Dompasero: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Bot: "Sri-Lanko" → "Srilanko"
fixed cite error
Linio 30:
La birdo aspektas grandega en komparado kun aliaj [[kantbirdoj]] de simila grandeco. Ĝi havas grandan kapon kaj [[beko]]n. La specio estas evidenta kazo de seksa duformismo, do koloro de ino kaj malino malsamas.
 
La dompasero estas diketa birdo,<ref name="all about">{{cite web |url=http://www.allaboutbirds.org/guide/House_Sparrow/id |title=House Sparrow|publisher=Laboratorio Cornell de Ornitologio|work=All About Birds |accessdate=24-a de novembro 2009}}</ref> tipe ĉirkaŭ 16 centimetrojn longa,<ref name="Summers116–117">{{harvnb|Summers-Smith|1988| pp=116–117}}</ref> kun mezuroj de 14 ĝis 18 cm. Ĝi havas grandan rondoforman kapon, mallongan voston kaj fortikan bekon.<ref name="all about"/> Laŭ peso la dompasero ĝenerale gamas de 24 ĝis 39.5 g<ref name=Clement446>{{Harvnb|Clement|Harris|Davis|1993|p=446}}</ref> kaj mezaveraĝas ĉirkaŭ 30 g. La [[enverguro]] mezaveraĝas ĉirkaŭ 21 cm. La pezo varias laŭ sekso, inoj estas iom malpli grandaj ol maskloj.<ref name=Clement446/> Pli junaj birdoj estas pli malgrandaj, maskloj estas pli grandaj dum vintro, kaj la inoj estas pli grandaj dum la reprodukta sezono.<ref name="Summers118–121">{{Harvnb|Summers-Smith|1988|pp=118–121}}</ref> Inter kaj ene de subspecioj, estas plia variado baze sur latitudo, altitudo, klimato kaj aliaj mediaj faktoroj, laŭ biologiaj reguloj, ekzemple laŭ la [[regulo de Bergmann]].<ref name="Summers118–121"/><ref name="evo-III"/><ref name="Groschupf">Groschupf, Kathleen (2001). "Old World Sparrows". en Elphick, Chris; Dunning, Jr., John B.; Sibley, David. ''The Sibley Guide to Bird Life and Behaviour''. Londono: Christopher Helm, paĝoj 562–564. ISBN 0-7136-6250-6.</ref>
 
La [[plumaro]] de la dompasero montras ĉefe diferencajn nuancojn de griza kaj bruna. Ambaŭ seksoj [[seksa duformismo|diferencas]], kaj inoj kaj junuloj estas ĉefe sablokoloraj, dum la masklo estas markata de riĉaj koloroj.<ref> name="Groschupf"</ref> La masklo estas pli sablokolora en freŝa nereprodukta plumaro, kun sablokoloraj pintoj en multaj plumoj. La kovovestaĵo montras brilajn markojn de bruna kaj nigra, inklude nigran makulon en gorĝo kaj supra brusto kiu ŝanĝiĝas kaj nuanciĝas je etaj striecoj ĉefe ĉe brustoflanko, kaj en kelkaj landoj nomiĝas "salivtuko", “antaŭtuko” aŭ "identigilo".<ref>{{harvnb|Anderson|2006| pp=202–203}}</ref> Tiu makulo estas varia laŭ larĝo kaj ĝenerala grando, kaj kelkaj fakuloj sugestis, ke tiuj makuloj markas socian statuson aŭ fizikan staton, hipotezo kiu kialis amason de studioj, kiuj je la fino montris nur ke la makuloj pligrandiĝas laŭaĝe.<ref>{{harvnb|Anderson|2006| pp=224–225, 244–245}}</ref>
 
[[Dosiero:House Sparrow, England - May 09.jpg|eta|dekstre|250px|Klaraj diferencoj inter masklo kaj ino: tiu ino estas multe pli sablokolora kaj senmarka ol masklo, dum hela superokula strio karakteras]]
Linio 138:
 
[[Dosiero:Passer domesticus detail(loz).jpg|eta|Ino manĝigante idon.]]
La ovoj estas blankaj, bluecblankaj aŭ verdecblankaj, punktecaj je bruna aŭ griza.<ref name="all about"/> Subelipsaj laŭforme,<ref name="Groschupf"/> ili gamas el 20–22 mm longaj kaj 14-16 mm larĝaj,<ref name="all about"/> kaj havas averaĝan mason de 2.9 g,<ref name=BTO>{{cite web|url=http://blx1.bto.org/birdfacts/results/bob15910.htm |title=BTO Bird facts: House Sparrow |accessdate=24-a de novembro 2009 |publisher=British Trust for Ornithology}}</ref> kaj averaĝan surfacareon de 9.18 cm2.<ref name="Paganelli">{{cite journal|author=Paganelli, C. V.; Olszowka, A.; and Ali, A.|url=http://elibrary.unm.edu/sora/Condor/files/issues/v076n03/p0319-p0325.pdf|title=The Avian Egg: Surface Area, Volume, and Density|journal=The Condor|year=1974|volume=76|pages=319–325|issue=3|format=PDF|publisher=Cooper Ornithological Society}}</ref> Ovoj el tropikaj subspecioj estas distinge pli malgrandaj.<ref name="BM eggs">{{harvnb|Ogilvie-Grant|1912|pp=201–204}}</ref><ref>{{harvnb|Hume|Oates|1890| pp=169–151}}</ref> La ovoj ekdisvolviĝas je la depono de [[ovoflavo]] en ovarion kelkajn tagojn antaŭ ovolado. En la tago inter ovolado kaj ovodemetado, formiĝas la [[ovoblanko]], sekve de la [[ovokonko]].<ref>{{harvnb|Anderson|2006| pp=175–176}}</ref> La plej malfruaj ovoj de ovodemetado estas pli grandaj, kiel tiuj demetitaj de pli grandaj inoj, kaj ovogrando estas hereda. La ovoj iomete malpliiĝas laŭ grando el la ovodemetado al eloviĝo.<ref>{{harvnb|Anderson|2006|pp=173–175}}</ref> The yolk enhavas 25 % de la ovo, la blankaĵo 68 %, kaj la konko 7 %. Ovoj estas ekvecaj, je 79 % likvidaj, kaj krome ĉefe proteino.<ref>{{harvnb|Anderson|2006| pp=176–177}}</ref>
 
La ino disvolvigas [[kova senplumaĵo|kovan senplumaĵon]] de nuda haŭtaĵo kaj faras la ĉefan parton de la [[kovado]] de la ovoj. La masklo helpas, sed li povas nur kovri la ovojn pli ol vere kovi ilin. La ino pasas la nokton kovante dum tiu periodo, dum la masklo ripozas ĉe la nesto.<ref name="Summers148–149"/> Eloviĝo okazas samtempe por ĉiuj ovoj, post mallonga kovado de 11–14 tagoj, kaj escepte dum tiom kiom ĝis 17 aŭ tiom malmulte kiom ĝis 9.<ref name="Groschupf">{{cite book|year=2001|contribution=Old World Sparrows|title=The Sibley Guide to Bird Life and Behaviour |publisher=Christopher Helm |location=London |first=Kathleen |last=Groschupf |pages=562–564 |isbn=0-7136-6250-6 |editors=Elphick, Chris; Dunning, Jr., John B.; Sibley, David}}</ref><ref name="Summers144–147"/><ref>{{cite journal|authorlink=Margaret Morse Nice|last=Nice|first=Margaret Morse|title=The Question of Ten-day Incubation Periods|year=1953|journal=The Wilson Bulletin|url=http://elibrary.unm.edu/sora/Wilson/v065n02/p0081-p0093.pdf|format=PDF|issue=2|volume=65}}</ref>
 
Idoj forlasas la neston post 17 tagoj. La idoj post la elnestiĝo restas kun parencoj kaj kreas birdarojn por serĉado de manĝaĵo kaj vagadas tra la teritorio ofte en grandegaj grupoj ĉirkaŭ nestejo.