Kilogramo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Linio 9:
}}
La '''kilogramo''' (simbolo: ''kg'') estas la baza [[mezurunuo]] por [[maso]] en la [[Sistemo Internacia de Unuoj]].
 
== Historio de la difino ==
La unua difino pri la nuntempa [[gramo]] publikiĝis la {{daton|7|aprilo|1795}} en [[Francio]], kiam oni dekretis, ke unu gramo estu egala al "la absoluta pezo de volumo de akvo egala al kuba centono de metro, je la [[temperaturo]] de [[glacio]]".<ref name="dekreto">
Linio 18 ⟶ 19:
}} (france)</ref></span> La ideon pri difino de masunuo surbaze de la maso de difinita volumo de akvo unue proponis la [[Britio|brita]] [[filozofiisto]] [[John Wilkins]] en [[1668]]<ref name=Wilk1>[http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationLong.pdf An Essay towards a Real Character and a Philosophical Language] (angle)</ref><ref name=Wilk2>[http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationShort.pdf An Essay towards a Real Character and a Philosophical Language], transskribo) (angle)</ref>.
 
[[File:1kg with creditcard.JPG|thumb|upright|Hejm-kvalita unu-kilograma pezaĵo el [[gisfero]], kun formo laŭ la rekomendo R52 de la Internacia Organizo de Laŭleĝa Metrologio por gisferaj seslateraj pezaĵoj,<ref>{{cite journal
Ĉar tamen en komerco oni ofte pritraktas varojn multe pli pezajn ol unu gramo, oni produktis unupecan metalan specimenon mil fojojn pli peza ol la gramo, kiun oni povis plej facile utiligi kiel komparilo por mezuri masojn: ĝi estis la unua specimeno de kilogramo.
| url = https://www.oiml.org/en/files/pdf_r/r052-e04.pdf
| title = International Recommendation R 52 – Hexagonal weights – Metrological and technical requirements
| year = 2004
| publisher = International Organization of Legal Metrology
| accessdate = 28a de Decembro, 2012}}</ref> kun [[kreditkarto]] por skala komparo.]]
Ĉar tamen en [[komerco]] oni ofte pritraktas varojn multe pli pezajn ol unu gramo, oni produktis unupecan metalan specimenon mil fojojn pli peza ol la gramo, kiun oni povis plej facile utiligi kiel komparilo por mezuri masojn: ĝi estis la unua specimeno de kilogramo.
 
Krome, oni komencis esplori la ekzaktan mason de [[litro]] (aŭ kuba decimetro) de akvo. Kvankam la origina difino menciis akvon je la fandotemperaturo de glacio, la [[Francio|franca]] [[kemiisto]] [[Louis Lefèvre-Gineau]] kaj la [[Italio|itala]] [[natursciencisto]] [[Giovanni Fabbroni]] proponis en [[1799]], post longa esplorado, difinon kiu enfokusigis akvon je la temperaturo de maksimuma denso, kiun oni taksis egala al 4 celsiusaj gradoj.<ref>{{cite web
| title = ''L'histoire du mètre, la détermination de l'unité de poids'' (Hstorio pri metro, determino de la mezurunuo por pezo)
| url = http://histoire.du.metre.free.fr/fr/index.htm
Linio 29 ⟶ 36:
 
== Nuntempa difino (ekde 1899) ==
[[File:National prototype kilogram K20 replica.jpg|thumb|Naciprototipa kilogramo K20, unu el la du prototipoj stokitaj en la Usona [[National Institute of Standards and Technology]] en Gaithersburg, [[Marilando]], kio servas keil ĉefaj normigoj por difini ĉiujn unuojn de maso kaj pezo en Usono. Tiu estas kopio por publika montrado, montrita kiel ĝi estas normale stokita, sub du vitraj sonoriloj.]]
[[File:1kg with creditcard.JPG|thumb|upright|Hejm-kvalita unu-kilograma pezaĵo el [[gisfero]], kun formo laŭ la rekomendo R52 de la Internacia Organizo de Laŭleĝa Metrologio por gisferaj seslateraj pezaĵoj,<ref>{{cite journal
 
| url = https://www.oiml.org/en/files/pdf_r/r052-e04.pdf
| title = International Recommendation R 52 – Hexagonal weights – Metrological and technical requirements
| year = 2004
| publisher = International Organization of Legal Metrology
| accessdate = 28a de Decembro, 2012}}</ref> kun [[kreditkarto]] por skala komparo.]]
Ekde [[1889]] unu kilogramo egalas, laŭdifine, al la maso de la "prakilogramo", metala cilindro el aparta [[alojo]] de [[plateno]] (90% de la maso) kaj [[iridio]] (10%), kies oficiala nomo estas Pt‑10Ir. La specimeno estas konservata en la [[Buroo Internacia pri Pezoj kaj Mezuroj]], en [[Sèvres]] apud [[Parizo]], [[Francio]]. Tiun prototipon oni uzas por kompare kontroli la masojn de ĝiaj kopioj, kiujn ricevis landoj uzantaj la metran sistemon.