardt, [[Historio de judoj en Nederlando|juda nederlandanino]] kaj [[prostituitino]] de altnivela klientaro. Sian patron ŝi neniam ekkonis. La nomo de la patro ne estis registrita. laŭLaŭ kelkaj fontoj, li estis probable la filo de riĉa komercisto el [[Le Havre]].<ref> Tierchant 2009, pp. 13–14.</ref> Bernhardt poste skribis ke la familio de ŝia patro pagis por ŝia edukado, insistis ke ŝi estu baptita kiel katoliko, kaj lasis grandan monkvanton pagotan kiam ŝi estos plenkreska.<ref> Tierchant 2009, pp. 13–14.</ref> Ŝia patrino multe veturis kaj ne vere okupiĝis pri la infano. Anstataŭe ŝi lasis la infaninon kun gvardistinovartistino en [[Bretonio]], poste en kabano en la antaŭurbo de Parizo nome Neuilly.<ref> Bernhardt 2000, pp. 13–14.</ref>

Kiam Sarah estis ankoraŭ nur sepjaraĝa, ŝia patrino sendis ŝin en internlernejointernlernejon por junulinoj en la pariza antaŭurbo [[Auteuil-Neuilly-Passy|Auteuil]], pagite per fonduso el la familio de ŝia patro. Tie, ŝi aktorinis en teatra ludado en la teatraĵo ''Clothilde'', en kiu ŝi ludis la rolon de la Reĝino de Feinoj, kaj plenumis sian unuan el multaj postaj dramaj mortoscenoj.<ref> Bernhardt 2000, pp. 13–14.</ref>

Ŝi ekaktoris en la titolrolo de ''Ifigenio'' de [[Jean Racine|Racine]] en la jaro [[1862]], nome en la 31a de Aŭgusto.<ref> Tierchant 2009, pp. 45–46.</ref><ref> En siaj memoroj, Bernhardt donas la daton de sia ekkariero por la 1a de Septembro.</ref> Tiu ŝia premiero ne estis sukceso. Ŝi suferis pri sceneja paniko kaj rapidigis siajn versojn. Kelkaj ĉeestantoj primokis sian tro fajnan figuron. Kiam finis la prezentado, Provost estis atendante inter kulisoj, kaj ĉi pardonpetis. Li diris al ŝi, "Mi povas pardonpeti vin, kaj eĉ imi mem povas pardoni vin mem, sed Racine en sia tombo neniam pardonpetos."<ref> Skinner 1967, p. 37.</ref> Francisque Sarcey, nome influa teatrokritikisto de ''L'Opinion Nationale'' kaj ''Le Temps'', verkis: "ŝi bone komunikas kaj prononcas kun perfekta precizeco. Tio estas ĉio kio povas esti dirita pri ŝi ĝis nun."<ref> Skinner 1967, p. 37.</ref>

Bernhardt ne restis longe ĉe la Comédie-Française. Ŝi ludis la rolojn de Henrietta en la teatraĵo de [[Molière]] nome ''Les Femmes Savantes'' kaj de Hipolito en ''L'Étourdi'', kaj la titoliga rolo de la verko de [[Eugène Scribe]] nome ''Valérie'', sed tio ne impresis la kritikistojn, aŭ la aliajn kompanianojn, kiuj iel bedaŭris ŝian rapidan plialtiĝon. Pasis semajnoj, sed ŝi ne ricevis pliajn rolojn.<ref> Tierchant 2009, p. 47.</ref> Ankaŭ ŝia varma karaktero metis ŝin en problemojn; kiam teatra pordisto direktis sin al ŝi kiel "Eta Bernhardt", ŝi rompis sian ombrelon sur lia kapo. Ŝi ege pardonpetis, kaj kiam la pordisto retiriĝis post 20 jaroj, ŝi aĉetis kabanon por li en Normandio.<ref> Skinner 1967, p. 38.</ref> Je ceremonio honoriga al la naskiĝtago de Molière la 15an de Januaro 1863, Bernhardt invitis sian pli junan fratinon, Regina, akompani ŝin. Regina hazarde staris sur la rando de vestaĵo de ĉefa aktorino de la kompanio, Zaire-Nathalie Martel (1816–1885), konata kiel Madame Nathalie.<ref> Monval, Georges (1900). Comédie-française (1658–1900): Liste alphabétique des sociétaires depuis Molière jusqu'à nos jours. Paris: Aux Bureaux de l'Amateur d'autographes. p. 93.</ref> Madame Nathalie pelis Regina for el la vestaĵo, kio okazigis frapon kontraŭ ŝtona kolono kaj vundon al ŝia frunto. Regina kaj Madame Nathalie ekkriis unu kontraŭ la alia, kaj Bernhardt avenisalvenis kaj vangofrapis Madame Nathalie. La maljuna aktorino falis sur alia aktoro. Thierry petis ke Bernhardt pardonpetu al Madame Nathalie. Bernhardt malakceptis fari tion ĝis Madame Nathalie pardonpetu al Regina. Bernhardt jam estis proponita por nova rolo en la teatro, kaj eĉ estis komencinta provtrejnaĵojn. Madame Nathalie petis ke Bernhardt foriru el la rolo se ŝi ne pardonpetupardonpetus. Ĉar neniu el ili cedis, kaj Madame Nathalie estis pli veterana membro de la kompanio, Thierry estis devigita peti al Bernhardt foriri.<ref> Gold & Fizdale 1991, p. 52.</ref>

Ŝia familio ne povis kompreni ŝian foriron el la teatro; estis nekompreneblanekompreneble por ili ke iu foriru el la plej prestiĝa teatro en Parizo je aĝo de 18.<ref> Bernhardt 2000, p. 135.</ref> Anstataŭe, ŝi iris al populara teatro, nome Gymnase, kie ŝi iĝis anstataŭanto de la du ĉefaj aktorinoj. ŝi preskaŭ tuj okazigis alian interkulisan skandalon, kiam ŝi estis invitita deklami poezion je akceptado ĉe la Palaco [[Tuileries]] gastigite de [[Napoleono la 3-a]] kaj la imperiestrino EugenieEugenia, kun aliaj aktoroj de la Gymnase. Ŝi elektis deklami du romantismajn poeziaĵojn de [[Victor Hugo]], nesciante ke Hugo estas forta kritantokritikanto de la imperiestro. Post la unua poemo, la imperiestro kaj la imperestrinoimperiestrino leviĝis kaj foriris, sekvataj de la kortego kaj de la aliaj gastoj.<ref> Skinner 1967, p. 44.</ref> Ŝia venonta rolo en la Gymnase, estis frenezeca rusa princino, tutrtute maltaŭga por ŝi; ŝia patrino diris al ŝi ke ŝia ludado estis "ridinda".<ref> Bernhardt 2000, p. 135.</ref> Ŝi decidis subite lasi la teatron por veturi, kaj kiel ŝia patrino, ekhavi amantojn. Ŝi iris por mallonge al Hispanio, poste, je sugesto de Alexandre Dumas, al Belgio.<ref> Skinner 1967, pp. 42–46.</ref>

KelkajnKelkaj rakontoj diras ke la Princo Henri ne estis forgesinta ŝin. Laŭ tiuj versioj, li eksciis ŝian adreson el la teatro, alvenis en Parizon, kaj translokiĝis en la apartementoapartementon kun Bernhardt. Post unu monato, li revenis al Bruselo kaj diris al sia familio ke li volis edziĝi al la aktorino. La familio de la Princo sendis lian onklon, nome Generalo de Ligne, por forrompi la amaferon, minacante senheredigi lin se li edziĝuedziĝus al Bernhardt.<ref> Skinner 1967, pp. 47–52.</ref> Laŭ aliaj rakontoj, la Princo malakceptis ajnan respondecon pri la infano.<ref> Tierchant 2009, p. 55.</ref> Ŝi poste nomigis la aferon "ŝia daŭra vundo", sed ŝi neniam kvareliskverelis pri la parenceco de Maurice kun ajnulo. Kiam oni demandis al ŝi kiu estas la patro, ŝi foje respondis, "Mi neniam povis scii ĉu lia patro estas [[Gambetta]], [[Victor Hugo]], aŭ la Generalo Boulanger."<ref> Skinner 1967, p. 52.</ref> MultajMultajn jarojjarojn poste, en Januaro 1885, kiam Bernhardt estis jam fama, la Princo venis al Parizo kaj proponis formale agnoski Maurice kiel siasian filofilon, sed Maurice afable malakceptis, klarigante ke li estas tute kontenta esti la filo de Sarah Bernhardt.<ref> Tierchant 2009, p. 212.</ref>

[[File:Sarah Bernhardt - Le Passant.png|thumb|Bernhardt kiel knaba trovadorotrobadoro, Zanetto, en ''Le Passant'' (1869) de [[François Coppée]].]]

Por vivteni sin post la nasko de Maurice, Bernhardt ludis minorajn rolojn kaj anstataŭaĵojn ĉe Port-Saint-Martin, populara melodrama teatro. Komence de 1866, ŝi sukcesis atingi legaĵon kun Felix Duquesnel, direktoro de la [[Théâtre de L’Odéon]] ĉe la Maldekstra Bordo de la [[Sejno]] en Parizo. Duquesnel priskribis la legaĵon jarojn poste, dirante, "Mi havis antaŭ mi kreitaĵon kiu estis mirinde havigita, inteligenta ĝis la punkto de genio, kun enorma energio sub ŝajno malforta kaj delikata, kaj sovaĝa volforto." La kun-direktoro de la teatro por financoj, Charles de Chilly, volis malakcepti ŝin kiel nefidinda kaj ankaŭ kiel tro maldika, sed Duquesnel estis ĉarmita; li dungis ŝin por la teatro kontraŭ nealta salajro de 150 frankoj monate, kion li pagus el sia propra mono.<ref> Tierchant 2009, p. 62.</ref> Odéon esti la dua en Parizo laŭ prestiĝo post nur la Comédie Française, kaj malkiel ĉe tiu tre tradicia teatro, specializiĝis en pli modernaj produktaĵoj. La Odéon estis populara inter la studentoj de la Maldekstra Bordo de Parizo. Ŝiaj unuaj prezentoj en tiu teatro ne estis sukcesaj. Ŝi aperis en tre laŭstilaj kaj banalaj komedioj de la 18a jarcento, kvankam ŝia valoro sur scenejo estis ŝia kompleta sincereco.<ref> Skinner 1967, p. 54.</ref> Ankaŭ ŝia fajna figuro faris ŝian aspekton ridinda en la kutimaj ornamitaj kostumoj. Dumas, ŝia plej forta subtenanto, komentis post unu prezento, "ŝi havas la kapon de virgulino kaj la korpon de balajlbastonobalailbastono."<ref> Skinner 1967, p. 55.</ref> Tuj poste, tamen, post diversaj teatraĵoj kaj pli da sperto, ŝia ludkapablo pliboniĝis; ŝi estis elektita por ludadi la rolon de Cordelia en "[[Reĝo Lear]]". En Junio 1867, ŝi ludis du rolojn en "Athalie" de [[Jean Racine]]; nome la parto de juna virino kaj de junulo, nome Zacharie, la unua el multaj masklaj roloj kiujn ŝi ludos en sia kariero. La influa kritikisto Sarcey verkis "... ŝi ĉarmis sian publikon kiel eta Orfeo."<ref> Skinner 1967, p. 55.</ref>

La unua granda sukceso okazis en la jaro 1868, kiam Sarah Bernhardt ludis ĉe [[Odéon]], nome pariza teatrejo ĉe la [[Ĝardeno de Luksemburgio]], rolon en reludado de ''Kean'' de [[Alexandre Dumas (patro)|Alexandre Dumas la pli aĝa]]. En ĝi ŝi ludis la ĉefan inan parton de Anna DanbyDamby. La teatraĵo estis interrompita en la komenco pro ĉikanado fare de junuloj kiuj kriis kontraŭe, "For Dumas! Donu al ni Hugo!". Bernhardt direktis sin rekte al la ĉikanantoj: "Amikoj, vi defendu la ideon de justeco. Ĉu vi faras tion farante Monsieur Dumas respondeca pro la malpermeso de Monsieur Hugo?".<ref> Tierchant 2009, p. 68.</ref> Post tio la ĉeestantaro ridis kaj plaŭdisaplaŭdis kaj silentiĝis. Je la finkurteno, ŝi ricevis enorman plaŭdadonaplaŭdadon, kaj Dumas rapidiĝis internen gratuli ŝin. Kiam ŝi eliris el la teatro, ariĝis homamaso ĉe la ĉefa enirejo kaj lanĉis florojn al ŝi. Ŝia salajro estis tuje plialtigita je 250 frankoj monate.<ref> Skinner 1967, pp. 55–58.</ref>

Ŝia venonta sukceso estis ŝia ludado en la verko de [[François Coppée]] nome ''Le Passant'', kiu premieriĝis ĉe la Odeono en la 14a de Januaro 1868,<ref> Aston, Elaine (1989). Sarah Bernhardt: A French Actress on the English Stage. Oxford: Berg. p. 5. ISBN 0854960198.</ref> en kiu ŝi ludis la rolon de la knabo [[trobadoro]], nome Zanetto, en romantismeca renesanca historio.<ref>Aston, Elaine (1989)</ref> La kritikisto Theophile Gautier priskribis la "delikatan kaj mildan ĉarmon" de ŝia ludado. Ĝi ludisestis ludita en 150 prezentoj, plus mendita ludo ĉe la Palaco [[Tuileries]] por [[Napoleono la 3-a]] kaj lia kortego. Poste, la imperiestro sendis al ŝi broĉon kun ŝiaj inicialoj skribitaj el diamantoj.<ref> Skinner 1967, p. 64.</ref>

En siaj memoroj, ŝi verkis pri sia epoko ĉe Odéon: "Ĝi estis la teatro kiun mi plej ŝatis, kaj kiun mi lasis nur bedaŭre. Ni amis nin unu la alian. Ĉiu estis kontenta. La teatro estis kiel pluigo de lernejo. Ĉiuj junuloj venis tien... Mi memoris miajn malmultajn monatojn ĉe la Franca Komedio. Tiu eta mondo estis rigida, klaĉema, ĵaluzema. Mi memoras miajn malmultajn monatojn ĉe la Gymnase. Tie oni parolis nur pri vestoj kaj ĉapeloj, kaj babiladis pri centoj da aferoj kiuj neniel rilatis al arto. Ĉe Odeono, mi estis feliĉa. Ni pensis nur pri la muntado de teatraĵoj. Ni trajniĝistrejniĝis matenojn, posttagmezojn, ĉiam. Mi ŝategis tion." Bernhardt loĝis kun sia longdaŭra amikino kaj helpantino Madame Guerard kaj ŝia filo en malgranda kabano en la antaŭurbo [[Auteuil-Neuilly-Passy|Auteuil]], kaj veturis al la teatro per malgranda veturilo. Ŝi disvolvigis fortan amikecon kun la verkisto [[George Sand]], kaj eĉ ludis en du teatraĵoj kiujn ŝi mem aŭtoris.<ref> Bernhardt 2000, p. 156.</ref> Ŝi akceptis famulojn en sia vestoĉambro, kiaj [[Gustave Flaubert]] kaj [[LeonLéon Gambetta]]. En 1869, ĉar ŝi iĝis pli prosperriĉa, ŝi translokiĝis al pli granda sep-ĉambra apartamento ĉe 16 rue Auber en la centro de Parizo. Ŝia patrino ekvizitis ŝin por la unua fojo en jaroj, kaj ŝia avino, nome strikta Ortodoksa Judo, translokiĝis al la apartamento por zorgi Maurice. Bernhardt aldonis servistinon kaj kuiriston al sia hejmo, same kiel la komencon de kolekto de animaloj; ŝi havis unu aŭ du hundojhundojn kun ŝi ĉiam, kaj du testudoj moviĝis libere tra la apartamento.<ref> Skinner 1967, pp. 60–61.</ref>

En 1868, incendio tute detruis ŝian apartamenton, kun ĉiuj ŝiaj havaĵoj. Ŝi preteratentis aĉeti asekuron. La broĉo donacita al ŝi de la Imperiestro kaj ŝiaj perloj fandiĝis, same kiel la [[tiaro]] donacita al ŝi de unu el ŝiaj amantoj, Ĥalid Bej. Ŝi trovis la diamantojn inter la cindroj, kaj la administrantoj de Odeono organizis bonfaran ludadon. La plej fama soprano tiama, Adelina Patti, kantis senpage. Aldone, la avino de ŝia patro donacis 120,000 frankojn. Bernhardt povis aĉeti eĉ pli grandan loĝejon, kun du salonoj kaj grandangranda manĝocambronmanĝocambro, ĉe 4 rue de Rome.<ref> Tierchant 2009, pp. 72–73.</ref>

En la [[Francia-Prusia Milito|francia-prusia milito]] de 1870/711871, kiam ĉiuj teatrejoj estis fermitaj, ŝi flegis vunditojn. La eksplodo de la franci-prusia milito subite interrompis ŝian teatran karieron. La novaĵoj pri la malvenko de la Franca Armeo, pri la kapitulaco de Napoleono la 3-a ĉe [[Sedan]], kaj pri la proklamo de la [[Tria Franca Respubliko]] en la 4a de Septembro 1870 estis sekvita de [[sieĝo]] al la urbo Parizo fare de la Prusia Armeo. ParisParizo ĉesis ricevi novaĵojn kaj eĉ manĝoliveradon, kaj la teatroj fermiĝis. Bernhardt zorgis pri la konverto de la Odeono en [[hospitalo]]n por soldatoj vunditaj en la bataloj ekster la urbo.<ref> Gold & Fizdale 1991, pp. 82–85.</ref> Ŝi organizis la lokigon de 32 litoj en la akceptejo kaj la haloj, alportis sian personan kuiriston por prepari supon por la pacientoj, kaj konvinkis siajn riĉajn amikojn kaj admirantojn donaci liveraĵojn por la hospitalo. Krom organizi la hospitalon, ŝi laboris kiel flegistino, helpante la ĉefan kuraciston ĉe amputoj kaj operacioj.<ref> Tierchant 2009, p. 79.</ref> Kiam finis la liveradonliverado de [[karbo]] en la urbo, Bernhardt uzis malnovajn dekoraciojn, benkojn, kaj scenaĵojn kiel bruligaĵoj por varmigi la teatron.<ref> Tierchant 2009, p. 75.</ref> Komence de Januaro 1871, post 16 semajnoj de sieĝo, la Germanoj ekbombardadis la urbon per long-atingaj kanonoj. La pacientoj devis esti translokigitaj al la kelo, kaj antaŭ nelonge, la hospitalo devis fermiĝi. Bernhardt sukcesis aranĝi ke plej gravaj pacientoj estu translokigitaj al alia milithospitalo, kaj ŝi luprenis apartementon en strato Provence por hejmo de la ceteraj 20 pacientoj. Ĉirkaŭ la fino de la sieĝo, la hospitalo de Bernhardt estis zorginta pli ol 150 vunditajn soldatojn, inklude junan studenton el la École Polytechnique, nome [[Ferdinand Foch]], kiu poste komandojkomandos la armeojn de Aliancanoj en la [[Unua Mondmilito]].<ref> Skinner 1967, pp. 74–78.</ref>

La Franca registaro subskribis [[batalpaŭzo]]n en 19a de Januaro [[1871]], kaj Bernhardt eksciis ke ŝiaj filo kaj familio estis translokigitaj al Hamburgo. Ŝi venis al la nova ĉefo de la Franca respubliko, nnomenome [[Adolphe Thiers]], kaj akiris paspermesilon por iri al Germanio por revenigi ilin. Kiam ŝi revenis al Parizo post kelkaj semajnoj, la urbo estis sub la regado de la [[Pariza Komunumo]]. Ŝi denove translokiĝis, portante sian familion al [[Saint-Germain-en-Laye]]. Ŝi poste revenis al sia apartamento en la strato de Rome en Majo, post la Komunumo estis venkita de la Franca Armeo.