Irana revolucio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Narvalo (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
e Bot: korekto de urbonomo laŭ artikolonomo |
||
Linio 3:
La revolucio estis kaŭzita de la malpopulareco de la ŝaho, kiu regis [[Irano]]n jam de 1953. La ŝaho estis vidata de multaj irananoj kiel servisto de [[Usono]] kaj de la aliaj imperiismaj landoj, pro lia uzo de granda nombro de usonaj militaj konsilantoj, lia diplomatia proksimeco al usonaj pozicioj, kaj lia politiko de okcidentigo kaj laikigo de la lando, kiu kontrastis kun ĝia [[ŝijaismo|ŝijaisma]] islama tradicio. Plue, lia registaro estis vidata kiel elitisma kaj korupciita, kaj aŭtoritarisma. Estis ĝenerala sento ke la mono, kiu devenis el vendado de [[nafto]] al aliaj landoj ne estis uzita por la bono de la plej multo de la popolo.
La revolucio mem estis farita de koalicio de islamaj, liberalaj kaj maldekstraj fortoj. La manifestacioj kontraŭ la registaro komenciĝis en [[januaro de 1978]], kaj sekvis monatoj de malstabileco kaj perforto. Unu de la plej popularaj subtenantoj de la ribeloj estis la ajatolo (ŝijaisma religia gvidanto) Ruhollah Ĥomeini, kiu vivis en ekzilo en [[Irako]]. En septembro, la iraka registaro forpelis lin pro premoj de la Irana registaro, kaj li fuĝis al [[Parizo]], de kie li daŭre incitis la ribelantojn. En oktobro ĝenerala striko preskaŭ paralizigis la ekonomion, kaj la [[2-an de decembro]], du milionoj da homoj kolektiĝis en [[
Finfine, la 16-an de januaro, la ŝaho Pahlavi kaj la emperiestrino forlasis Iranon, pro la peto de la ĉef-ministro [[Bakhtiar]], kiu mem estis membro de la opozicio. Bakhtiar tuj disigis la fi-faman sekurec-servon [[Savak]], liberigis politikajn malliberulojn, ordonis ke la armeo permesu manifestaciojn, promesis liberajn elektojn, kaj invitis Khomeini reveni al Irano. Khomeini revenis al Irano la 1-an de februaro 1979, kaj pluraj milionoj da irananoj venis por saluti lin ĉe lia alveno. Khomeini tui diris ke li ne rekonas la registaron de Bhaktiar, kaj kreis propran registaron. Post kelkaj tagoj de batalado inter la du flankoj, la 11-an de septembro la revoluciuloj gainis, kaj transprenis ĉiujn registarajn konstruaĵojn. Nuntempe, la 11-an de februaro estas nacia festo en Irano. En marto, oni tenis nacian referendumon por decidi ĉu Irano iĝu "Islama Republiko". 98% de la voĉdonantoj voĉdonis favore. La proporcio de voĉdonantoj estis granda, kvankvam kelkaj komunismaj kaj liberalaj grupoj bojkotis la referendumon. En oktobro la ŝaho iris al Usono por ricevi kuracadon por lia kancero. Estis multe da kolero en Irano pro tio, kaj la 4-n de novembro grupo da Iranaj studentoj, kiuj subtenis Khomeini okupis la Usonan ambasadejon kaj prenis 52 [[ostaĝo]]jn inter la Usonanoj, kiuj laboris tie. Khomeini oficiale subtenis la agon de la studentoj. La Ŝaho mortis malpli ol unu jaron poste, sed la okupo de la ambasadejo daŭris. La ostaĝoj estis liberigitaj nur post 444 tagoj de mallibereco.
| |||