Aŭto: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Linio 18:
== Historio ==
=== Invento de la aŭtomobilo ===
La verŝajne unua aŭtomobilo (pelita per [[vaporo]]) estis dezajnita kaj eble konstruita kaj ekuzita en [[1678]] fare de la jezuita pastro [[Ferdinand Verbiest]] (1623–1688) en la ĉina kortego. Temis pri memmova [[vapormaŝino]]. Li estis partoprenanto en [[Jezuita misio en Ĉinujo]]. Temis pri 65-cm-longa skal-modela ludilo por la imperiestro de [[Ĉinujo]], kiu estis malkapabla porti ŝoforon aŭ pasaeropasaĝeron.<ref> Setright, L. J. K. (2004). Drive On!: A Social History of the Motor Car. Granta Books. ISBN 1-86207-698-7. </ref><ref>[https://translate.google.com/translate?hl=en&sl=fr&u=http://users.skynet.be/tintinpassion/VOIRSAVOIR/Auto/Pages_auto/Auto_001.html&sa=X&oi=translate "1679-1681–R P Verbiest's Steam Chariot".] History of the Automobile: origin to 1900. Hergé. Alirita la 11an de marto 2019. </ref><ref>[https://web.archive.org/web/20130310071024/http://www.curiousexpeditions.org/?p=52 "A brief note on Ferdinand Verbiest".] Curious Expeditions. 2007-07-02. Arkivita el la originalo en la 2013-03-10. Alirita la 11an de marto 2019. – Notu, ke la bildigita vehiklo estas la modelo de la 20a jarcento farita de Brumm, de posta vehiklo, ne de modelo bazita sur la plenojplanoj de Verbiest. </ref> Oni ne konas certe ĉu la modelo de Verbiest estis sukcese konstruita kaj funkciigita.<ref>"A brief note on Ferdinand Verbiest".</ref>
 
La piŝta motoro, laŭ kies skemo funkcias ankaŭ la hodiaŭaj motoroj, estas la elpensaĵo de la nederlanda fizikisto [[Christiaan Huygens]] (1629–1695). Temis pri eksploda motoro, kies eksplodaĵo estis verŝajne [[pulvo]].
 
[[File:FardierdeCugnot20050111.jpg|thumb|La modelo de Cugnot de 1771 ''fardier à vapeur'', kiel estas konservita en la [[Muzeo de Artoj kaj Metioj]], Parizo.]]
Jam en 1768 estis konstruita fare de [[Nicolas-Joseph Cugnot]] por la franca armeo vapormaŝino por transporto de kanonoj, sed ĝi funkciis nur tre hazarde. Cugnot estas amplekse agnoskita kiel la konstruinto de la unua plen-skala, mem-pelita mekanika vehiklo aŭ aŭto ĉirkaŭ 1769; li kreis vapor-energian triciklon.<ref>Encyclopædia Britannica {{cite web |title=Nicolas-Joseph Cugnot|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/145966/Nicolas-Joseph-Cugnot}}</ref> Li konstruis ankaŭ du vaportraktorojvaportraktorojn por la franca armeo, unu el kiuj estas konservita en la [[Nacia Konservejo de Artoj kaj Metioj]].<ref name="Encyclopædia Britannica">Encyclopædia Britannica</ref> Liaj inventoj tamen suferis pro problemoj kun la akvoliverado kaj bontenado de la vaporpremo.<ref name="Encyclopædia Britannica"/> En 1801, [[Richard Trevithick]] konstruis kaj pruvis sian ''Puffing Devil'', nome lokomotivo por ŝoseoj, konsiderita de multaj kiel la unua pruvo de vapor-energia vehiklo por ŝsoseoŝoseo. Ĝi ne kapablis pluteni sufiĉan vaporpremon por longaj periodoj kaj pro tio ĝi estis de malmulta praktika uzo.
{{redaktata|Kani}}
The development of external combustion engines is detailed as part of the [[history of the car]] but often treated separately from the development of true cars. A variety of steam-powered road vehicles were used during the first part of the 19th century, including [[steam car]]s, [[steam bus]]es, [[phaeton (carriage)|phaetons]], and [[steam roller]]s. Sentiment against them led to the [[Locomotive Acts]] of 1865.
 
La disvolvigo de eksteraj eksplodmotoroj estas detala parto de la historio de aŭto, sed ofte estas traktita aparte el la disvolvigo de la veraj aŭtoj. Estis uzita ampleksa vario de vaporenergiaj ŝosevehikloj dum la unua parto de la 19a jarcento, kiel [[vaporaŭto]]j, [[vaporbuso]]j, [[faetono]]j, kaj [[vaporcilindro]]j. Popolaj sentoj kontraŭ tiuj kondukis al la aprobo en Anglio de la ''[[Locomotive Acts]]'' de 1865.
 
En la [[19-a jarcento]] estis konstruitaj multnombraj vaporaŭtomobiloj. Jam en 1828 okazis pli-malpli regula naveda trafiko de vaporbuso inter [[London]] kaj [[Bath]]. En la 20-a jarcento estis konstruita sukcesa vapor-aŭto, la t.n. [[Sentinel]].