Noruzo: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Alifono (diskuto | kontribuoj) Internacia festotago |
Alifono (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Noruz - Persia.jpg|alternative=Pentraĵo reprezentante kajaran (qajar) familion por Noruzo sidante ĉirkaŭ la Haft-Sin kaj probable legante Hafez.|eta|Pentraĵo reprezentante kajaran (qajar) familion por Noruzo sidante ĉirkaŭ la ''Haft-Sin'' kaj probable legante [[Hafizo|Hafez]] (Hafizo).]]
'''Noruzo''' aŭ '''Noruzo''' aŭ '''Noruzo''' estas la orienta novjaro, unu el la plej belaj kaj ŝatataj festoj en pluraj orientaj landoj.
Noruzo (litere tradukite : 'Nova tago') estas popola simbolo de vekiĝanta naturo, printempo, bono, paco kaj nova vivo<ref>Anatoli Ionesov, Saluton, Naŭruo - la feto, kiu unuigas kaj plinobligas la mondon!, Revuo Esperanto, nro 1324 (5), Majo 2018, p. 115.</ref>.
La Ĝenerala Asembleo de [[Unuiĝintaj Nacioj]] laŭ la decido en 2010 proklamis la 21-an de marto la internacian tagon de Noruzo. Laŭ la astronomia tempo (komenco de printempo), tiu tago povus okazi je la [[20a de marto|20-a]], 21-a aŭ [[22a de marto|22-a de marto]]. Noruzo trovigas sur la Reprezenta Listo de [[Nemateria kultura heredaĵo|Nemateria Kultura Heredaĵo]] de la Homaro<ref name=":0">(angla) ''Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz: Inscribed in 2009 on the Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity'', [http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?RL=00282 UNESCO].</ref>.
== Unesko ==▼
[[Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj|Ĝenerala Asembleo de]] La UN rekonis la Internacian Tagon de Noruzo en 2010, priskribante ĝin kiel irandevena printempa festo, kiu estis festita dum pli ol 3000 jaroj<ref>(angla) "General Assembly Recognizes 21 March as International Day of Nowruz, Also Changes to 23–24 March Dialogue on Financing for Development"''.'' UN.org. la 23-an de februaro 2010. </ref><ref>(angla) ''Sheikholeslami, Ali (2010-02-24).'' "UN Officially Recognizes March 21 as International Nowruz Day"''. Businessweek.com. Arkivitia de la originalo je la 1-a de aprilo 2010.'' </ref>. Dum la renkontiĝo de ''La inter-registara komitato por la konservado de la nemateria heredaĵo'' de la [[Unuiĝintaj Nacioj]], okazinta inter la 28-a de septembro kaj la 2-a de oktobro 2009, Noruzo estis oficiale registrita sur la UNESKO-Reprezenta Listo de [[Nemateria kultura heredaĵo|Nemateria Kultura Heredaĵo]] de la Homaro<ref name=":0" /><ref>(angla) ''Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz: akceptita en 2009 sur la Retrezenta Listo de Nemateria Kultura Heredaĵo de la Homaro, UNESKO.'' </ref><ref>(angla) [http://www.tehrantimes.com/news/204443/Noruz-and-Iranian-radifs-registered-on-UNESCO-list Noruz and Iranian radifs registered on UNESCO list], Teheran Times, la 1-a de oktobro 2009.</ref><ref>(angla) ''Nowruz became international'' (noruzo fariĝis internacia), en la [[Persa lingvo|persa]], BBC, Wednesday, la 30-a de septembro 2009, BBC.co.uk</ref>. En respondo al la rekono fare de UN, Irano eldonis poŝtmarkon<ref>(angla) Iran issues stamp celebrating Int'l Day of Nowruz, Press TV, la 28-an de marto 2010 .</ref>.▼
== Internacia festotago ==
Ankaŭ estanta [[Zaratuŝtrismo|Zoroastrisma]] ferio (-> [[Chaharshanbe Suri]]), ĝi estas ankaŭ sankta [[tago]] por anoj de [[Sufiismo]] kaj ankaŭ [[Bahaa Kredo|Bahaanoj]] ĉe kiuj Noruzo estas unu el la naŭ sanktaj tagoj.
Oni festas Noruzon en [[
Landoj kun Noruzo kiel publika feriotago :
[[Afganio]] (21 marto)<ref>(angla) Lt. j.g. Keith Goodsell (March 7, 2011). [http://www.centcom.mil/news/key-afghan-us-leadership-plant-trees-for-farmer-s-day "Key Afghan, US leadership plant trees for Farmer's Day"]. United States Central Command. </ref>
Linio 25 ⟶ 17:
[[Albanio]] (22 marto)<ref>(angla) [https://web.archive.org/web/20110818091434/http://www.komunitetibektashi.org/in.php?fq=brenda&gj=gj1&kid=1 "The World Headquarters of the Bektashi Order – Tirana, Albania"]. komunitetibektashi.org. Arkivita de la originalo je la 18-a de auĝusto 2011. </ref>
[[Azerbajĝano]] (20 marto al 26 marto,
[[Kartvelio]]<ref>(angla) [http://www.civil.ge/eng/article.php?id=22108 "Nowruz Declared as National Holiday in Georgia"]. Civil.Ge, la 1-a de julio 2001.</ref>
[[Irano|Ira]]<nowiki/>no (20 marto al 24 marto,
Linio 35 ⟶ 27:
[[Irako]] (''de jur'' ''n''e [[Aŭtonoma Regiono Kurdistano|Iraka Kurdio]], ''de factota''tano) (21 marto)<ref>(angla) [http://www.bank-holidays.com/holidays.php?annee=2010&id_pays=84 "Iraq 2010 Bank Holidays"]. Bank-holidays.com. </ref>
[[Kazaĥio]] (21 marto al 24 marto,
[[Kirgizio]] (22 marto)<ref>(angla) [http://www.bank-holidays.com/holidays.php?annee=2010&id_pays=94 "Kyrgyzstan 2010 Bank Holidays"]. Bank-holidays.com. </ref><ref>(angla) [http://www.payvand.com/news/06/mar/1225.html "Norouz in Kyrgyzstan"]. Payvand.com.la 26-an de marto 2006.</ref>▼
[[Kosovo]] (21 marto)
[[Taĝikio]] (20 marto al 23 marto,
▲[[Kirgizio]] (22 marto)<ref>(angla) [http://www.bank-holidays.com/holidays.php?annee=2010&id_pays=94 "Kyrgyzstan 2010 Bank Holidays"]. Bank-holidays.com. </ref>
▲[[Taĝikio]] (20 marto al 23 marto, totalo de kvar tagoj)<ref>(angla) [http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/03/86AFE190-45DF-4C9D-AF81-3A3158C6D595.html "Turkmen President Urges Youth To Read 'Rukhnama'"]. Rferl.org, la 20-an de marto 2006.</ref>
[[Turkmenio]] (21 marto al 22 marto,
[[Uzbekio]] (21 marto)<ref>(angla) [http://www.bank-holidays.com/holidays.php?annee=2010&id_pays=129 "Uzbekistan 2010 Bank Holidays"]. Bank-holidays.com</ref>
▲== Unesko ==
▲[[Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj|Ĝenerala Asembleo de]] La UN rekonis la Internacian Tagon de Noruzo en 2010, priskribante ĝin kiel irandevena printempa festo, kiu
En Irano ankaŭ oni nomas ĝin Eid feston, kvankam ĝi ne estas islama festo. Noruzo estas la unua tago de la [[printempo]] kaj la komenco de la
=== Haft Sin ===
▲En Irano ankaŭ oni nomas ĝin Eid feston, kvankam ĝi ne estas islama festo. Noruzo estas la unua tago de [[printempo]] kaj la komenco de la Irana jaro. Ĝi ankaŭ estas la komenco de la [[Bahaa Kalendaro]]. Estas festo de iuj komunumoj je la [[21a de marto]] kaj de aliuloj je la tago de la astronomia tempo (komenco de printempo), kiu povus okazi je la [[20a de marto|20a]], 21a aŭ [[22a de marto]].
▲== Haft Sin ==
Dumm [[Haft Sin]], familioj ornamas tablon kun sep eroj kiuj reprezentas la novan sezonon kiu komencas kun la persa letera sin (s). La eroj inkluzivas :
# ''Sib'' ([[pomo]]), kiu reprezentas belecon
Linio 64 ⟶ 56:
== Literumado kaj prononcado ==
Noruzo ({{IPA-fa|noːˈɾuːz|IPA}}[[:en:Help:IPA/Persian|[noːˈɾuːz]]]), (persa : {{lang|fa|نوروز}}, ''novruz'', aliliterata en Esperanto '''naŭruzo''' ({{IPA-fa|næuˈɾoːz|IPA}}[næuˈɾoːz]), '''noŭruzo''' ({{IPA-fa|nouˈɾuːz|IPA}}[nouˈɾuːz]), kun diversaj lokaj prononcoj, ekzemple en la [[Bahaa Kredo]] ({{IPA-fa|næuˈɾoːz|IPA}}[næuˈɾuːz]), estas la orienta Novjaro,
La oficialaj nomoj estas :
{| class="wikitable"
|Norouz, Norooz, Narooz, Nawruz, Newroz, Newruz, Nauruz, Nawroz, Noruz, Novruz, Nauroz, Navroz, Naw-Rúz, Nowroj, Navroj, Nevruz, Navruz, Navrez, Nooruz, Nauryz, Nevruz, Nowrouz, Nezrouz
|}
Ekzistas multaj variantoj literumi la vorton ''Noruzo'' :
Linio 124 ⟶ 120:
Dosiero:Celebrating Nowruz in Palangan.jpg|Celebrado de Noruzo fare de kurdoj en Palagan, Irano
Dosiero:Painting Nowruz eggs in Tehran.jpg|La pentrado de Noruz-ovegoj en Tehrano, Irano.
</gallery>{{Commons|Nowruz}}
== Vidu ankaŭ ==
[[Festaj kaj feriaj tagoj]]
[[Jaldao]]
== Referencoj ==
Linio 136 ⟶ 137:
[[Kategorio:Persa kulturo]]
[[Kategorio:Persaj vortoj kaj esprimoj]]
<references />
[[Kategorio:Unesko]]
|