Insuloj Falklandoj: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Roboto: Automata tekst-anstataŭigo: (- ĉirkau + ĉirkaŭ )
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
{{Informkesto lando
{{Landtabelo |
| nomoenlokalingvo = IslasFalkland Malvinas (Malvinoj)Islands
| eonomo = Falkland Islands (Falklandoj)
| nacia devizo = Desire the right <br /> Deziru la pravon
| flago = [[Dosiero:Flago-de-la-Falklandoj.svg|170px|[[Flago de Insuloj Falklandoj-Malvinoj]]]]
| blazonolokigo-bildo = [[Dosiero:CoaLocation Falklandmap of the Falklands – Alternative version 4.svg|80px270px|Blazono de FalklandoSituo]]
| religio = [[anglikanismo]] <br /> [[Romkatolika Eklezio|katolikismo]]
| nacia himno = [[God Save the Queen]] <br /> Dio protektu la Reĝinon
| km2 = 12.200
| nacia devizo = Desire the right <br /> Deziru la pravon
| tttakvo = fk0
| lokigo-bildo = [[Dosiero:Location map of the Falklands – Alternative version 4.svg|270px|Situo]]
| loĝantaro = 3.060 ([[2005]])
| oficiala lingvo = [[Angla lingvo|angla]]
| lingvojloĝdenso = 0,25
| valuta kodo = FKP
| ĉefurbo = [[Stanlejo]]
| horzono = UTC-4 <br />UTC-3 (somere)
| religio = [[anglikanismo]] <br /> [[Romkatolika Eklezio|katolikismo]]
| km2ttt = 12.200 fk
| akvolandkodo = 0FK
| loĝantojtel = 500
| politika sistemo = Dependa teritorio de [[Unuiĝinta Reĝlando|Britio]]
| loĝantaro = 3.060 ([[2005]])
| ŝtatestro = [[Elizabeto la 2-a (Britio)|Elizabeto la 2-a]] ([[Listo de britaj reĝoj|Reĝino de Britio]]) <br /> [[Colin Roberts]] (Guberniestro de la teritorio)
| loĝdenso = 0,25
| ĉefministro = Tim Thorogood
| vivlongeco =
| valutoMEP = [[FalklandaUsona pundodolaro|pundo$]]75 miliono
| valutaMEP kodojaro = FKP2005
| MEP pokapa = $ 25.000
| horzono = -4 <br />
UTC-3 (somere)
| ttt = fk
| landkodo = FK
| tel = 500
| politika sistemo = Dependa teritorio de [[Unuiĝinta Reĝlando|Britio]]
| ŝtatestro = [[Elizabeto la 2-a (Britio)|Elizabeto la 2-a]] ([[Listo de britaj reĝoj|Reĝino de Britio]]) <br /> [[Colin Roberts]] (Guberniestro de la teritorio)
| ĉefministro = Tim Thorogood
| nacia tago =
| sendependeco =
| de kiu =
| esperanto-asocio =
| MEP = [[Usona dolaro|$]]75 miliono
| MEP jaro = 2005
| MEP pokapa = $ 25.000
}}
'''Falkland IslandsFalklandoj'''<ref>https://bertilow.com/lanlin/ameriko.html#FK</ref> (angle),: ''Falkland Islands'', hispane: ''Islas Malvinas''' (hispane) estas Dependadependa teritorio de [[Britio]] en Sud-Ameriko, disputataj kun [[Argentino]], kies registaro konsideras ĝin provinco de la lando.
== Bazaj informoj ==
* '''Landkodo:''' FK.
* '''Areo:''' 12.200&nbsp;km².
* '''Loĝantaro:''' 3.060.
* '''Adm. centro:''' [[Stanlejo]] (''Stanley'').
 
La insularo situas en suda [[Atlantiko]] ĉirkaŭ la koordinatoj 52° S / 59° U, proksimume 60–800&nbsp;km oriente de Argentino kaj [[Fajrolando]]. Ilia klimato estas malmilda, kaj ili estis sen loĝantaro, ankaŭ post la observo fare de la brita navigisto ''John Davis'' en [[1690]] kaj la alveno de lia samlandano ''John Strong'' en [[1690]]. Li nomis la insularon "Falklanda" honore al [[Vicgrafo Falkland]].
Linio 49 ⟶ 30:
* [[Insulo Gojkoeĉea]]
* [[Insulo San Rafael]]
* [[Insulo Trinidad (MalvinojFalklandoj)|Insulo Trinidad]]
 
== Historio ==
Linio 56 ⟶ 37:
=== Franca epoko ===
[[Dosiero:Port-Saint-Louis.jpg|eta|Haveno Sankta Ludoviko setlita de Bougainville (Dom Pernety, 1769).]]
Post la Paco de [[Parizo]] (1763), la franca registaro elpensis la projekton de koloniigado de la "Malouines" ([[Malvinoj]] aŭ [[Falklandaj Insuloj]]). Tiuj insuloj estis en tiu tempo preskaŭ nekonataĵo. [[Louis Antoine de Bougainville|Bougainville]] entreprenis la taskon ĉe siaj propra elspezo por helpi akadianojn kiuj estis elpelitaj el Kanado reen al Francio; tiuj estus protektitaj de la malproksimeco de la insularo. Tiu ekspedicio estis apogita de la franca ministro de Eksterlandaj Aferoj, nome [[Étienne François, duko de Choiseul]], laŭ kiu Bougainville nomigis la [[Markolo Choiseul]] en Insulo Soledad.<ref name="falklands.info">http://www.falklands.info/history/history2.html</ref>
 
<!--[[Dosiero:PortLouis.jpg|eta|Haveno Sankta Ludoviko (Frederiko Lacroix, 1841).]]-->
Linio 64 ⟶ 45:
La ekspedicio alvenis fine de Januaro 1764 al la plej ŝirma parto de profunda golfeto kiun ili nomigis kiel Franca Golfeto kaj esti poste renomata Berkeley Sound. Ili alteriĝis ĉe Haveno Ludoviko (Port Louis) nome laŭ [[Ludoviko la 15-a (Francio)|Ludoviko la 15-a]]. Post konstruo de fortikaĵo koj setlejo oni celebris formalan ceremonion de ekposedon de la insularo la [[5an de aprilo]] [[1764]], post kio Bougainville kaj Pernety revenis en Francion lasinte en la insularo 28 setlantojn. Ludoviko la 15-a formale ratifis la ekposedon la [[12an de septembro]] [[1764]].<ref name="ReferenceA"/> Bougainville revenis al la insuloj en Januaro de 1765 kun pliaj 53 setlantoj. Post mallonga restado ĉe Port Louis, Bougainville navigis al la [[Magelana Markolo]], por akiri [[ligno]]n por la kolonio. Li revenis en Marto kaj post unu monato, li denove navigis al Francio, lasinte setlintan kolonion de 79 setlantoj. La tria vizito de la [[ŝipo]] de Bougainville nome ''L'Aigle'' komence de 1766 alportis pliajn homojn kaj varojn, alportante al la kolonio ĉirkaŭ 130 homojn, sed Bougainville mem ne akompanis la ŝipon, ĉar li ricevis ordonon de la reĝo Ludoviko la 15-a veturi al Madrido por negoci la transmeton de la kolonio al Hispanio.<ref name="falklands.info"/>
 
Ĝis la 1760-aj jaroj [[Hispanio]] neniam estis montrinta intereson pri la MalvinojFalklandoj kiuj ĝis tiam ankoraŭ eĉ ne havis hispanlingvan nomon, sed ili ja estis malpermesinta la Britojn formi kolonion tie en 1749. La Franca setlejo, tamen, estis vidita kiel strategia minaco kontruax la hispanaj interesoj en Sudameriko. La hispana registaro plendis, ke la insuloj estis laŭrajte hispanaj kaj en 1767 devigis al redonon de la franca setlejo al Hispanio. Eĉ se la franca kolonio estis de ne pli ol 150 homoj, pro financaj tialoj (Bougainville estis paginte la ekspediciojn) kaj diplomataj tialoj (Hispanio timis, ke la Falklandoj iĝus malantaŭa militbazo atakonta ties peruan [[oro]]n), Bougainville ricevis ordonon de la franca registaro malmunti sian kolonion kaj vendi ĝin al Hispanio. Bougainville ricevis 200,000 frankojn en Parizo kaj pliajn 500,000 franckojn en Bonaero. Francio insistis, ke Hispanio plutenu la kolonion de Port Louis kaj tiele eviti, ke Britio postulu la insulan posedon kaj Hispanio konsentis.<ref name="ReferenceA"/> La 31an de Januaro de 1767 ĉe [[Río de la Plata]], Bougainville renkontis kun Felipe Ruiz Puente, estro de la fregatoj La Esmeralda kaj La Liebre (smeraldo kaj leporo) kaj futura guberniestro de la MalvinojFalklandoj, por ekposedi la insulojn, kaj translokigi la francan populacion.
 
La francoj ne agnoskis superajn hispaniajn rajtojn al la insuloj sed la tiamaj francaj kaj hispanaj reĝaj familioj estis ligitaj pro la aparteno al la [[Burbonoj (dinastio)|sama familio Burbonoj]] kaj Francio simple agadis laŭ la hispana premo. Bougainville mem ne kredis, ke Hispanio havas superan posedrajton kaj en 1800 li eĉ kontaktis kun Napoleono insiste al la franca postulo al la MalvinojFalklandoj kaj al negocado konduke al la [[Paco de Amiens]] (1801).
 
En siaj memoroj, verkitaj en 1770, Bougainville plendis, ke la francoj estis fondintaj Port Egmont antaŭ la britoj kaj estis nominta ĝin “Port de la Croisade”. Multaj verkistoj kaj argentinoj kaj britoj sekvis tiujn plendojn. Tamen tiu aserto estis malprava ĉar la francaj neniam estis fondintaj Port Egmont. La hispanoj trovis Port Egmont en Februaro de 1770. La loko nomita de la francoj estis alia diferenca, nome Keppel aŭ Pebble Sound trovita en Aprilo/Majo 1766. Francoj konis Port Egmont la 4an de Decembro 1766, kiam la brita kapitano John MacBride vizitis Port Louis.<ref>http://www.falklandshistory.org/gettingitright.pdf</ref> Bougainville verkis: ''Ne estis antaŭ 1766, kiam angloj sendis kolonion setliĝi en Port de la Croisade, kion ili nomis Port Egmont; kaj kapitano Macbride, de la fregato Jason, venis al nia setlejo la saman jaron, komence de Decembro. Li pretendis, ke tiuj partoj apartenas al lia Brita majesto, minacante la teron, se iu plu rifuzis tiun liberon, vizitis la guberniestron, kaj fornavigis denove la saman tagon.''<ref>http://ia600706.us.archive.org/31/items/VoyageAroundTheWorldByLewisDeBougainvilleIn1766-9/Bougainville_Voyage_Eng_Transcr_JFF.pdf |Voyage Around The World By Lewis De Bougainville In 1766-9</ref> MacBride agadis laŭ ordonoj de la Brita Admiralaro. Oni ordonis lin peti civitanojn de aliaj landoj (pace kun Britio), forlasi la insulojn, sed se ili ne faris ĝin, ne uzi perfortojn kontraŭ ili se ne estas memdefende.