Internacio de Proleta Esperantistaro: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Aldonis navigilon. |
||
Linio 1:
{{unua}}
== Historio ==
De post la jaro [[1927]], kiam la direkcio de SAT en [[Parizo]] komencis pli insiste propagandi en SAT-gazeto la ideologion de [[sennaciismo]] en ties malproksimen evoluinta formo, denove komenciĝis en SAT forta kritikado kontraŭ tiu tendenco. Grandan skandalon elvokis nova broŝuro de [[Eŭgeno Lanti]] „[[La Laborista Esperantismo]]“, kiu estis eldonita kiel kvazaŭa programo de SAT kaj kiu enhavis diversajn asertojn ne akcepteblajn laŭ la [[marksismo|marksisma]] vidpunkto. Precipe la kritikoj devenis el la flanko de SEU-anoj.▼
Pro sia speciala "[[Sennacieco|sennacieca]]" [[ideologio]] kaj gvidado, SAT jam en la unua tempo de sia ekzistado malkontentigis multajn proletajn Esperantistojn. Ankoraŭ en [[1922]]-[[1923]] la ideaj kaj organizaj principoj de SAT estis forte kritikitaj el la flanko de la [[Sovetrespublikara Esperantista Unio]] (SEU), kiu eĉ eldonis specialan deklaracion pri tio titolitan [[Nia pozicio|''Nia pozicio'']]. Tamen ĉe la [[3-a SAT-Kongreso 1923|3-a kongreso de SAT en Kaselo (1923)]] estis atingita interkonsento kaj dum la pluaj kvin jaroj SAT kaj SEU harmonie kunlaboris en plena konkordo. Tiuj ĉi jaroj estis la plej progresaj jaroj de SAT-movado.
▲De post la jaro [[1927]], kiam la direkcio de SAT en [[Parizo]] komencis pli insiste propagandi en SAT-gazeto la ideologion de [[sennaciismo]] en ties malproksimen evoluinta formo, denove komenciĝis en SAT forta kritikado kontraŭ tiu tendenco. Grandan skandalon elvokis nova broŝuro de [[Eŭgeno Lanti]]
Por repuŝi tiujn kritikojn, la direkcio de [[Sennacieca Asocio Tutmonda|SAT]] en Parizo entreprenis fortan atakon kontraŭ SEU kaj precipe kontraŭ ties ĝenerala sekretario [[Ernest Drezen]]. Utiliginte la malfacilajn kondiĉojn de montranspagado el [[Sovetunio]] al aliaj landoj, la direkcio akuzis SEU pri „intenca“ retenado de la mono por malutili al [[Sennacieca Asocio Tutmonda|SAT]]. Kaj kiam la opozicio decidis eldoni gazeton por kontraŭbatali, la direkcio eksigis el SAT Drezen kaj multajn aliajn opoziciulojn sovetiajn kaj alilandajn.▼
▲[[Dosiero:1934 Lilo 2a IPE.jpeg|eta|2-a IPE-Kongreso.]]
La konflikto atingis apogeon en oktobro [[1930]]. En [[Berlino]] fondiĝis Organiza oficejo de klasbatala SAT opozicio, kiu entreprenis eldonadon la gazeto „[[Internaciisto]]“ responde al „[[Sennaciulo]]“. En [[Leipzig]] komencis laboron nova sendependa eldonejo de revolucia Esperanto literaturo „[[Ekrelo]]“. Kontraŭ la alte leviĝinta opozicia ondo, la direkcio de SAT asekuris sin per enkonduko de nova regulo ebliganta voĉdonrajton en SAT nur al la plenjarabonantoj de „Sennaciulo“. Tiamaniere estis senrajtigita granda plimulto da SAT-anoj. Por ricevi aprobon al sia konduto, la direkcio aranĝis voĉdonadon, en kiu partoprenis nur ĉirkaŭ 600 personoj. Responde al tiu ĉi direkcia voĉdonado, la opozicio organizis en marto [[1931]] alian ĝeneralan voĉdonadon inter ĉiuj SAT-anoj senescepte: el 1256 voĉdonintoj el 30 landoj 1218 voĉdonis malfidon al la direkcio (sume, kun subskribintoj de kolektivaj rezolucioj entute 2700 SAT-anoj esprimis malfidon al la direkcio).▼
▲Por repuŝi tiujn kritikojn, la direkcio de
Ĉe la vica SAT-kongreso en [[Amsterdamo]] en aŭgusto [[1931]], la opozicia anaro aranĝis propran kongreseton, kiu decidis anstataŭ la organiza oficejo fondi [[Internacia Unuigan Komitaton de Proleta Esperanto-Movado]]. Krom SEU, al la opozicio plene aliĝis [[Germana Laborista Esperanto-Asocio]], [[Japana Proleta Esperanta Unio]], Bulgara [[LEA]] kaj Nord-Amerika [[LEA]] ([[LEANA]]). Aliĝis ankaŭ certaj partoj de la laboristaj Esperanto-asocioj franca, pola, brita, sveda, nederlanda, hungara, ĉeĥoslovaka, finna, norvega, aŭstra, hispana, k. a.▼
[[Dosiero:1934 Lilo 2a IPE.jpeg|eta|La 2-a IPE-Kongreso.|alternative=]]
▲La konflikto atingis apogeon en oktobro [[1930]]. En [[Berlino]] fondiĝis Organiza oficejo de klasbatala SAT opozicio, kiu entreprenis eldonadon la gazeto
▲Ĉe la vica [[11-a SAT-Kongreso 1931|SAT-kongreso en
Kiam evidentiĝis la neebleco devigi la direkcion de SAT reakcepti la eksigitajn membrojn kaj tiamaniere restarigi la unuecon de proleta Esperanto-movado, la skismo realiĝis definitive. Granda nombro da membroj forlasis SAT: el 6.500 membroj en 1929 - post du jaroj en [[1932]] en SAT restis apenaŭ 1500.▼
▲Kiam evidentiĝis la neebleco devigi la direkcion de SAT reakcepti la eksigitajn membrojn kaj tiamaniere restarigi la unuecon de proleta Esperanto-movado, la skismo realiĝis definitive. Granda nombro da membroj forlasis SAT: el 6
En aŭgusto [[1932]], en Berlino okazis 1-a fondkongreso de IPE. Ĉeestis 348 delegitoj el 12 landoj. Ĉe tiu kongreso IPE konstituiĝis kiel unuecfronta klasbatala organizaĵo de ĉiutendencaj proletaj Esperantistoj dezirantaj praktike labori per Esperanto por [[socialismo]].
La faŝista ekrego en [[Germanio
[[File:1935 Antverpeno Solidareco.jpg|thumb|Foto farita okaze de la 2-a IPE-kongreso en [[Antverpeno]], 10-15 aŭgusto 1935, kiun organizis loka grupo ''Solidareco''. La kongresanoj troviĝas antaŭ la Operdomo.]]
En aŭgusto 1934 en [[
Ĉe sia fondiĝo IPE havis 7 landajn sekciojn kaj unuigajn komitatojn kun proksimume 5 500 membroj. Fine de [[1934]] IPE havas 10 landajn sekciojn kaj 11 unuigajn komitatojn kun proksimume 14 000 membroj en la jenaj sekcioj:
* [[Sovetrespublikara Esperantista Unio]]: 8 000
* [[Germana Laborista Esperanto-Asocio]]: 2 000
* [[JEP]]: 800
* [[Bulgara Laborista Esperanto-Asocio|Bulgara LEA]]: 500
* Ĉinlanda LEA: 400
* Brita LEA: 300
* [[Japana Proleta Esperanta Unio]]: 150:
* [[LEANA]]: 100
* [[Sarlando]]: 100
* [[Aŭstralazio]]: 100
Kaj unuigaj komitatoj en:
* [[Nederlando]]: 200
* [[Svedio]]: 75
* [[Hispanio]]: 75
* [[Norvegio]]: 50
* [[Ĉeĥoslovakio]]: 50
* [[Estonio]]: 50
* [[Latvio]]: 50,
* [[Islando]]: 25
* [[Danio|Dani]]: 25
* [[Grekio]]: 15
* [[Svisio|Svislando]]: 10 k. a. v. Laborista Movado.
== Vidu ankaŭ ==
* [[Laborista Esperanto-movado]]
== Bibliografio ==
*[[Detlev Blanke|Blanke, Detlev]] (1978
* [[Ulrich Lins|Lins,
==Eksteraj ligiloj==
Linio 31 ⟶ 63:
* [http://www.eventoj.hu/steb/gxenerala_naturscienco/enciklopedio-1/enciklopedio-de-esperanto-1933.pdf ''Enciklopedio de Esperanto''] en elŝutebla versio (PDF).
{{NEA}}{{SAT Navigilo}}
[[kategorio:Esperanto-movado]]
| |||