Kreto (insulo): Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Alifono (diskuto | kontribuoj) e Turismo, Ekonomio, Muziko, Klimato |
||
Linio 1:
{{TemasPri|greka insulo|[[Kreto (ŝtono)]]}}
{{Informkesto administra regiono de Grekio
|nomo =
|nomo greka = Κρήτης
|mapo = Kriti in Greece.svg
|administra centro = [[Iraklio]]
|nombro de loĝantoj = 623.065
Linio 19 ⟶ 18:
==Historio==
Post la konkero de la antikva Grekio fare de la [[Romia Imperio]], Kreto
Ekde la Traktato de Bukareŝto je la 10-a de aŭgusto [[1913]] Kreto fine estis inkludita en la Reĝlando de Grekio post la greka venko en la [[Balkanaj militoj|Balkanaj Militoj]].
La [[Batalo de Kreto]] (en germana: Luftlandeschlacht um Kreta, aŭ Unternehmen Merkur, "Operaco Merkuro," en greka: Μάχη της Κρήτης, MAĥe tes KREtes) okazis dum la [[Dua Mondmilito]] en Kreto. Ĝi ekis en la mateno de la 20a de Majo 1941, kiam [[Nazia Germanio]] komencis aeran invadon de Kreto. Grekaj fortoj kaj aliaj fortoj de [[Aliancanoj]], kun kretaj civiluloj, defendis la insulon.
== Klimato ==
<span data-segmentid="483" class="cx-segment">Kreto estas konata pro la 'agrablan' klimato, kiu signifas ke ĝi estas malofte subprema. </span><span data-segmentid="484" class="cx-segment">La loko estas ĉirkaŭita de maro kiu signifas, ke sur Kreto preskaŭ ĉiam blovas. </span><span data-segmentid="485" class="cx-segment">La plej oftaj ventoj blovas el la okcidento. </span><span data-segmentid="486" class="cx-segment">En la somero, forta norda vento, la ''Meltemi'', kiu povas daŭri dum tagoj provizas bonan malvarmigon ; en la vintro blovas foje la ''Notia'', kiu similas al [[Feno]]. </span><span data-segmentid="488" class="cx-segment">Ĉi-tio vento el la [[Saharo]] origine estas seka kaj perdas eventuale humidecon se ĝi altiĝas kontraŭ la centraj montoj de Kreto kaj dum la malsupreniro al la norda marbordo forte varmigi. </span><span data-segmentid="490" class="cx-segment">Tem</span><span data-segmentid="488" class="cx-segment">as</span> <span data-segmentid="490" class="cx-segment">pri polva, forte sekiganta vento</span> <span data-segmentid="488" class="cx-segment">kiu</span> <span data-segmentid="488" class="cx-segment">postlasas</span> <span data-segmentid="490" class="cx-segment">ĝenan sperton.</span> <span data-segmentid="491" class="cx-segment">Ĝi ankaŭ postlasas ruĝan tavolon de polvo. </span> <span data-segmentid="493" class="cx-segment">Alia faktoro kontribuanta al la agrabla klimato de Kreto estas la moderiga influo de la maro, kiuj zorgas ke la someroj neniam estas neniam varmegaj. La temperaturo en [[Iraklio (urbo)|Iraklion]] kaj [[Ĥanio|Chania]] povas en la somero ofte altiĝi ĝis ĉirkaŭ 30° C, dum tiuj sur la greka kontinento, superas la 35 gradojn. </span><span data-segmentid="496" class="cx-segment">Ankaŭ la vintroj en Kreto estas mode</span><span data-segmentid="493" class="cx-segment">r</span><span data-segmentid="496" class="cx-segment">aj kaj</span> <span data-segmentid="493" class="cx-segment">pro</span> <span data-segmentid="496" class="cx-segment">la suda situo, pli mildaj ol tiuj en (ekzemple) [[Ateno]].</span>
==Geografio==
La [[Gorĝo de Samario]] ([[greka lingvo|greke]] Φαράγγι της Σαμαριάς) en la sudokcidento de Kreto, longa 17 km, estas unu el la plej longaj [[Gorĝo (geografio)|gorĝoj]] en Eŭropo. Ĝi malsupreniras de ĉirkaŭ 1200m super la marnivelo ĝis la Libia Maro. En Eŭropo estas pli longaj nur la [[Kanjono Verdon|Gorĝo de Verdon]] en Francio (longa pli ol 20 km) kaj tiu de Tara en [[Montenegro]] (78 km).
<span data-segmentid="438" class="cx-segment">La plej granda urbo de Kreto estas [[Iraklio (urbo)|Iraklion]], kun ĉ. 175.000 loĝantojn. </span><span data-segmentid="440" class="cx-segment">Iraklio estas la kvara plej granda urbo de Grekio post [[Ateno]], [[Tesaloniko]] kaj [[Patraso]].</span> <span data-segmentid="441" class="cx-segment">Aliaj gravaj urboj estas [[Ĥanio]] (± 65.000 enloĝantoj) en la okcidento, Rethymno (± 32.000 enloĝantoj) kiu estas precize inter [[Iraklio (urbo)|Iraklion]] kaj [[Ĥanio]] kaj [[Agios Nikolaos]] (± 15.000 enloĝantoj) en la nordoriento. </span><span data-segmentid="447" class="cx-segment">En la sudoriento (ĉe la plej mallarĝa parto de la insulo; 12 km) situas [[Ierapetra|Lerapetra]] kun ± 14.000 loĝantoj. </span><span data-segmentid="449" class="cx-segment">La n</span><span data-segmentid="447" class="cx-segment">o</span><span data-segmentid="449" class="cx-segment">mbro de</span> <span data-segmentid="447" class="cx-segment">en</span><span data-segmentid="449" class="cx-segment">loĝantaroj varias ĉar post la turisma sezono granda nombro de homoj reiras al la greka kontinento.</span>
===Setlejoj nunaj kaj iamaj===▼
* [[Knossos]]
* [[Maleme]]
Linio 32 ⟶ 39:
* [[Zakro]]
==
La kretana muziko estas sovaĝa, neprediktebla kaj sufiĉe malsama de la disciplinita buzuko-muziko sur la greka kontinento. Senfinaj melodioj kelkfoje kun nekutimaj taktoj, kelkfoje monotona kaj klasika, kelkfoje preskaŭ en ekstazo. La orientaj influoj certe enŝteliĝis al ĉi tiu muziko. La ''La-uto'' (λαούτο) estas speco de [[liuto]] kun 4 aŭ 6 duoblaj kordoj kaj estas simila al la [[Al-Udo|al-udo]]. La verko estas fakte ritma instrumento, sed en Kreto ankaŭ ĝi estas uzata kiel melodia instrumento<ref>(nl) [http://www.muziekcentrumdranouter.be/en/node/607 Sarikia], Varas Karadakis</ref>.
<center><gallery>▼
Dosiero:Crete typical landscape.jpg|<center>tipa pejzaĝo de Kreto▼
Dosiero:Crete komos beach.jpg|<center>la plaĝo de Komos▼
Dosiero:AgiosNikolaos.jpg|<center>Agios Nikolaos▼
Fama kretana kantistino estas [[Nana Mouskouri]].
== Turismo kaj vidindaĵoj ==
<span data-segmentid="621" class="cx-segment">Pro la bona klimato kaj la diverseco de la insulo Kreto estas tre populara ĉe turistoj. Ĉ</span><span data-segmentid="622" class="cx-segment">iujare ĉirkaŭ 5 milionoj da</span> <span data-segmentid="621" class="cx-segment">turistoj vizitas </span><span data-segmentid="622" class="cx-segment">la insulo</span><span data-segmentid="621" class="cx-segment">n</span><span data-segmentid="622" class="cx-segment">.</span>
* <span data-segmentid="581" class="cx-segment">Restaĵoj de la palaco de [[Knossos]]</span>
* [[Gorĝo de Samario|Samaria gorĝo]]
* [[Spinalonga]]
* [[Monaĥejo Arkadi]]
* <span data-segmentid="595" class="cx-segment">Diversaj lokoj kiel [[Iraklio (urbo)|Heraklion]] kun la arkeologia muzeo</span>
* <span data-segmentid="595" class="cx-segment">[[Ĥanio|Ĥania]]</span>
== Ekonomio ==
<span data-segmentid="617" class="cx-segment">La ĉefaj fontoj de enspezo de Kreto estas agrikulturo kaj turismo. </span><span data-segmentid="618" class="cx-segment">La olivo plantado estas tre grava en Kreto k</span><span data-segmentid="617" class="cx-segment">ie</span> <span data-segmentid="618" class="cx-segment">estas</span> <span data-segmentid="617" class="cx-segment">produktata </span><span data-segmentid="618" class="cx-segment">bona 'ekstra virga' oliv-oleo</span><span data-segmentid="617" class="cx-segment">.</span>
==Bildaro==
<gallery widths="350" heights="350">
▲Dosiero:Crete typical landscape.jpg|<center>tipa pejzaĝo de Kreto</center>
▲Dosiero:Crete komos beach.jpg|<center>la plaĝo de Komos</center>
▲Dosiero:AgiosNikolaos.jpg|<center>Agios Nikolaos</center>
== Vidu ankaŭ ==
* [[Minoo]]
Linio 46 ⟶ 69:
== Referenco ==
{{referencoj}}
{{Ĝermo|Grekio}}
| |||