|
== Birdumo kaj birdorigardado ==
Birdumantoj tre ofte diferencigas sin el birdorigardantoj. La distingo inter Birdumo''birdumo'' kaj ''birdorigardado'' baziĝas sur dediĉo aŭ intenseco. Ĝenerale mempriskribitaj birdumantoj koncentriĝas plie ĉe trovo kaj studo de birdoj ol ĉe ĝenerala observado, kaj klopodas ekscii pri detaloj kiel plumoŝanĝado, distribuado, migrado kaj medio. Dediĉitaj birdumantoj klopodas investi plie en optika ilaro kiel [[teleskopo]]j kaj povas veturi malproksimen, dum birdorigardantoj agadas pli limigite eble ĉe lokaj naturaj rezervejoj, propraj ĝardenoj aŭ kiel feria [[hobio]] kaj investas malplie en optika ilaro.<ref name="dunne">{{cite book |last= Dunne |first= Pete |title= Pete Dunne on Bird Watching |year= 2003 |publisher= Houghton Mifflin |location= Boston |id= ISBN 0-395-90686-5}}</ref><ref name="oddie">{{cite book |last= Oddie |first= Bill |title= Bill Oddie's Little Black Bird Book |year= 1980 |publisher= Butler & Tanner Ltd |location= Frome & London |id= ISBN 0-413-47820-3}}</ref> Birdorigardado povas esti nur simpla pormomenta dediĉo al agrabla okupo, dum birdumado estas iom pli hobieca tasko, kiu pli proksimiĝas al ornitologio. La ornitologiaj asocioj pli kaj pli utiligas birdumantojn (kaj eĉ instigas ilin) kiel bazo de la tiel nomita ''populara scienco'', tio estas nombrado de [[populacio]]j (ekzemple dum [[birdomigrado]]) por science determini tendencojn (stabiliĝo, pliiĝo aŭ malpliiĝo), proponi politikajn decidojn al la koncernaj instancoj, helpi al pli sciencaj akademiajn studojn ktp.
== Ĝeneralaĵoj ==
[[Dosiero:Dingdarlingnnr.jpg|eta|250px|Birdumantoj ĉe rezervejo "Ding" Darling, [[Sanibel]], [[Florido]].]]
La plej interesaj periodoj por birdumo en mezvarmaj zonoj estas dum [[printempo]] kaj [[aŭtuno]], kiam birdoj migras kaj oni povas vidi pli grandan variecon de birdoj ([[biologia diverseco]]). Dum tiuj okazoj grandaj nombroj de birdoj flugas norden aŭ suden por vintrivintrumi aŭ atingi la reproduktajn teritoriojn. Ekzemple je la alveno en Hispanion[[Hispanio]]n de multnombraj kaj kriemaj aroj de [[griza gruo ]] aŭtune por vintrivintrumi en HispanioHispanion kaj eviti la malvarmon de nordeŭropaj vintroj. Laŭ tiu diferenco oni povas klasiklasigi la vidotajn birdojn en: "loĝantoj", tiuj kiuj ne migras kaj estas videblaj la tutan jaron en preciza regiono, "migrantoj", kiujn eblas vidi en tiu regiono nur kiam ili vintrumas aŭ kiam estas la reprodukta sezono, kaj eĉ plej interesaj "trapasantoj", kiujn eblas vidi nur kiam trapasas la regionon por atingi ĉu vintrejon ĉu reproduktejon kaj pro tio estas pli maloftaj en la regiono . Por hobieca birdumado pli interesa estas la okazoj de "porokazaj" specioj, tio estas birdospecioj kiuj ne apartenas al la menciitaj tri kategorioj kaj nur okaze kaj malofte estas vidataj, ekzemple alportataj de malbona vetero, kiel unuaj individuoj de posta invado ktp. ▼
Frumatenoj estas la plej bona momento en la tago por birdumo ĉar tiam birdoj estas serĉanteekserĉantaj manĝaĵon kaj pro tio estas pli facile trafi kaj observi ilin. Kiam venas pli forta lumo, multaj kaŝiĝas aŭ ripozas, kaj estas pli malfacile vidi ilin. ▼▲La plej interesaj periodoj por birdumo en mezvarmaj zonoj estas dum [[printempo]] kaj [[aŭtuno]], kiam birdoj migras kaj oni povas vidi pli grandan variecon de birdoj. Dum tiuj okazoj grandaj nombroj de birdoj flugas norden aŭ suden por vintri aŭ atingi la reproduktajn teritoriojn. Ekzemple je la alveno en Hispanion de multnombraj kaj kriemaj aroj de gruo aŭtune por vintri en Hispanio kaj eviti la malvarmon de nordeŭropaj vintroj. Laŭ tiu diferenco oni povas klasi la vidotajn birdojn en: "loĝantoj", tiuj kiuj ne migras kaj estas videblaj la tutan jaron en preciza regiono, "migrantoj", kiujn eblas vidi en tiu regiono nur kiam ili vintrumas aŭ kiam estas la reprodukta sezono, kaj eĉ plej interesaj "trapasantoj", kiujn eblas vidi kiam trapasas la regionon por atingi ĉu vintrejon ĉu reproduktejon kaj pro tio estas pli maloftaj en la regiono.
▲Frumatenoj estas la plej bona momento en la tago por birdumo ĉar tiam birdoj estas serĉante manĝaĵon kaj pro tio estas pli facile trafi kaj observi ilin.
Birdumantoj kiuj ŝatas serĉi novajn speciojn veturas longajn distancojn por observi novajn aŭ maloftajn speciojn, intence por aldoni ilin al siaj listoj de persone observitaj birdoj. Tiuj listoj ofte prenas formon de dumviva listo, nacia listo, ŝtata listo, regiona listo aŭ jara listo. Laŭbezone oni povas elpensi kaj uzi multajn aliajn listojn (manlisto, televidlisto, vojaĝlisto, kortolisto, vintra listo, kaŝtura listo).
[[Marbirdumo]] estas tipo de birdorigardo kie observantoj lokitaj en marborda rigardejo, kiel [[kabo]] ekzemple, rigardas birdojn flugantajn sur aŭ super [[maro]]. Tiu estas unu formo de pelaga birdumo, per kiu oni vidas pelagajn birdojn ([[marbirdo]]jn). Alia sistemo konsistas el rigardo de pelagiajpelagaj specioj ekde ŝipoj[[ŝipo]]j, kio estas okazo por kombino por spekti [[cetaco]]jn, grandajn [[fiŝo]]jn aŭ fiŝarojn ktp., kun interesaj allogoj por [[turismo]] en difinitaj lokoj.
Multaj birdumantoj partoprenas en nombrado de loĝantaro de birdoj kaj observado de migradaj kutimoj kiuj foje estas specifaj ĉe individuaj specioj. Tiuj birdumantoj povas ankaŭ kalkuli ĉiujn birdojn en antaŭdecidita areo, kiel ekzemple en [[insulo]]. Tiu civitana scienca agado povas helpi identigi mediajn minacojn al [[bonfarto]] de birdoj aŭ, konverĝe, konsili pri eroj de media administradoadministracio por kontribui al survivado de riskantajn speciojn aŭ helpi la reproduktadon de specioj por estetikaj aŭ ekologiaj kialoj. Tiu pli scienca flanko de la hobio estas jam branĉo de [[ornitologio]], jam kunordigataj en ĉiu lando de la respektivaj sciencaj aŭ ornitologaj asocioj.
Laŭ sezona pliigo de la loĝantaro de birdoj povas esti utila indikilo de [[biodiverseco]] aŭ pri la kvalito de diferencaj medioj. Kelkaj specioj estas persekutatapersekutataj kiel rabobestojn, ofte kontraŭleĝe, kiel ĉe [[Bluablua cirkuo]] en [[Britio]].
== Nervumado ==
| 