Świnoujście: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kozyra (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Linio 46:
'''Świnoujście''' estas urbo en [[provinco (Pollando)|provinco]] [[Okcidenta Pomerio]] ({{lang-pl|województwo zachodniopomorskie}}), kiu situas en norda [[Pollando]] ĉe enfluo de la rivero [[Swina]] en [[Balta maro|Baltan Maron]]. La apudriveran teritorion pola princo [[Mjeŝko la 1-a (Pollando)|Mjeŝko la 1-a]] alligis antaŭ mil jaroj en la polan ŝtaton. La urbo etendiĝas sur tri grandaj insuloj: [[Usedom|Uznam]], Wolin kaj Karsibór. Ĝi limas kun la [[laguno de Szczecin]] kaj danke al [[sablo]]-amasiĝo posedas la plej larĝan [[strando]]n en Pollando (ĝis 200 m).
La 17-an de junio 2016 ekfunkciis [[haveno]] por [[likvigita natura gaso]] el [[Kataro]], ricevinta la nomon de prezidento de Pollando [[Lech Kaczyński]].
 
== Historio ==
 
=== Historio de la ĉirkaŭaĵo de Świnoujście ===
==== De antikveco ĝis [[Mezepoko]] ====
Pierwsze osady ludzkie na terenach, gdzie obecnie leży Świnoujście, pojawiły się już
przed 5 tysiącami lat, na co wskazują znaleziska archeologiczne, a najstarsze
zapisy dotyczące tych okolic sięgają XII wieku. Ujście Odry to obszar wczesnego
osadnictwa Słowian i plemion germańskich. W czasach historycznych teren ten był
przedmiotem zainteresowań państw skandynawskich, Niemców oraz Polaków. W IX
wieku na tych trenach rozkwitł handel miedzy plemionami Słowian, Niemcami a
Duńczykami. Powstały szlaki handlowe: lądowy, wschodnio-zachodni oraz wodny,
północno-południowy. Przed tysiącem lat tereny nad Świną wchodziły w skład
plemiennego państwa Wolinian, które Mieszko I włączył do swego państwa. W
wiekach późniejszych władali tu książęta pomorscy, którzy po obu stronach rzeki
wznosili grody warowne. Osady zostały kilkakrotnie zniszczone przez duńskie
najazdy w XII wieku. W 1121 roku Pomorze stało się lennem Bolesława
Krzywoustego (1086-1138). Wówczas biskup Otton z Bambergu przeprowadził na tych
ziemiach misję chrystianizacyjną na zlecenie władcy polskiego. W roku 1140
powstało w Wolinie drugie po kołobrzeskim, polskie biskupstwo pomorskie
podległe Gnieznu. W 1170 i 1173 roku na obu brzegach Świny założono niewielkie
grody strażnicze zniszczone najazdem duńskim w 1177 roku, a następnie
odbudowane w latach 1181-1182. Pierwsza zachowana informacja na temat przeprawy
promowej przez rzekę Świnę pochodzi z początków XIII wieku. W latach 1185-1227
Świnoujście z całym Pomorzem Zachodnim stało się lennem Danii.
 
 
 
==== Historio de Świnoujście de la 16-a jc ĝis 19-a jc ====
 
Po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648), która przyniosła olbrzymie zniszczenia i
całkowity chaos na tych terenach, w 1650 roku w Osnabrück ustanowiony został
podział Pomorza, na część pruska i szwedzką. Obszar obecnego miasta znalazł się
wraz z całym Pomorzem Zachodnim pod panowaniem Szwecji aż do 1720 roku, kiedy
to Prusy odkupiły wyspy Wolin i Uznam za sumę 10 mln talarów w złocie. W latach
1738-1740 wobec konieczności wnoszenia wysokich opłat za przepływanie cieśniną
Peenestrom (ten akwen razem z Wolgast należał do Szwecji do 1815 roku) rząd pruski
postanowił umożliwić żeglugę Świną do Szczecina i rozpoczął pogłębianie jej
głównego koryta. W 1743 roku na północ od wioski Swine powstało osiedle o nazwie Swinemünde , oficjalnie ogłoszone portem morskim w 1747 roku.
Świnoujście uzyskało prawa miejskie od Fryderyka Wielkiego w 1765 roku. Rok
później miasto posiadało 121 domostw, w których zamieszkiwało ponad 150 rodzin.
W 1790 roku nadal rozbudowywano lokalny port. W tym samym czasie liczba
mieszkańców miasta osiągnęła stan około 2000 osób. Wojny napoleońskie (1803-1815),
okupacja francuska oraz blokada kontynentalna przyniosły młodemu miastu regres.
Jednak już w 1824 roku miasto stało się kurortem, a w 1895 roku, po odkryciu
źródeł solanki i borowiny - uzdrowiskiem. W końcu XIX wieku w szybkim tempie
powstała dzielnica uzdrowiskowa, oddzielona od centrum miasta parkiem. W drugiej
połowie XIX wieku powstało połączenie kolejowe z Berlinem.
 
 
 
==== Historio de Świnoujście dum la 20-a jc ====
 
Zupływem lat rosła liczba mieszkańców miasta. W 1850 roku było 4.719
mieszkańców, w 1910 roku liczba ta już wzrosła trzykrotnie do 13.916 osób, a w
1931 roku osiągnęła stan 19.798 osób. Pierwsza wojna światowa i inflacja
powojenna, spowodowały wielki regres, ale już w 1928 roku, Świnoujście przyciągnęło
znowu ponad 43 tysięcy gości kuracyjnych. W czasie II wojny światowej w mieście
funkcjonowała mała stocznia, port przeładunkowy oraz baza zaopatrzenia floty
wojennej (okręty podwodne, kutry). Miasto i port zostały zniszczone głównie
podczas nalotów alianckich 12 marca i 16 kwietnia 1945 roku. Liczba ofiar
przekroczyła 23 tysiące osób. Miasto poddało się Armii Czerwonej 5 maja 1945
roku. Po zakończeniu II wojny światowej, na mocy układu poczdamskiego
Świnoujście zostało najbardziej na zachód położonym polskim portem. W 1948 roku
rozpoczęto odbudowę i przebudowę portu Świnoujście z wojennego na handlowo-rybacki,
który działa do dziś.
 
 
 
==== Bibliografio ====
 
* Alicja Biranowska-Kurtz, Bogdan Frankiewicz, Świnoujście: historia miasta na pocztówkach zapisana, Szczecin: Wydawnictwo Univers, 2002.
 
* Mirosław Janiszewski, Waldemar Sitarz, Komenda Portu Wojennego Świnoujście 1965-2015, Świnoujście: Wojskowe Centrum EdukacjiObywatelskiej, 2015.
 
* Stefan Mollin, Świnoujście: tradycja i współczesność, Świnoujście: Wydawnictwo Elmos, 2007.
 
* Roman Osiecimski, Rys historyczny powstania toru wodnego Szczecin-Świnoujście z punktu widzenia hydrotechnicznego, Gdańsk: Wydawnictwo Instytutu Morskiego, 1966.
 
* Jan Maria Piskorski, Pomorze Zachodnie poprzez wieki, Szczecin: Zamek Książąt Pomorskich, 2001.
 
* Józef Pluciński, Z dziejów świnoujskiej przeprawy promowej, Białystok: Wydawnictwo BUK, 2017.
 
* Erwin Rosenthal, Świnoujście-Swinemünde: 250 lat niemieckiej i polskiej historii, Sobolewo: Wydawnictwo BUK, 2015.
 
* Henryk Salmonowicz, Włodzimierz Kotwas, Ewa Lisek, Agata Prochotta-Miłek, Z dziejów morskich portów w Szczecinie i Świnoujściu: 55 lat polskiego zarządu w portach w Szczecinie i Świnoujściu,
Szczecin: Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście, 2005.
 
* Marian Urbański, Odra - Świnoujście: 1952-1987, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987.
 
== Transporto ==
=== Fervoja transporto ===