Norda maro: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e Haarlemo → Harlemo, laŭ ReVo kaj la koncerna artikolo ĉe Vikipedio
RG72 (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
[[Dosiero:NASA NorthSea1 2.jpg|eta|Satelitbildo de la Norda maro]]
La '''Norda Maromaro''' estas malprofunda [[bordomaro]] en la nordokcidenta [[Eŭropo]]. Ĝi estas parto de la [[Atlantiko]] kaj situantas sur la eŭropa [[kontinenta breto]]. Ĝi troviĝas (laŭ la horloĝa ordo) inter [[Britio]], [[Norvegio]], [[Svedio]], [[Danio]], [[Germanio]], [[Nederlando]], [[Belgio]] kaj [[Francio]]. Ĝi konektas kun la [[oceano]] tra la [[Angla Kanalo]] sude kaj tra la [[Norvega Maro]] norde. Ĝi estas pli ol 970 km longa kaj 580 km larĝa, kun areo de ĉirkaŭ 750,000 km².
Oni ĉiam povis multe navigi kaj fiŝkapti en la maro, kaj tiele estas populara celo por [[turismo]] el la ĉirkaŭaj landoj. Lastatempe ekgravis la profito el la [[fosilia brulaĵo|fosiliaj brulaĵoj]], inter kiuj troviĝas multe da [[nafto]] kaj [[natura gaso]] ĉi tie. Krome por la produktado de energio gravegas la disvastigon de la Ventoenergio kaj de la [[Maronda centralo|marondaj centraloj]].
 
Historie, la Norda Maromaro gravis elstare por aferoj pri [[geopolitiko]] kaj [[milito]], partikulare en Norda Eŭropo sed ankaŭ tutmonde tra la povo kion nordeŭropanoj projektis tutmonde dum multo de la Mezepoko kaj eĉ ĝis la moderna epoko. La Norda Maromaro estis la centro de la [[Vikinga erao|Vikinga disvastiĝo]]. Sekve, la [[Hansa ligo]], la [[Ora jarcento de Nederlando|Nederlandanoj]], kaj la [[Brita Imperio|Britoj]] ĉiu siaflanke serĉis dominadi la Nordan Maronmaron kaj tiele la aliron al la merkatoj kaj resursoj de la mondo. Ĉar temas pri la ununuraaliro de [[Germanio]] al la oceano, la Norda Maromaro pluestis strategie grava dum ambaŭ [[Mondmilito]]j.
 
La marbordo de la Nord Maro prezentas diversecon de geologiaj kaj geografiaj karakteroj. En la nordo, profundaj [[fjordo]]j kaj krutaj klifoj markas la marbordajn konturojn de [[Norvegio]] kaj de [[Skotlando]], dum en la sudo ĝi konsistas unuarange el sablaj strandoj kaj larĝaj kotejaj [[vado]]j. Pro sia densa loĝantaro, forta industriigo, kaj intensa uzado de la maro kaj de ties ĉirkaŭa areo, estis nombraj mediaj problemoj kiuj tuŝis la marajn ekosistemojn. Primediaj problemoj — komune inkludante [[trofiŝkaptado]]n, industriajn kaj agrikulturajn alfluaĵojn, [[dragado]]n, kaj [[marrubo]]n inter aliaj — kondukis al nombraj klopodoj por eviti degradadon de la maro dum ankoraŭ oni profitas el ties ekonomiaj disponebloj.
Linio 13:
== Geografio ==
 
La Norda Maromaro troviĝas sur kontinenta soklo, kaj estas preskaŭ izolita de la [[Atlantiko]] per la landoj ĉirkaŭ si. La meza profundeco estas nur 94 metrojn, sed la norda parto estas 300 metrojn profunda. Nur la [[Norvega Fosego]] estas pli profunda, je pli ol 800 metroj. La kanalo inter la tri [[Skandinavio|Skandinaviaj]] landoj nomiĝas [[Skagerrak]].
 
La Norda Maromaro estas limigita de la [[Orkadoj]] kaj la orienta marbordo de [[Granda Britio]] okcidente<ref name="Britannica">L.M.A., University of Chicago, Encyclopædia Britannica Macropædia, Europe, 15a eldono, 1985, Encyclopadia Britannica Inc., 18, U.S.A., isbn =0-85229-423-9, paĝoj 832–835
</ref> kaj la kontinenta marbordo de norda kaj [[centra Eŭropo]] oriente kaj sude, ĉe [[Norvegio]], [[Danio]], [[Germanio]], [[Nederlando]], [[Belgio]], kaj [[Francio]].<ref name="American">{{cite book
|last=Ripley
Linio 26:
|publisher= D. Appleton and company
|page=499}}</ref>
Sudokcidente, trans la [[Dover-kaleza Markolo]], la Norda Maromaro iĝas la [[Manika Markolo]] kiu konektas kun la Atlantika Oceano.<ref name="Britannica"/><ref name="American"/> Oriente, ĝi konektas kun la [[Balta Maromaro]] tra la mallarĝaj markoloj [[Skagerrak]] kaj [[Kattegat]],<ref name="American"/> kiuj separas Danion el Norvegio kaj Svedio respektive.<ref name="Britannica"/> En la nordo ĝi estas limigita de la [[Ŝetlandoj]], kaj konektas kun la [[Norvegia Maromaro]], kiu kuŝas en plej nordorienta parto de Atlantiko.<ref name="Britannica"/><ref>{{cite web|last=Helland-Hansen|first=Bjørn
|author2=Fridtjof Nansen |title=IV. The Basin of the Norwegian Sea. |work=Report on Norwegian Fishery and Marine-Investigations Vol. 11 No. 2|year=1909|publisher=Geofysisk Institutt|url=http://web.gfi.uib.no/The%20Norwegian%20Sea/TNS-002.htm|accessdate=2009-01-09}}
</ref>
 
La Norda Maro estasmaroestas pli ol 970&nbsp;km longa kaj 580&nbsp;km larĝa, kun areo de 750,000&nbsp;km² kaj volumo de 94,000&nbsp;km³.<ref name="Safety">{{cite web
|title = About the North Sea: Key facts| publisher=''Safety at Sea project: Norwegian Coastal Administration''
|year = 2008| url = http://www.safetyatsea.se/index.php?section=northsea
| accessdate = 2008-11-02}}</ref> Ĉe la bordoj de la Norda Maro estasmaroestas grandaj [[insulo]]j kaj [[arkipelago]]j, kiaj [[Ŝetlandoj]], [[Orkadoj]], kaj [[Frisaj Insuloj]].<ref name="American"/> La Norda Maro ricevasmaroricevas nesalan akvon el nombraj eŭropkontinentaj riverbasenoj, same kiel el la [[Brita Insularo]]. Granda parto de la eŭropa [[akvokolekta areo]] alfluas en la Nordan Maronmaron inkludante akvon el la [[Balta Maromaro]]. La plej grandaj kaj ĉefaj riveroj kiuj fluas en la Nordan Maronmaron estas la [[Elbo (rivero)|Elbo]] kaj la riverbaseno de [[Rejno]]–[[Mozo]].<ref name="Ray">{{cite book
|last=Ray
|first= Alan
Linio 47:
|page=262
}}
</ref> Ĉirkaŭ 185 milionoj da personoj loĝas en la [[akvokolekta areo]] de la [[rivero]]j kiuj alfluas en la Nordan Maronmaron, kaj ili loĝas en tre industriigitaj areoj.<ref name="NorthSeaPDF">{{cite web
|title = Chapter 5: North Sea
|work = Environmental Guidebook on the Enclosed Coastal Seas of the World
Linio 59:
Je la fino de la lasta [[glaciepoko]] partoj de la Norda maro teriĝis kaj parte estis sen [[glacio]]. Tiu regiono oni nomas ''Nordmarlando'' aŭ ''Dogerlando''. Kiam la glacio pludegelis, tiu regiono subakviĝis dum la [[ĉeflando]] de la hodiaŭa Norvegujo leviĝis pro tio ke la glacio ne plu subpremis la teron.
 
Insuloj en Norda Maromaro estas [[Ferooj]].
 
=== Riveroj kiuj fluas al la Norda maro ===
[[Dosiero:Rheinsystem small internat.jpg|eta|180px|dekstra|Mapo de [[Rejno]], ĝi estas unu el plej gravaj riveroj kiuj enfluas en la Nordan Maronmaron.]]
* [[Elbo (Rivero)|Elbo]]
* [[Emso]]
Linio 74:
 
=== Urboj ĉe la Norda maro ===
[[Dosiero:Norway_Bergen_port_floyen.jpg|dekstra|270px|eta|[[Bergen (Norvegio)]] ĉe la Norda Maromaro.]]
* [[Aberdeen]]
* [[Bergen (Norvegio)|Bergeno]]
Linio 139:
{{Commons|North Sea}}
{{Atlantika Oceano}}
{{havenda artikolo|Norda Maromaro}}
 
[[Kategorio:Norda Maromaro| ]]
[[Kategorio:Maroj]]
[[Kategorio:Maraj ekoregionoj]]